βιβλιοθήκη, βιβλία

Universitas, Quo Vadis?[1]

Δημήτρης Κ. Μαυροσκούφης, Καθηγητής Α.Π.Θ., Κοσμήτορας Φιλοσοφικής Σχολής

Οι ελληνικές κυβερνήσεις –άλλες με χαρά και άλλες, όπως θα έλεγε και ο Ροΐδης, χωρίς να χαίρονται[2]– επιχειρούν εδώ και πάνω από μια εικοσιπενταετία να αναδιαμορφώσουν τον λεγόμενο «χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης», εφαρμόζοντας όχι ένα ορθολογικό μοντέλο εκπαιδευτικής πολιτικής, αλλά λαμβάνοντας μέτρα που με την πρώτη ματιά μοιάζουν αποσπασματικά. Πρόκειται, ωστόσο, για την εφαρμογή της παλιάς «τακτικής του σαλαμιού»[3], εμπλουτισμένης με νεότερες συστάσεις διεθνών οργανισμών, όπως του ΟΟΣΑ, ο οποίος υποδεικνύει τρόπους για την αντιμετώπιση των αντιδράσεων, όπως την εξουδετέρωση δυναμικών «ομάδων συμφερόντων», την αξιοποίηση «επικοινωνιακών στρατηγικών», την αμφισβήτηση των «κεκτημένων δικαιωμάτων», τον «έξυπνο» περιορισμό των δημόσιων δαπανών, τη συγκρότηση αυστηρού νομοθετικού οπλοστασίου, την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, την προβολή ωφελημάτων για τους λίγους με ταυτόχρονη απόκρυψη των απωλειών για τους πολλούς κ.λπ. Παράλληλα, όμως, συστήνει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή στις δυναμικές αντιδράσεις των σπουδαστών, γιατί η καταστολή των κινητοποιήσεών τους μπορεί να οδηγήσει σε αιματοχυσία[4].   

Στο πλαίσιο αυτό κινούνται και οι πρόσφατες νομοθετικές πρωτοβουλίες, καθώς και οι επιλεκτικές διαρροές της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας –εν μέσω πανδημίας– για το τι θα περιέχει το επικείμενο «εμβληματικό νομοσχέδιο» για τα ΑΕΙ. Κινούνται αναμφίβολα στη γραμμή του νεοφιλελευθερισμού, ενός μείγματος διοικητικού αυταρχισμού και «εισοδισμού» των ιδιωτικών συμφερόντων και κριτηρίων στον δημόσιο χώρο.  

Βέβαια, τίποτε το εμβληματικό δεν έχουν. Αποτελούν αναπαλαίωση του νόμου Διαμαντοπούλου[5], διανθισμένου, όπως προκύπτει από τις έως τώρα ρυθμίσεις, με την αξιοποίηση σύγχρονων τεχνολογικών μέσων και αποτυχημένων εγχειρημάτων του παρελθόντος: διαγραφές «λιμναζόντων» φοιτητών, θέσπιση ελάχιστης βάσης εισαγωγής χωρίς καμιά μελέτη για τις επιπτώσεις σε ορισμένα τμήματα ή σε περιφερειακά πανεπιστήμια, δρακόντειες πειθαρχικές ποινές για τα φοιτητικά παραπτώματα, αυστηρότερες ποινικές διατάξεις εν είδει «ιδιώνυμου», ηλεκτρονικά μέσα ελέγχου και παρακολούθησης, δελτία εισόδου, Συμβούλια Ιδρύματος με ασαφή προσδιορισμό του ρόλου τους, «αναδιάταξη» (συγχώνευση ή κατάργηση) τμημάτων, άμορφα πτυχία στο όνομα μιας επιφανειακής και πρόχειρης διεπιστημονικότητας, «αντικειμενικά κριτήρια» χρηματοδότησης των ιδρυμάτων με βάση τις αξιολογήσεις της «Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης – ΕΑΘΑΕΕ» σε μια εποχή ακραίας υποχρηματοδότησης, επέκταση των προσλήψεων συμβασιούχων διδασκόντων μέσω ΕΣΠΑ ή άλλων χρηματοδοτικών πρωτοκόλλων, θέσπιση ενιαίου ψηφοδελτίου στις φοιτητικές εκλογές, κάτι που υποκρύπτει πρόθεση παρέμβασης στη λειτουργία του «αναιμικού» φοιτητικού κινήματος και εξουδετέρωσης των «δυναμικών μειοψηφιών» κ.λπ.

