Alfavita Newsroom Καθώς από θεατές γινόμαστε τηλεθεατές
Της Ράνιας Παπαδοπούλου
Κάποιες αποφάσεις που λαμβάνονται σήμερα, στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας κρίσης με έκτακτα μέτρα, ίσως διαμορφώσουν έναν άλλο κόσμο. Υπό άλλες συνθήκες, αυτές που ονομάζουμε «κανονικές», πολλές από αυτές τις αποφάσεις θα συναντούσαν ισχυρές αντιστάσεις, καθώς αναμένεται να διαμορφώσουν δεδομένα όχι μόνο στον τομέα της υγείας, αλλά και στην εκπαίδευση, την οικονομία, τις εργασιακές σχέσεις, την πολιτική. Φυσικά και στον πολιτισμό και την τέχνη. Τις τελευταίες μέρες, που «μένουμε μέσα», τα μουσεία ανοίγουν τις πύλες τους ψηφιακά, το βιβλίο πλέον έρχεται στα χέρια μας ως e-book και ο κινηματογράφος από την μεγάλη οθόνη μεταφέρεται στις μικρές, ατομικές οθόνες μας.
Πρόσφατα, τις εξελίξεις αυτές ακολούθησε και το θέατρο. Μια τέχνη που βασίζεται, πρωτίστως στην ανθρώπινη επαφή, τη συνάντηση, τη ζωντανή επικοινωνία, το βίωμα, το συναίσθημα. Πόσο διαφορετική θα είναι η επόμενη μέρα για το Θέατρο; Μπορεί να είναι διαφορετική; Κινδυνεύουν οι πρακτικές της τωρινής έκτακτης συγκυρίας να γίνουν οι κανόνες της επόμενης μέρας;
Οι Δημήτρης Δημητριάδης, Μαριάννα Κάλμπαρη, Μάνος Καρατζογιάννης, Βασίλης Κατσικονούρης, Νίκος Κολοβός, Εβίτα Κουρπά, Λέανδρος Πολενάκης, Σάββας Στρούμπος, Δημήτρης Τάρλοου, Άσπα Τομπούλη, Αιμιλία Υψηλάντη, σχολιάζουν στην «Εποχή» τις νέες εξελίξεις στο θεατρικό τοπίο.
Από τις θεατρικές μάσκες στον καιρό της ατομικής μάσκας, ως θεατές μετατρεπόμαστε σε τηλεθεατές, καθώς ολοένα και περισσότερα θέατρα και θίασοι δημοσιεύουν online θεατρικές τους παραστάσεις είτε δωρεάν είτε επ’ αμοιβής. Μερικά από αυτά τα θέατρα είναι το Θέατρο Πορεία, το Θέατρο Σταθμός, το Θέατρο Τέχνης, αλλά και μεμονωμένες ομάδες, όπως η Ομάδα Σημείο Μηδέν, η Ομάδα ΠΥΡ κ.ά.
Παράλληλα, το θεατρόφιλο κοινό μπορεί να παρακολουθήσει παραστάσεις από το Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου, ενώ ανάλογες προσπάθειες γίνονται και από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. «Ανέκαθεν είχαμε πρόβλημα με την online δημοσιοποίηση των θεατρικών μας παραστάσεων, καθώς η νομική μας υπηρεσία ήταν άκαμπτη, όπως και των υπολοίπων θεάτρων. Φυσικά τίθεται θέμα και με τα συγγενικά δικαιώματα, διότι πρόκειται για δικαιώματα συντελεστών, ηθοποιών κ.ά. Έτσι, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας, οι παραστάσεις δεν παρουσιάζονται εξ ολοκλήρου online, παρά μόνο μερικά αποσπάσματα τους ή μουσικές. «Οι ζωντανές αναμεταδόσεις διαφόρων τωρινών αναγνωσμάτων, συνθέσεων, εικόνων, μονολόγων ηθοποιών, απαγγελιών κ.λπ. είναι κάτι που μας απασχολεί τώρα και ελπίζω να τα καταφέρουμε. Βρισκόμαστε σε αυτή την πορεία για να φτιάξουμε την ιστοσελίδα μας, αλλά η online δημοσίευση παραστάσεων είτε αρχείου είτε νέων δεν θα είναι εφικτή λόγω πνευματικών δικαιωμάτων, εκτός εκείνων των παραστάσεων που τα δικαιώματα μάς ανήκουν ολοκληρωτικά», αναφέρει ο Νίκος Κολοβός, καλλιτεχνικός διευθυντής Κ.Θ.Β.Ε.
