Χρύσα Βαϊνανίδη Τι δουλειά μπορεί να έχει ένας κινηματογραφιστής μέσα σε μια σχολική τάξη; Ο Λουκάς Παλαιοκρασάς μαζί με μια κάμερα συντροφεύει για δύο ολόκληρα χρόνια τους μαθητές και μαθήτριες της Β’ Λυκείου στο «τέλος του χρόνου», δηλαδή στο τέλος της εφηβείας που σφραγίζεται με την αποφοίτηση από το Λύκειο και τον «βραχνά» των πανελλαδικών εξετάσεων.
Προσωπικές ιστορίες, φιλίες, αγωνίες, άγχη, καταλήψεις, κινητοποιήσεις, αποβολές, κλειστά σχολεία λόγω πανδημίας, τηλεκπαίδευση, βίαιοι αποχωρισμοί, είναι τα σκηνικά που εναλλάσσονται στη δεύτερη ταινία του νεαρού σκηνοθέτη, ο οποίος μετά από δέκα ολόκληρα χρόνια, με τη ματιά του ενήλικα πια, κάθεται ξανά στα θρανία και καταγράφει τη σχολική ζωή, όπως αυτή αποτυπώνεται σε ένα Λύκειο της Αθήνας, πλάι στην Ακρόπολη.
Η αόρατη κλωστή
Πώς αισθάνονται τα παιδιά σήμερα στο σχολείο; Πώς αισθάνονται για το σχολείο; Τι γνώμη έχουν για το εκπαιδευτικό σύστημα και τις πανελλαδικές; Τι προβληματίζει τους εκπαιδευτικούς, τι δυσκολίες αντιμετωπίζουν; Ο κόσμος των μαθητών συναντά άραγε κάπου τον κόσμο των καθητητών; Και πού τελικά βρίσκεται το σημείο συνάντησης; Πώς πιάνεις το νήμα αυτής της αόρατης κλωστής;
Με τον διάλογο και την κατανόηση από όλες τις πλευρές, τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς απαντά ο Λουκάς Παλαιοκρασάς, ο οποίος περιγράφει στο alfavita.gr τους στόχους της ταινίας του:
«Ήθελα να δω αν τα πράγματα σήμερα είναι διαφορετικά από όταν πήγαινα εγώ σχολείο. Να αποδώσω τη σχολική πραγματικότητα με έναν άμεσο και ζωντανό τρόπο ώστε να μεταφέρει το θεατή -που κάποτε ήταν κι αυτός μαθητής- πίσω σε εκείνα τα συναισθήματα. Ήθελα μέσω αυτής της εικόνας του εκπαιδευτικού συστήματος να έρθουμε αντιμέτωποι με τα πράγματα που όλοι ξέρουμε ότι συμβαίνουν, αλλά κάνουμε ότι δεν τα βλέπουμε.
Δυστυχώς, οι προκλήσεις παραμένουν οι ίδιες για τα παιδιά. Πίεση, άγχος, ατέλειωτες ώρες διαβάσματος και φροντιστήρια συν τα προσωπικά θέματα που μπορεί να τα απασχολούν. Αυτή η ταινία λοιπόν φέρνει στο προσκήνιο τη δύσκολη αυτή ηλικία και θέλουμε να φτάσει στους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς και να δημιουργήσει ένα διάλογο που θα τους κάνει να έρθουν πιο κοντά. Για αυτό το σκοπό, είναι σημαντικό το γεγονός ότι το ντοκιμαντέρ αυτό θα είναι διαθέσιμο στα σχολεία μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας CINEDU που προσφέρει σε εκπαιδευτικούς και μαθητές δωρεάν πρόσβαση σε συγκεκριμένες ταινίες και εκπαιδευτικό υλικό. Είναι μια δράση του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου που έχει στηρίξει το έργο αυτό και μας φέρνει ακόμα πιο κοντά στο στόχο μας.
Ξανά στα θρανία
Το εγχείρημα δεν ήταν εύκολο. Αφού ακολούθησε την διαδικασία που απαιτείται από το υπουργείο Παιδείας κι αφού πήρε την έγκριση από το διευθυντή και τον σύλλογο καθηγητών του σχολείου, ο Λουκάς έγινε ένα με τη καθημερινότητα του σχολείου. Από τον Οκτώβριο του 2019 στα θρανία της Β’ Λυκείου, Θα φτάσει να «αποφοιτήσει» κι εκείνος μετά από δύο περίπου χρόνια μαζί με τους πρωταγωνιστές της ταινίας του.