Όλα τα παραπάνω συνδυάζονται με τη μόνιμη παρουσία ειδικού αστυνομικού σώματος στα πανεπιστήμια, που ούτε οι εκπρόσωποι των αστυνομικών επικροτούν, ώστε να εκβιαστεί η πειθάρχηση όσων αντιδρούν και να εξασφαλιστεί ο προληπτικός έλεγχός τους[6]. Κατά τα άλλα υπερασπίζονται την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, αλλά λησμονούν ότι «σε στάση προσοχής είναι δύσκολη η ανταλλαγή απόψεων»[7]. Από την άλλη, λέξη δεν λένε για τον εδώ και δέκα χρόνια συνεχή αποδεκατισμό του προσωπικού των πανεπιστημίων, την αγωνία τους για την πληρωμή των ανελαστικών δαπανών, την ελλιπή συντήρηση των κτιρίων και του εξοπλισμού τους, τα μειωμένα κονδύλια για την έρευνα, τα απαράδεκτα συστήματα μετεγγραφών, τις ελλείψεις στη φοιτητική μέριμνα, τα επαγγελματικά αδιέξοδα των αποφοίτων λόγω της έλλειψης θέσεων εργασίας και της ισοτιμίας των κολεγίων με τα ΑΕΙ και πολλά άλλα.

Σ’ αυτό το πλαίσιο κεντρικό πρόβλημα προφανώς δεν είναι η ίδρυση  πανεπιστημιακής αστυνομίας με κόστος ίσο με τον προϋπολογισμό των δύο μεγαλύτερων πανεπιστημίων της χώρας και η νομοθέτηση διαδικασιών διαγραφής φοιτητών σε μια χώρα που αντιμετωπίζει κρίση για παραπάνω από μια δεκαετία. Επιπλέον, όπως φαίνεται, ελάχιστα απασχολεί την κυβερνητική πλειοψηφία το κλίμα έντασης που δημιουργείται σε καιρό πανδημίας και οι ενδεχόμενες επιπτώσεις του στη δημόσια υγεία. Γιατί, υποθέτω, ότι οι αναπόφευκτες φοιτητικές κινητοποιήσεις, που οι νουνεχείς θα έπρεπε να τις είχαν προβλέψει, δεν συνάδουν με τα μέτρα για τον περιορισμό της διάδοσης του κορονοϊού.

Είμαστε, άραγε, ήδη προς βρώση στην κοιλιά της φάλαινας; Ή μήπως βρισκόμαστε εκεί απλώς στο πλαίσιο μιας χαρούμενης εκπαιδευτικής εκδρομής με το «Ψαροσχολείο», όπου τα ψαράκια σκέφτονται: «ίσως κι εμείς να καταλήξουμε εδώ μια μέρα, αλλά αυτό είναι πολύ μακριά ακόμα, και στο μεταξύ έχουμε να μάθουμε ένα σωρό πράγματα»[8];

Προσωπικά «είμαι αισιόδοξος. Πιστεύω πως τα πράγματα δεν είναι τόσο άσχημα για να μην μπορούμε να λέμε στους ανθρώπους την αλήθεια»[9]. Μόνο να προσθέσω την τεράστια ευθύνη που έχουμε εμείς οι μεγαλύτεροι απέναντι στη νέα γενιά: «Υπερασπίσου το παιδί / γιατί αν γλιτώσει το παιδί / υπάρχει ελπίδα»[10]. Ίσως έτσι μπορέσουμε να πείσουμε το «παιδί» να μην αντιδρά με επιθετικά ανακλαστικά ή, σε άλλες περιπτώσεις, με αδιαφορία και να το βοηθήσουμε να συνειδητοποιήσει ότι ο μαξιμαλισμός ή η πολιτική απάθεια μπορεί να οδηγήσουν σε καταστροφικές για το μέλλον του συνέπειες.