Η Μαριάννα Κάλμπαρη, καλλιτεχνική διευθύντρια του Θεάτρου Τέχνης, το οποίο προβάλλει όλες τις παραστάσεις του έναντι μικρού αντίτιμου, υποστηρίζει ότι αυτή η δράση αποτελεί έναν τρόπο επιβίωσης. «Αποφασίσαμε να κινηματογραφήσουμε τις παραστάσεις με έναν τρόπο που να δίνει στους θεατές όσο το δυνατόν καλύτερα την εικόνα της παράστασης. Αυτή η ανάγκη που γεννήθηκε για θεατές και καλλιτέχνες, είναι για εμάς ένας τρόπος επιβίωσης».
Στόχος η εμψύχωση
«Η τέχνη παίζει και το ρόλο της εμψύχωσης», επισημαίνει ο Δημήτρης Τάρλοου, καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου Πορεία. «Πήραμε την πρωτοβουλία να επιλέξουμε κάποιες από τις παραστάσεις μας που θεωρούμε ιδιαίτερης αξίας και απλώνονται σε όλο το φάσμα των σκηνοθετών, που έχουν συνεργαστεί με το θέατρο Πορεία, αλλά και των ειδών του θεάτρου, δίνοντας την ευκαιρία σε συμπολίτες μας στην Ελλάδα, στο εξωτερικό αλλά και σε άτομα με ειδικές ανάγκες, να παρακολουθήσουν τις δουλειές μας και να έρθουν σε επαφή με το θέατρο. Βέβαια είναι αυτονόητο ότι το θέατρο είναι φτιαγμένο για απευθείας επαφή των ηθοποιών με το κοινό. Η παρουσία μιας οθόνης δεν υποκαθιστά τη λειτουργία του θεάτρου. Ένα ποσοστό της αξίας ενός θεατρικού έργου χάνεται ακόμα και αν είναι γυρισμένο σε άψογη σκηνοθεσία με τρεις κάμερες κ.λπ. Αυτό ωστόσο είναι το μόνο που μπορούμε να κάνουμε για να προσφέρουμε αυτή την παρηγορία», δηλώνει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου Πορεία, το οποίο δημοσιεύει online καθημερινά και μόνο για 24 ώρες, μία από τις παραστάσεις του αρχείου του.
Ο Μάνος Καρατζογιάννης, καλλιτεχνικός διευθυντής του Θεάτρου Σταθμός εξηγεί: «Πήραμε την απόφαση να ξεκινήσουμε από το ελληνικό έργο και να θυμηθούμε τον Ιάκωβο Καμπανέλλη και τη Λούλα Αναγνωστάκη, που έζησαν σε πολύ σκληρούς καιρούς και μιλούν για ήρωες που καταφέρνουν να επιβιώνουν σε αντίξοες συνθήκες. Το θέατρο, αυτή η ευπαθής μας τέχνη, υγιαίνει μόνο όταν ο συντονισμός πομπού - δέκτη, ηθοποιού - θεατή, είναι αρμονικά διαρκής. Το θέατρο έχει ανάγκη την ανάσα του θεατή. Στις πρωτόγνωρες στιγμές που βιώνουμε, είναι επιτακτική ανάγκη να κρατήσουμε συντροφιά ο ένας στον άλλο, ειδικά μέσα από παραστάσεις που μας δίνουν δύναμη».
Να μη χαθεί η επαφή με το θέατρο
«Είναι ένας τρόπος να κρατηθεί η επαφή με το θέατρο», υποστηρίζει ο κριτικός Λέανδρος Πολενάκης. Σύμφωνος με αυτή τη δράση είναι και ο συγγραφέας - σκηνοθέτης Βασίλης Κατσικονούρης: «Αυτό που συμβαίνει σαν κίνηση δείχνει αλληλεγγύη. Όμως, οπωσδήποτε χάνεται η ποιότητα και η πρόσληψη, που μπορεί να έχει κανείς όταν παρακολουθεί μία παράσταση», σημειώνει.