Μιλώντας στο alfavita.gr περιγράφει την εμπειρία του και τη διαδικασία που ακολούθησε:
«Τους πρώτους τρεις μήνες ήμουν κι εγώ ένας μαθητής με τη τσάντα μου εκεί κάθε πρωί. Από τάξη σε τάξη εξερευνώντας διάφορες πτυχές της σχολικής καθημερινότητας. Ήταν η προετοιμασία μου για να μάθω το σχολείο και τις δυναμικές που υπήρχαν μέσα σε αυτό. Στην αρχή μοίρασα κάποια ερωτηματολόγια στις τάξεις με ερωτήσεις για το πώς νιώθουν για το σχολείο, τι τους άρεσε, τι δεν τους άρεσε, ποιο είναι το αγαπημένο τους μάθημα, πώς βλέπουν συνολικά το σχολείο, τους καθηγητές τους και το εκπαιδευτικό σύστημα».
Για πολλά παιδιά η συμμετοχή τους στο ντοκιμαντέρ ξεκίνησε ως μια ενδιαφέρουσα πρόκληση, μια νέα εμπειρία, όμως με τις δυσκολίες που προέκυψαν έγινε για αυτά μια ανάγκη να ακουστούν και να αποτυπώσουν όσα νιώθουν.
Αναρωτιόμαστε εάν μπορεί η ύπαρξη μιας κάμερας μέσα σε μια σχολική τάξη μπορεί να επηρεάσει το «αποτέλεσμα» στην καταγραφή της σχολικής ζωής. «Πράγματι η κάμερα μπορεί να αλλάξει τη συμπεριφορά του άλλου όμως όπως και να νιώθεις αρχικά, μετά από λίγο ξεχνάς τη παρουσία της και αρχίζεις να δρας φυσικά. Είναι θέμα χρόνου και διακριτικής παρουσίας του κινηματογραφιστή στο χώρο.»
Μάθημα στα χρόνια της πανδημίας
Την πρώτη χρονιά παρακολούθησε το μάθημα για αρκετούς μήνες. Έπειτα ήρθε η καραντίνα και η καταγραφή της δύσκολης καθημερινότητας με την τηλεκπαίδευση συνεχίστηκε από τα σπίτια των παιδιών, σε παγκάκια και πλατείες. Όπως εξηγεί «υπήρχε πρόβλημα με την πανδημία γιατί εξαιτίας της κατάστασης δεν ήταν εφικτό να επισκέπτομαι τα σπίτια. Οπότε τα παιδιά στάθηκαν αρωγοί και κινηματογραφώντας οι ίδιοι τη καθημερινότητά τους μου έστελναν υλικό είτε από τη τηλεκπαίδευση είτε από το πώς περνούσαν το χρόνο τους».
Αναφερόμενος στη σχολική χρονιά 2020-2021, το μεγαλύτερος μέρος της οποίας έγινε μέσω τηλεκπαίδευσης λόγω της πανδημίας, διαπίστωσε κάτι που δεν περίμενε να συμβεί: «Ακόμα και στα παιδιά που δεν άρεσε το σχολείο ήθελαν να επιστρέψουν πίσω. Δεν άντεχαν, έφτασαν λοιπόν στο σημείο να λένε ανυπομονώ να γυρίσω, τους έλειπε ο χώρος, οι συμμαθητές τους, έλεγαν έχω αυτό το βάσανο της τηλεκπαίδευσης -η οποία για πολλά παιδιά δεν λειτούργησε λόγω τεχνικών προβλήματων, δεν είχαν εξοπλισμό ή σύνδεση- οπότε έλεγαν ας πάω τουλάχιστον σχολείο, να είμαι εκεί. Εκεί που τα πράγματα ήταν ήδη πιεστικά, έρχεται ο εγκλεισμός και οι ώρες μπροστά από τον υπολογιστή σαν μια ακόμα πρόκληση για τη ψυχολογία των παιδιών.
