Χρήστος Κάτσικας Τα παιδιά της εποχής μας ζουν μέσα σε δύο παράλληλους κόσμους.
Στον πρώτο –τον εξωσχολικό–, ο κόσμος φιλτράρεται μέσα από τις οθόνες: τηλεοράσεις, κινητά, tablets, υπολογιστές. Από πολύ μικρή ηλικία, ο μέσος ανήλικος εκτίθεται σε έναν συνεχή καταιγισμό εικόνων, ήχων και πληροφοριών που εναλλάσσονται με αστραπιαία ταχύτητα.
Το αποτέλεσμα; Ένας εγκέφαλος «εκπαιδευμένος» στην άμεση ικανοποίηση, αλλά όχι στην υπομονή, τη συγκέντρωση και τη στοχαστική σκέψη. Οι νέοι επιλέγουν λίγο απ’ όλα, πηδώντας από link σε link, από story σε story, χωρίς να προλαβαίνουν να επεξεργαστούν σε βάθος τίποτα.
Ο δεύτερος κόσμος είναι το σχολείο.
Εκεί, ο μαθητής καλείται να καθίσει ακίνητος, να παρακολουθήσει έναν δάσκαλο να μιλά για 45 λεπτά και να κρατήσει σημειώσεις με το χέρι. Για πολλούς, αυτό μοιάζει σχεδόν αδύνατο.
Όπως σημειώνει ο εκπαιδευτικός Δημήτρης Τσιριγώτης, «ζητάμε από τα παιδιά να μεταπηδήσουν από ένα περιβάλλον υπερδιέγερσης και συνεχούς αλλαγής εικόνων, σε ένα περιβάλλον στατικό, που απαιτεί συγκέντρωση και αυτοπειθαρχία».
Τα «γράμματα» χάνονται – τα πλήκτρα κυριαρχούν
Οι εκπαιδευτικοί παρατηρούν μια σταθερή επιδείνωση στην ποιότητα του γραπτού λόγου των μαθητών. Τα γράμματα γίνονται δυσανάγνωστα, η ορθογραφία φτωχαίνει, η σύνταξη απλουστεύεται.
Την ίδια στιγμή, οι μαθητές πληκτρολογούν με εντυπωσιακή ταχύτητα – αλλά περιορισμένο λεξιλόγιο.
Η γλώσσα των chat, γεμάτη συντομογραφίες και εικονίδια, μεταφέρεται σιγά σιγά και στα σχολικά τετράδια. Έτσι, δύο κόσμοι συγκρούονται: ο κόσμος της γραφής με το χέρι και ο κόσμος των πλήκτρων και των emojis.
Τα δεδομένα: Μια γενιά διαρκώς online
Σύμφωνα με στοιχεία του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής, ήδη από το 2016, περισσότεροι από 2 στους 3 16χρονους στην Ελλάδα συνδέονται στο διαδίκτυο επτά ημέρες την εβδομάδα.
Σήμερα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου (2024), το ποσοστό αυτό ξεπερνά το 90%.
Το 25% δηλώνει ότι περνά πάνω από 6 ώρες ημερησίως online, ενώ ένας στους τρεις νέους παρουσιάζει ενδείξεις παθολογικής χρήσης ή υπερβολικής προσκόλλησης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Από το 2008, στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης λειτουργεί το πρώτο εξειδικευμένο Ιατρείο Εθισμού στο Διαδίκτυο, όπου πλέον καταγράφεται σημαντική αύξηση περιστατικών εφήβων.
Ο εγκέφαλος των «like»: Ντοπαμίνη και εθισμός
Έρευνες των Πανεπιστημίων Οξφόρδης και Νέας Υόρκης δείχνουν ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ενεργοποιούν στον εγκέφαλο τα ίδια κέντρα ανταμοιβής με τις ουσίες εξάρτησης.
Κάθε «like», κάθε ειδοποίηση, κάθε νέο μήνυμα προκαλεί μικρή έκχυση ντοπαμίνης, της ορμόνης της ευχαρίστησης.
Η καθηγήτρια Σούζαν Γκρίνφιλντ έχει προειδοποιήσει ότι αυτή η διαρκής διέγερση μπορεί να προκαλέσει «επαναπρογραμματισμό» του εγκεφάλου των παιδιών, οδηγώντας σε διαταραχή προσοχής, παρορμητικότητα και μειωμένη ενσυναίσθηση.
Η online ζωή μας βγάζει offline
Η συνεχής δικτύωση έχει φέρει έναν νέο τύπο μοναξιάς.
Οι νέοι επικοινωνούν περισσότερο, αλλά μιλούν λιγότερο. Ανταλλάσσουν εικόνες, αλλά όχι συναισθήματα.
Οι εκπαιδευτικοί βιώνουν στην τάξη τα αποτελέσματα αυτής της αποξένωσης: μαθητές που «δεν ακούν», που δυσκολεύονται να συνδεθούν ουσιαστικά με τον άλλο.
Ωστόσο, το ζητούμενο δεν είναι να δαιμονοποιηθεί η τεχνολογία, αλλά να ενταχθεί δημιουργικά στη μαθησιακή διαδικασία.
Η χρήση διαδραστικών εργαλείων, ψηφιακών παιχνιδιών γνώσης, εικονικών τάξεων και προγραμμάτων δημιουργικού προγραμματισμού μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να συνδέσουν τον ψηφιακό τους κόσμο με τη μάθηση.
Η πρόκληση για τους εκπαιδευτικούς δεν είναι απλώς να «ανταγωνιστούν» την οθόνη.
Είναι να βοηθήσουν τα παιδιά να τη δουν αλλιώς: όχι ως καθρέφτη, αλλά ως παράθυρο.
Όπως έγραψε ο Ουμπέρτο Έκο, «το πρόβλημα δεν είναι ότι οι υπολογιστές θα σκέφτονται όπως οι άνθρωποι, αλλά ότι οι άνθρωποι θα μάθουν να σκέφτονται όπως οι υπολογιστές».
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