Ο σκηνοθέτης Σάββας Στρούμπος από την Ομάδα Σημείο Μηδέν, που ανέβασε online την παράσταση «Εμείς» του Γιεβγκιένι Ζαμιάτιν, σχολιάζει ότι «σ’ αυτή τη δυστοπική περίοδο που ζούμε, υπάρχει αυτή η κίνηση δημοσιοποίησης παλαιότερων παραστάσεων, που είναι υλικό αρχείου. Είναι ένδειξη αλληλεγγύης για το πώς μπορούμε να συμβάλουμε, ώστε ένας άνθρωπος να μείνει στο σπίτι δημιουργικά. Βέβαια, οι παραστάσεις θα πρέπει να είναι γυρισμένες με έναν τρόπο, που να καταδεικνύει όσο το δυνατόν περισσότερο το χαρακτήρα τους».
Ερωτήματα για το μέλλον
Η τάση της online δημοσίευσης, γεννά πολλά ερωτήματα για το μέλλον του θεάτρου, με τις απόψεις να διίστανται. Ο Σάββας Στρούμπος είναι επιφυλακτικός με το live streaming. «Με βρίσκει αντίθετο για τις προοπτικές που ανοίγει. Το live streaming σαν να είναι το τέλος του θεάτρου, γιατί έτσι χάνεται η πεμπτουσία του θεάτρου: η ζωντανή σχέση ηθοποιού - θεατή στο εδώ και τώρα, αλλά και των ηθοποιών μεταξύ τους. Αν αυτό χαθεί, φοβάμαι ότι στο μέλλον θα αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε το θέατρο με όρους τεχνολογικούς και σίγουρα μη ανθρώπινους».
Αντίθετος με αυτή τη δράση δηλώνει ο θεατρικός συγγραφέας – μεταφραστής Δημήτρης Δημητριάδης: «Μπορεί μετά από αυτό που συμβαίνει, το θέατρο να έχει αυτή τη δημόσια παρουσία και λειτουργία; Με ποια έννοια θα ανεβαίνουν οι παραστάσεις; Για να μεταδίδονται online; Κατά τη γνώμη μου καταργείται η ίδια η φύση του θεάτρου. Είναι τρομακτική η εικόνα των παραστάσεων που δίνονται σε άδειες αίθουσες. Οι ηθοποιοί και όλο το σύνολο της παράστασης απευθύνονται πια σε τηλεθεατές. Ο τηλεθεατής δεν είναι ίδιος με το ζωντανό θεατή. Μπορείτε να σκεφτείτε μια παράσταση στην Επίδαυρο και να είναι άδεια η Επίδαυρος; Είναι εφιαλτικό σαν εικόνα. Μας κάνει να αναρωτηθούμε τι είναι αυτό που συμβαίνει. Σε τι βαθμό θα επανέλθουν τα πράγματα μετά από αυτό που ζούμε; Θα είναι εφικτή η επαναλειτουργία των αιθουσών; Κάτι σίγουρα δεν θα είναι το ίδιο. Όλες οι προετοιμασίες για την επόμενη θεατρική περίοδο, με τι προοπτική γίνονται; Κανείς δεν είναι σίγουρος ότι θα συμβούν όλα αυτά που προετοιμάζονται. Στο ρεπερτόριο του Εθνικού θεάτρου για την επόμενη σεζόν, υπάρχει ένα δικό μου έργο. Κάποια στιγμή ο Δ. Λιγνάδης θα ανακοινώσει το πρόγραμμα. Θα επιτρέπεται η παρουσίαση παρουσία θεατών; Και πώς θα ανεβούν -αν ανεβούν- αυτές οι παραστάσεις; Αυτό αφορά το θέατρο σε όλο τον κόσμο. Τι αλλάζει, τι συμβαίνει, τι θα προκύψει και πώς θα αντιμετωπιστεί; Μπορούν να βρεθούν τρόποι που να επιτρέπουν τη ζωντανή συνύπαρξη θεατών - θεάματος; Πραγματικά, όλα τίθενται επί τάπητος».
Ανοίξαμε μια κερκόπορτα;
«Είναι μία βιντεοσκοπημένη παράσταση προτιμητέος τρόπος ψυχαγωγίας; Ή απλά παραμένει στο επίπεδο μιας ευγενούς προσφοράς των δημιουργών σε μια καταλυτική κρίση;», αναρωτιέται η σκηνοθέτις και αντιπρόεδρος της Ένωσης Μη Κερδοσκοπικών Θιάσων (Ε.Μ.ΚΕ.ΘΙ.), Άσπα Τομπούλη, και συνεχίζει: «Στη σημερινή συγκυρία όμως, υπάρχει θέμα με την επιβίωση των θεάτρων, των ανθρώπων του και με τα δικαιώματα όλων των συντελεστών μιας θεατρικής παραγωγής. Και αυτά είναι πολύ απτά, πολύ άμεσα και σύνθετα θέματα. Έχουν σχέση με την κυριότητα της έμπνευσης του καλλιτεχνικού δημιουργήματος, των οικονομικών απολαβών των δημιουργών καθώς και με το τοπίο που διαμορφώνεται ή πάει να διαμορφωθεί μετά από τη σημερινή κρίση. Και όχι με την έννοια ή τη φύση της θεατρικής τέχνης. Καλό είναι να τα ξεχωρίζουμε».