Ο εφιάλτης των πανελλαδικών και το απαξιωμένο σχολείο
Είναι γεγονός ότι η σκιά που πλανιέται σαν εφιάλτης πάνω από το Λύκειο είναι οι πανελλαδικές εξετάσεις. «Όλα τα παιδιά κάνουν όνειρα. Κάποια είναι τυχερά να πετύχουν τους στόχους τους και άλλα νιώθουν σα χαμένα προσπαθώντας να κατευθυνθούν μέσα στην αβεβαιότητα. Αναρωτιούνται σε ποια κοινωνία θα ζήσω, τι θα κάνω στη ζωή μου, πώς θα βγάλω χρήματα. Αλλά κυρίως δεν σκέφτονται πια ‘τι θα ήθελα να γίνω’ αλλά ποιο είναι το επάγγελμα που θα τους προσφέρει ίσως μια ασφάλεια, χρήματα να ζήσουν και συνολικά μια καλύτερη ζωή».
Παρατηρεί επίσης πως το σχολείο είναι απαξιωμένο: «Εξάντληση από τις απαιτήσεις των πανελληνίων, ψυχολογική πίεση, τεράστιος όγκος αποστήθισης, η αντίληψη ότι από μια εξέταση μπορεί να εξαρτάται το μέλλον σου. Ένα από τα παιδιά μου είπε ότι λόγω της κατάθλιψης που πέρασε στο Γυμνάσιο δεν θα αφήσει τον εαυτό του να πιεστεί με τις πανελλήνιες σε βαθμό που θα τον γυρίσει πίσω. Έχεις τις ώρες του σχολείου, έχεις τις ώρες του φροντιστηρίου, ακούς ένα παιδί να λέει είμαι αγχωμένο όχι γιατί έχω διαγώνισμα στο σχολείο, αλλά στο φροντιστήριο.
Και όταν ο μαθητής νιώθει έτσι για το σχολείο, πώς να γίνει δεκτικός στα θετικά που μπορεί να του προσφέρει; Αυτό αφορά τα παιδιά που προσπαθούν και έχουν ένα στόχο. Υπάρχουν και τα παιδιά που μπορεί να μην ταιριάζουν σε αυτές τις φόρμες. Και αυτό είναι κάτι παράλογο στο εκπαιδευτικό σύστημα. Πώς περιμένουμε από όλα τα παιδιά να ανταποκρίνονται το ίδιο στις ίδιες απαιτήσεις; Ότι όλα τα παιδιά πρέπει να γράψουν καλά και να περάσουν σε ένα καλό πανεπιστήμιο. Μπορεί να έχουν άλλες κλίσεις και δεξιότητες, πως φροντίζουμε να τις καλλιεργήσουμε; Τα βάζουμε όλα σε μια φόρμα και δημιουργείται η αίσθηση ότι το σχολείο δεν μπορεί να δώσει πίσω κάτι σε αυτά τα παιδιά. Και έπειτα βλέπεις ότι νιώθουν άχρηστα, ότι περιπλανιούνται άσκοπα και ότι τελικά μπορεί να στραφούν ενάντια και στο ίδιο τους το σχολείο».
«Για παράδειγμα, η κατάληψη είναι μια πράξη οργής. Είναι μια εκδήλωση της επιθυμίας να πάρω με έναν τρόπο τον έλεγχο ενός μέρους που με καταπιέζει και με υποβιβάζει και να τον μετατρέψω σε ‘ένα μέρος χαράς’, όπως μου είπαν. Μας έλεγαν ‘θέλουμε να περάσουμε καλά, να έρθουμε πιο κοντά με τους συμμαθητές μας, να κάνουμε την επανάστασή μας’ - κάποιοι ενδεχομένως να θεωρούν ότι είναι και ένας τρόπος να μάθει ένας μαθητής να διεκδικεί τα δικαιώματά του, αν και δεν συμφωνώ απόλυτα. Αλλά είναι χαρακτηριστική η φράση ενός μαθητή στην ταινία που λέει ότι με την κατάληψη μετατρέψαμε την κόλαση σε παράδεισο.
Η ματαίωση των καθηγητών
Του ζητάω να μου περιγράψει κάτι που του έκανε μεγάλη εντύπωση.