Όπως και να έχει, «οι μάχες δεν κερδίζονται με τα λόγια, αρχίζουνε μονάχα»[11]. Τώρα, όμως, είναι η ώρα για τη «μάχη της καταλλαγής». Μετά μπορεί να είναι αργά. Άλλωστε, το νερό στο δυνατό κρασί δεν βλάπτει. Αντίθετα, με «οίνον ηδύν […] ακηράσιον, θείον ποτόν» κατόρθωσε ο Οδυσσέας να μεθύσει και στη συνέχεια να τυφλώσει τον Κύκλωπα[12]. Καιρός, λοιπόν, να συνέλθουμε όλοι, μικροί και μεγάλοι.

 

[1] «Πανεπιστήμιο, πού πηγαίνεις»; Παραλλαγή της φράσης Domine, Quo Vadis?”, που προέρχεται από τη χριστιανική παράδοση, όπως διασώθηκε στη λατινική χριστιανική γραμματεία, σύμφωνα με την οποία ο Απόστολος Πέτρος, φεύγοντας από τη Ρώμη για να γλιτώσει, συνάντησε τον αναστημένο Ιησού, ο οποίος στο παραπάνω ερώτημα του Πέτρου απάντησε συμβολικά: “Romam eo iterum crucifīgi(πηγαίνω στη Ρώμη για να ξανασταυρωθώ). Έτσι έδειξε στον Πέτρο το χρέος του: να επιστρέψει στη Ρώμη και να αναλάβει τις ευθύνες του απέναντι στο ποίμνιό του.

[2] «Οι τε φαύλοι και οι αγαθοί πράττουσι παρ’ ημίν τα αυτά, η μόνη δε μεταξύ αυτών διαφορά συνίσταται εις το ότι οι μεν τα πράττουσι μετά χαράς, οι δε άνευ χαράς», βλ. Άλκης Αγγέλου (1986) [επιμ.], Εμμανουήλ Ροΐδης. Σκαλαθύρματα. Αθήνα: Ερμής, σ. 101.

[3] Η πατρότητα του όρου ανάγεται στον Ούγγρο Mátyás Rákosi, ο οποίος το 1952 ανέλυσε την τακτική με την οποία το κομμουνιστικό κόμμα της Ουγγαρίας εξουδετέρωσε σταδιακά τους αντιπάλους του και κατέλαβε την εξουσία, βλ. “Hungary: Salami Tactics”, Time Magazine, April 14, 1952.   

[4] Christian Morrisson (1996), The Political Feasibility of Adjustment. Policy Brief No 13. Paris: OECD.

[5] Ν. 4009 «Δομή, λειτουργία, διασφάλιση της ποιότητας σπουδών και διεθνοποίηση των ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων», ΦΕΚ 195, Α΄/6-9-2011.

[6] Αξίζει να σημειωθεί ότι ορισμένες από τις ρυθμίσεις του νόμου που πρόσφατα ψηφίστηκε (Ν. 4777, ΦΕΚ 25, Α΄/17-2-2021) έχουν θλιβερή προϊστορία. Π.χ. η κατοχική κυβέρνηση του στρατηγού Τσολάκογλου είχε επιχειρήσει το 1942 να εγκαταστήσει αστυνομικό τμήμα στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και να εντάξει τους φοιτητές σε μια ενιαία οργάνωση, αλλά απέτυχε, μολονότι είχε εξασφαλίσει τη συνεργασία πρόθυμων καθηγητών. Καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ είχε προτείνει το 1946 να καθιερωθεί ο έλεγχος των ταυτοτήτων για την είσοδο στο Πανεπιστήμιο, καθώς και η μόνιμη εγκατάσταση αστυνομικής δύναμης. Τέλος, η «Επιτροπή Ασφαλείας και Προστασίας ΑΕΙ», που προβλέπεται από τον πρόσφατο νόμο να ιδρυθεί στα πανεπιστήμια, θυμίζει, κατ’ όνομα τουλάχιστον, τις Επιτροπές Ασφαλείας του Μεταξά, της Κατοχής και του Εμφυλίου. Μα τέτοια περιφρόνηση προς την ιστορία;