Η Αιμιλία Υψηλάντη, πρόεδρος της Ε.Μ.ΚΕ.ΘΙ. υπογραμμίζει ότι «συνήθως το αρχειακό υλικό δεν είναι κατάλληλο για τέτοια προβολή από άποψη ποιότητας και ούτε έχουμε εξασφαλίσει τα πνευματικά δικαιώματα. Οι συντελεστές της παράστασης δε έχουν δώσει τις σχετικές άδειες, ούτε έχουν πάρει εφάπαξ αμοιβή, ούτε υπάρχει συμφωνία για το πόσο καιρό θα προβληθεί το έργο, σε ποια μέσα κ.λπ. Επειδή κάποιος το προβάλλει δωρεάν, μη νομίζετε ότι έχει δικαίωμα να το κάνει. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση η βιασύνη των ανθρώπων να κάνουν κάτι τέτοιο χωρίς να συζητήσουμε πρώτα ως χώρος. Πιθανόν στο μέλλον να ξυπνήσουμε σε έναν καινούριο κόσμο και να μπορούμε να κάνουμε ζωντανές προβολές των παραστάσεών μας. Εκείνο που με ανησυχεί είναι ότι κυριολεκτικά ανοίξαμε μια κερκόπορτα. Στην επόμενη θεατρική δουλειά, οι μεγάλοι παραγωγοί θα ζητούν από τους ηθοποιούς με το που παίρνουν το ρόλο στο έργο να τους παραχωρούν όλα τα δικαιώματά τους για οποιαδήποτε εκμετάλλευση στα μέσα. Αυτό θα γίνει. Γιατί ο ηθοποιός είναι αδύναμος και όταν θέλει να πάρει ένα ρόλο και να έχει ένα μεροκάματο, θα υπογράψει. Αυτό θα είναι μια ήττα για το επάγγελμα του ηθοποιού».
Τι γίνεται με τα πνευματικά δικαιώματα;
Σχετικά με τα πνευματικά δικαιώματα, η Εβίτα Κουρπά, υπεύθυνη αδειοδότησης θεατρικών παραστάσεων και μιούζικαλ στην Εταιρεία Προστασίας Συγγραφικού Δικαιώματος (ΣΟΠΕ) εξηγεί: «Η άδεια δίνεται μόνο για τη σκηνική παρουσίαση του έργου. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να ζητηθεί άδεια από τον ξένο συγγραφέα, διαφορετικά υπάρχουν κυρώσεις. Έχουμε ενημερώσει σχεδόν όλα τα θέατρα και τις ομάδες, ότι πρέπει να ζητηθεί η άδεια του συγγραφέα. Από εκεί και μετά εναπόκειται στους ίδιους αν θα είναι νόμιμοι. Όλα τα θέατρα θα πρέπει να γνωρίζουν ότι πριν τη χρήση ενός έργου, θα πρέπει να πάρουν την άδεια για να αποφύγουν τυχόν προβλήματα».
Τα θέατρα σήμερα συμπληρώνουν περίπου δεκαεπτά ημέρες από το κλείσιμό τους. Ανάμεσα στο χθες, το σήμερα και το αύριο ζυμώνονται νέα ερωτήματα. Ο ηθοποιός - σκηνοθέτης Αργύρης Ξάφης από την Ομάδα ΠΥΡ, αναφέρει σε δημοσίευσή του στο facebook: «Στη θεατρική ιδιόλεκτο, όταν κλείνει ένα θέατρο αφήνουμε ένα φως ανοιχτό. Πως θα επιστρέψουμε. Και μια ένδειξη σεβασμού προς τα φαντάσματα του χώρου. Οι Άγγλοι το λένε Ghost Light. Ωραία παγκόσμια παράδοση».
ΠΗΓΗ: Εφημερίδα Εποχή epohi.gr
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
