Εδώ και δεκαετίες ακούμε διαρκώς για «μεταρρυθμίσεις» στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Όμως, στην πραγματικότητα, η ποιοτική αναβάθμιση παραμένει μια υπόσχεση χωρίς αντίκρισμα. Οι αλλαγές που εφαρμόζονται είναι συχνά επιφανειακές ή κατευθυνόμενες, ενώ η ουσία της παιδείας – η καλλιέργεια της σκέψης, της κρίσης και της προσωπικότητας του μαθητή – διαρκώς υπονομεύεται.
Η αρχή του κατήφορου
Ένα σημείο καμπής υπήρξε η εισαγωγή του μονοτονικού το 1981. Πέρα από το γραμματικό σύστημα, αυτό που ουσιαστικά ξεκίνησε τότε ήταν μια βαθύτερη και πιο επικίνδυνη διαδικασία αποκοπής της εκπαιδευτικής διαδικασίας από τις πολιτισμικές ρίζες και την ιστορική συνείδηση του ελληνικού λαού. Η παραδοσιακή παιδεία, που βασιζόταν στη σκέψη, την κλασική γραμματεία και τον σεβασμό στην προσωπικότητα του δασκάλου και του μαθητή, αντικαταστάθηκε σταδιακά από ένα σύστημα εκπαίδευσης προσανατολισμένο στη συμμόρφωση και την παραγωγή «καταναλωτών» – μαζανθρώπων, χωρίς εσωτερικό πλούτο και κριτική σκέψη.
Η ευνουχισμένη διδασκαλία
Οι εκπαιδευτικοί σήμερα δεν καλούνται να δημιουργούν. Αντίθετα, τους δίνεται το έτοιμο «βιβλίο του δασκάλου», έτοιμο μάθημα, έτοιμα σχέδια. Όμως η διδασκαλία δεν είναι απλή μετάδοση ύλης· είναι πράξη δημιουργίας, είναι προσφορά ψυχής. Όταν ο εκπαιδευτικός μετατρέπεται σε απλό μεταφορέα γνώσεων, χάνεται το πιο ζωντανό στοιχείο της εκπαιδευτικής σχέσης: η προσωπική ματιά, το πάθος, η έμπνευση.
Αυτό εξηγεί και την άνθιση της παραπαιδείας: οι μαθητές και οι γονείς καταφεύγουν εκτός σχολείου, αναζητώντας την ουσιαστική μάθηση που το τυπικό σύστημα δεν μπορεί πια να προσφέρει.
Το ανεπαρκές 45λεπτο
Εξίσου προβληματικός είναι και ο τρόπος που δομείται το σχολικό πρόγραμμα. Το 45λεπτο, κατάλοιπο της βιομηχανικής εποχής, δεν επαρκεί για να δοθεί ουσιαστική γνώση. Αν συνυπολογίσουμε τον χρόνο για οργάνωση του μαθήματος, τυχόν ερωτήσεις, αξιολόγηση και ανατροφοδότηση, ο καθαρός διδακτικός χρόνος συρρικνώνεται δραματικά. Πώς μπορούμε τότε να μιλάμε για «προσωποποιημένη διδασκαλία», όταν δεν υπάρχει χρόνος ούτε να δεις πραγματικά τον μαθητή;
Η ουσιαστική αλλαγή θα έπρεπε να ξεκινήσει από εδώ: κατάργηση του 45λέπτου και αντικατάστασή του με δίωρα ή τρίωρα μαθήματα, μειωμένο αριθμό ωρών ανά ημέρα, ώστε ο εκπαιδευτικός να έχει τη δυνατότητα να εμβαθύνει στη γνώση και να ανταποκρίνεται στις ανάγκες των μαθητών.
Νέο Αναλυτικό Πρόγραμμα – Νέα φιλοσοφία
Οι αλλαγές δεν μπορούν να σταματήσουν στη δομή. Χρειάζεται βαθύς επανασχεδιασμός του Αναλυτικού Προγράμματος. Σήμερα, ο όγκος της ύλης συχνά λειτουργεί ως εμπόδιο στην κατανόηση. Ο μαθητής φορτώνεται γνώσεις χωρίς να κατανοεί τον κόσμο γύρω του. Αντί για απλή συσσώρευση πληροφορίας, πρέπει να προτάξουμε τη νοητική και ηθική του καλλιέργεια.
Ένα νέο σχολείο πρέπει να διδάσκει μέσα από την πράξη, με βάση βιωματικά μαθήματα που θα έχουν πραγματική αξία για τη ζωή του παιδιού:
- Αγωγή Υγείας και Περιβαλλοντική Αγωγή: γιατί η σωματική και ψυχική υγεία είναι το θεμέλιο κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας.
- Κυκλοφοριακή και Τηλεοπτική Αγωγή: γιατί η ασφάλεια και η σωστή διαχείριση της πληροφορίας είναι ζητήματα επιβίωσης στον σύγχρονο κόσμο.
- Αγωγή Καταναλωτή: γιατί πρέπει να μάθουμε να ζούμε με κριτήριο και όχι να καταναλώνουμε άκριτα.
- Ελληνορθόδοξη Παιδεία: γιατί μέσα από τη χριστιανική παράδοση ο μαθητής μπορεί να αντλήσει πρότυπα ζωής, αξίες ανθρωπιάς, σεβασμού, κοινοτισμού και ελπίδας.
Μέσα από τέτοιες θεματικές, μπορούν να ενσωματωθούν οργανικά και τα γνωστικά αντικείμενα όπως η γλώσσα, τα μαθηματικά και η ιστορία – όχι ως απομονωμένες έννοιες, αλλά ως εργαλεία κατανόησης της πραγματικότητας.
Συμπέρασμα
Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση δεν είναι απλώς θέμα υπουργικών αποφάσεων. Είναι ζήτημα φιλοσοφίας, είναι ζήτημα πολιτισμού. Πρέπει να επιστρέψουμε στην ουσία: στον μαθητή ως πρόσωπο και στον δάσκαλο ως δημιουργό. Να μετατρέψουμε τα σχολεία από αποστειρωμένα εξεταστικά κέντρα σε κοιτίδες σκέψης, ανθρωπιάς και πνευματικής καλλιέργειας. Διαφορετικά, όχι μόνο δεν μεταρρυθμίζουμε το σχολείο, αλλά συντελούμε στην αποσύνθεσή του. Και μαζί του, στην αποσύνθεση της ίδιας της κοινωνίας.
Ιωάννης Καλαϊτζίδης
Συντ/χος εκπαιδευτικός-Μεταπτυχιακές Σπουδές στο Ε.Α.Π
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Η ελληνική συνταγή που ξετρέλανε το TikTok – Με μόνο 3 υλικά
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 11/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