«Θυμάμαι τη μέρα που μια καθηγήτρια πήρε την πρωτοβουλία να κάνει στο μάθημα λογοτεχνίας τη Μαρίνα των Βράχων του Ελύτη και ζήτησε από τα παιδιά να ζωγραφίσουν κάτι με βάση το ποίημα. Το συγκεκριμένο ποίημα δεν ήταν στην διδακτέα ύλη και λίγες μέρες μετά έμαθα από τον διευθυντή ότι μια ομάδα (καλών) μαθητών της τάξης υπέβαλαν γραπτή διαμαρτυρία ρωτώντας γιατί αυτή η καθηγήτρια διδάσκει εκτός ύλης και τους βάζει να ζωγραφίσουν αντί να κάνουν τα μαθήματα των πανελλαδικών. Δεν μπορώ να φανταστώ τη ματαίωση αυτής της καθηγήτριας προσπαθώντας να μεταδώσει κάτι όμορφο στα παιδιά. Εκεί κατάλαβα ότι ακόμα κι αν ένας καθηγητής θέλει και επιλέγει να εμπνεύσει με έναν άλλο τρόπο τα παιδιά, το ίδιο το σύστημα δεν του αφήνει περιθώριο να ‘αποκλίνει’. Και πως οι ίδιοι οι μαθητές μπορούν να γίνουν εργαλείο μιας κατάστασης που θέλει τον μαθητή αφοσιωμένο μόνο στο πως να λάβει την στεγνή γνώση για να πάρει τον βαθμό.
Το πιο σημαντικό θέμα, κατά τη γνώμη μου, είναι η σύνδεση του καθηγητή με τον μαθητή, να νιώσει ο μαθητής ότι ο ενήλικας που έχει απέναντι του νοιάζεται για αυτόν. Γιατί πρέπει να έχουμε στο νου μας ότι το παιδί καταλαβαίνει, αν ο εκπαιδευτικός έχει όρεξη να κάνει μάθημα, αν είναι κουρασμένος, πολύ ηλικιωμένος ή αν κάνει το μάθημα για να το κάνει. Οι μαθητές χρειάζονται εκπαιδευτικούς με ενθουσιασμό για αυτό που κάνουν. Κάποιον που θα μιλάει τη γλώσσα τους και θα αναγνωρίζει και την ανθρώπινη διάσταση της μεταξύ τους αλληλεπίδρασης. Και στάθηκα τυχερός να γνωρίσω και να αποτυπώσω μέσα στη ταινία μια τέτοια σχέση μαθητών και καθηγήτριας που πετυχαίνει ουσιαστική επαφή με τα παιδιά.
Να ενισχυθούν οι άνθρωποι που είναι στην πρώτη γραμμή
Ίσως και εμείς ζητάμε πολλά από τους καθηγητές, να διαχειριστούν όλες τις προεκτάσεις των προσωπικών δυσκολιών των μαθητών που τέμνονται σε μια τάξη. Είναι κάτι πολύ δύσκολο αλλά μακάρι να βλέπαμε ξανά την αξία που έχει η θετική εντύπωση που μπορεί να κάνει ένας καθηγητής στο μαθητή. Πως μπορεί να τον εμπνεύσει να θέλει να προσπαθήσει ακόμα κι αν το μέλλον δείχνει αβέβαιο.
Σίγουρα χρειάζονται μεταρρυθμίσεις αλλά πάνω από όλα θέλει ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού του σχολείου. Συντονιστές, εκπαιδευτικοί, ψυχολόγοι, κοινωνιολόγοι. Να ενισχυθούν οι άνθρωποι που είναι στην πρώτη γραμμή επαφής με τα παιδιά» καταλήγει.
* Το ντοκιμαντέρ έκανε πρεμιέρα στο 24ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης και προβάλλεται από τις 23 Νοεμβρίου σε κινηματογραφικές αίθουσες στην Αθήνα (Κινηματογράφος Δαναός), στη Θεσσαλονίκη (23/11/2022, Αίθουσα Σταύρος Τορνές, Αποθήκη 1, Λιμάνι), στον Βόλο (03/12/2022, Αχίλλειον Δημοτικό Κινηματοθέατρο Βόλου), στην Κρήτη, την Αμαλιάδα (Cine Cinema Amaliada) και σε νησιά των Κυκλάδων.
Τον Δεκέμβριο 2022 θα συμμετάσχει στο Διαγωνιστικό Τμήμα του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά και για Νέους.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Σχολεία: Αλλάζουν οι ώρες αποχώρησης των μαθητών
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 26 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 26/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
