Λεωνίδας Βουρλιώτης Η δημόσια εκπαίδευση και το δικαίωμα των μαθητών στη μόρφωση δεν μπορούν να παραμείνουν δεδομένα, όσο οι άνθρωποι που υπηρετούν το σχολείο καθημερινά αντιμετωπίζουν ολοένα και βαρύτερη σωματική και ψυχική κόπωση. Το ερώτημα πλέον είναι για πόσο ακόμη οι εκπαιδευτικοί θα συνεχίζουν να λειτουργούν στα όριά τους, χωρίς ουσιαστική στήριξη.
Η παγκόσμια εικόνα
Στην πρόσφατη διεθνή έκθεση της UNESCO, η οποία παρουσιάστηκε τον Απρίλιο του 2025 στη Μαδρίτη, καταγράφεται μια ανησυχητική δυναμική: σε παγκόσμιο επίπεδο, ο κλάδος της εκπαίδευσης αντιμετωπίζει σοβαρό έλλειμμα προσωπικού, το οποίο επηρεάζει άμεσα το εκπαιδευτικό έργο και τη λειτουργία των σχολείων.
Η UNESCO επισημαίνει ότι μέχρι το 2030 θα χρειαστούν περίπου 44 εκατομμύρια νέοι εκπαιδευτικοί, προκειμένου να διασφαλιστεί η καθολική πρόσβαση στην πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Στην Ευρώπη και στη Βόρεια Αμερική η ζήτηση υπολογίζεται σε 4,8 εκατομμύρια θέσεις, με την αποχώρηση έμπειρων εκπαιδευτικών από το επάγγελμα να αποτελεί τον κύριο λόγο αυτής της ανάγκης.
Τι οδηγεί στην κρίση του κλάδου
Οι αιτίες της φθοράς δεν περιορίζονται σε μία μεταβλητή, αλλά αποτελούν συνδυασμό πολλών παραγόντων:
- οι αποδοχές και η κοινωνική αναγνώριση παραμένουν χαμηλές σε πολλές χώρες,
- σημαντικό ποσοστό εκπαιδευτικών απασχολείται με συμβάσεις ορισμένου χρόνου (στην Ελλάδα και στην Ισπανία ξεπερνά το 20%),
- η επαγγελματική εξουθένωση ενισχύεται από τις συνεχείς μεταβολές στο εκπαιδευτικό πλαίσιο, την υπερβολική γραφειοκρατία και την απόσταση ανάμεσα στις πραγματικές ανάγκες της σχολικής τάξης και στις θεσμικές απαιτήσεις.
Παρά τη σοβαρότητα του προβλήματος, η UNESCO θεωρεί ότι η παρούσα συγκυρία αποτελεί και μια ευκαιρία για βαθιές αλλαγές. Στις προτάσεις της περιλαμβάνεται η συστηματική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, η αναβάθμιση των συνθηκών εργασίας και η ενίσχυση του κύρους του επαγγέλματος.
Το ευρύτερο εργασιακό πλαίσιο στον δυτικό κόσμο
Τα τελευταία χρόνια, ένας μεγάλος αριθμός εργαζομένων σε πολλές χώρες εγκαταλείπει ή απομακρύνεται από το επάγγελμά του, ένα φαινόμενο που έχει καταγραφεί ως «μεγάλη παραίτηση». Παράλληλα, έχει γίνει γνωστός και ο όρος «σιωπηρή παραίτηση», με εργαζόμενους να παραμένουν στη θέση τους αλλά να μειώνουν δραστικά την απόδοση και τον ενθουσιασμό τους.
Η τάση αυτή δεν αφήνει ανεπηρέαστο τον χώρο της εκπαίδευσης. Δάσκαλοι και καθηγητές, πιεσμένοι από την υπερβολική αξιολογική κουλτούρα, την έντονη επιτήρηση και την πειθαρχική λογική που επικρατεί στα σχολεία τα τελευταία χρόνια, συχνά δηλώνουν ότι αισθάνονται υποτιμημένοι και κουρασμένοι. Δεν είναι λίγοι όσοι σκέφτονται την πρόωρη αποχώρηση ή την αναζήτηση διέξοδος μέσω μειωμένης σύνταξης.
Ελλάδα: μια συμπυκνωμένη εκδοχή της διεθνούς κρίσης
Στη χώρα μας, η εικόνα αντικατοπτρίζει με σαφήνεια τις παγκόσμιες εξελίξεις. Η γήρανση του εκπαιδευτικού πληθυσμού και η δυσκολία προσέλκυσης νέων εκπαιδευτικών δημιουργούν ένα έντονα προβληματικό περιβάλλον. Οι διαδοχικές πολιτικές λιτότητας και οι μισθολογικές απώλειες της προηγούμενης δεκαετίας έχουν πλέον αλλάξει ριζικά το τοπίο του κλάδου.
Παράλληλα, η έντονη γραφειοκρατία, η ασάφεια των ρόλων και οι συνεχείς διαρθρωτικές αλλαγές έχουν οδηγήσει σε ένα εργασιακό πλαίσιο που πολλοί χαρακτηρίζουν αποθαρρυντικό και ψυχοφθόρο.
Οι επιπτώσεις στην εκπαιδευτική πράξη
Η εξουθένωση έχει φτάσει σε σημείο ώστε πολλοί εκπαιδευτικοί να δηλώνουν ότι η καθημερινότητα στο σχολείο δεν τους προσφέρει ούτε την ικανοποίηση ούτε το κίνητρο που τους συνόδευαν στο παρελθόν. Η συνεχής ανάθεση διοικητικών εργασιών, το πλήθος εγκυκλίων και εγκυροτήτων, οι αλλαγές στη νομοθεσία και οι υψηλές απαιτήσεις παρακολούθησης και αξιολόγησης τους οδηγούν σε έντονη ψυχική κόπωση.
Το αποτέλεσμα είναι ένα εκπαιδευτικό περιβάλλον που δυσκολεύεται να στηρίξει τα μορφωτικά δικαιώματα μαθητών και εκπαιδευτικών, ενώ ενισχύονται τάσεις αποχώρησης από την υπηρεσία και πρόωρης συνταξιοδότησης.
Από τη δημοκρατική σχολική λειτουργία στον «ατομικό ανταγωνισμό»
Η εισαγωγή συστημάτων ατομικής αξιολόγησης και η αυστηροποίηση των ιεραρχιών έχουν περιορίσει τον συλλογικό χαρακτήρα του σχολείου, υποβαθμίζοντας την παιδαγωγική του φιλοσοφία. Η υπερβολική έμφαση σε μετρήσιμους δείκτες και διαδικασίες έχει μετατρέψει το σχολείο σε χώρο έντονης επιτήρησης και ανταγωνισμού, κάτι που συμβάλλει ακόμη περισσότερο στην επαγγελματική εξουθένωση.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Έκτακτο επίδομα έως 1.700 ευρώ σε εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 10/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