[7] Η φράση είναι του Γίρζι Πάρζικ, βλ. Ρενέ Ψυρρούκη (1984),  Η δύναμη της Άνοιξης… (από το περιοδικό PLAMEN). Αθήνα: Στιγμή, σ. 32.

[8] Μίλος Ματσόουρεκ (1984), Ζωολογία, μετ. Σπύρος Τσακνιάς. Αθήνα: Στιγμή, σσ. 35-37, «Η φάλαινα».   

[9] Γκάμπριελ Λάουμπ, στο ίδιο, σ. 38. 

[10] Από το συγκλονιστικό Album του 1979 «Ο ασυμβίβαστος» (ερμηνεία Παύλος Σιδηρόπουλος, στίχοι Λευτέρης Παπαδόπουλος, μουσική Μίκης Θεοδωράκης).

[11] Η ρήση ανήκει στον Μίλαν Ρούζιτσκα , βλ. Ρενέ Ψυρρούκη (1984), ό.π., σ. 31.

[12] Οδύσσεια, ι΄, στ. 204-205.

Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα

Αδιανόητη αυθαιρεσία: Διευθυντής Π.Ε αδικεί υποψήφιο Διευθυντή σχολείου και δημιουργεί «μπάχαλο» με εμπλοκή της δικαιοσύνης!

Κατάρτιση 500.000 ενηλίκων: 10.000 προσλήψεις εκπαιδευτών ενηλικών με έως 22 ευρώ την ώρα

Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - Ξεκινάει 28 Μαρτίου

Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 28/3

2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη

Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)

ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα

Google news logo Ακολουθήστε το Alfavita στo Google News Viber logo Ακολουθήστε το Alfavita στo Viber

σχετικά άρθρα

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ
Είμαι επί ξυρού ακμής και δεν κομίζω γλαύκα εις Αθήνας! Τι σημαίνει αυτός ο συνδυασμός νεοελληνικής και αρχαίας γλώσσας
Εκφράσεις από τα Αρχαία Ελληνικά που χρησιμοποιούμε σήμερα
Είμαι επί ξυρού ακμής και δεν κομίζω γλαύκα εις Αθήνας! Τι σημαίνει αυτός ο συνδυασμός νεοελληνικής και αρχαίας γλώσσας
paidia glossa
Δέκα παγκόσμιες λέξεις που είναι… ελληνικές και κάνουν τη δική τους "καριέρα" στο εξωτερικό
Δέκα λέξεις με ελληνική ρίζα, που κάνουν τη δική τους "καριέρα" στο εξωτερικό
Δέκα παγκόσμιες λέξεις που είναι… ελληνικές και κάνουν τη δική τους "καριέρα" στο εξωτερικό
anergoi-oaed-epidoma-anergia.jpg
Δωρεάν εργαστήρια συμβουλευτικής ΔΥΠΑ: Ξεκινούν αύριο οι αιτήσεις- Οι θεματικές
Αύριο ξεκινούν οι αιτήσεις για τα διαδικτυακά εργαστήρια συμβουλευτικής της ΔΥΠΑ για τον Απρίλιο, με νέες θεματικές ενότητες
Δωρεάν εργαστήρια συμβουλευτικής ΔΥΠΑ: Ξεκινούν αύριο οι αιτήσεις- Οι θεματικές