Ας σταθούμε λίγο στο εξής. Το υπουργείο Παιδείας της κυβέρνησης της ΝΔ έχει καταθέσει ένα αντιδραστικό νομοσχέδιο εξαπολύοντας επίθεση στα μορφωτικά δικαιώματα της νεολαίας. Σε συνδυασμό με την απαράδεκτη τροπολογία για την κάμερα μέσα στη σχολική τάξη, αλλά και τις προβληματικές συνθήκες λειτουργίας των σχολείων, έχουν πυροδοτηθεί δίκαιες αντιδράσεις από εκπαιδευτικούς, γονείς, μαθητές. Θα 'λεγε κανείς πως μια τέτοια κατάσταση θα ήταν «βούτυρο στο ψωμί» της αξιωματικής αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ. Κι όμως...
Η υπουργός Παιδείας επιμένει να ρίχνει ένα μεγάλο βάρος στη συζήτηση για το νομοσχέδιο σε κάτι που φαίνεται πολύ απλό, δεν το πιάνει το μάτι σου εύκολα. Το θέμα των δεξιοτήτων στο σχολείο. Στην προχτεσινή συζήτηση στην Επιτροπή Μορφωτικών Υποθέσεων στη Βουλή τόνισε:
«Απομακρυνόμαστε από τη στείρα μετάδοση γνώσεων και σηματοδοτούμε τη στροφή σε ένα σύγχρονο σχολείο, σε ένα σχολείο που δίνει έμφαση στην καλλιέργεια δεξιοτήτων του 21ου αιώνα, ήπιες δεξιότητες, δεξιότητες ζωής, δεξιότητες τεχνολογίας και επιστήμης όπως, ενδεικτικά, κριτική σκέψη, δημιουργικότητα, συνεργασία, επικοινωνία, ευελιξία, προσαρμοστικότητα, πρωτοβουλία, οργανωτική ικανότητα, ενσυναίσθηση, κοινωνικές δεξιότητες, επίλυση προβλημάτων, ψηφιακός και τεχνολογικός γραμματισμός».
Ας δούμε πώς απάντησε ο κατά τ' άλλα πολύ θυμωμένος κ. Φίλης:
«Δεξιότητες. Είμαστε αναφανδόν υπέρ του να υπάρχουνε ήπιες δραστηριότητες στο σχολείο. Δεν είμαστε, το κάναμε ως κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Είχαμε τη Θεματική Εβδομάδα, με όλα τα ζητήματα που αφορούν τη σεξουαλική αγωγή, τον εθισμό, την κυκλοφοριακή συνείδηση και ούτω καθεξής. Το κάναμε, με μεγάλη επιτυχία. Με εκθέσεις που επιβεβαιώνουν την επιτυχία από το ΙΕΠ», είπε και ζήτησε από την κυβέρνηση να διατηρήσει τη Θεματική Εβδομάδα μέχρι να είναι έτοιμη να φέρει κάτι άλλο στη θέση της.
Τέλος, η εκπρόσωπος του ΚΙΝΑΛ θύμισε (για να μην ξεχνιόμαστε, βεβαίως) ότι τις δεξιότητες τις εγκαινίασε το ΠΑΣΟΚ από το 1997 επί Αρσένη και ότι μετά εκσυγχρονίστηκαν το 2011, επί Διαμαντοπούλου.
Συμπέρασμα: Δεν υπάρχει ούτε ένα αστικό πολιτικό κόμμα που να αρνείται τη στρατηγική σημασία της απόκτησης νέων δεξιοτήτων μέσα από τη σχολική διαδικασία. Ομως, δεν πρόκειται για ένα δευτερεύον ζήτημα. Είναι η καρδιά του νομοσχεδίου. Γιατί το ζήτημα των δεξιοτήτων ουσιαστικά είναι η απάντηση στο πώς μορφώνεται ο μαθητής σήμερα, τι εργαζόμενος θα γίνει αύριο. Απαντά δηλαδή στο πώς θέλει το καπιταλιστικό σύστημα, το κεφάλαιο, τον άνθρωπο και τι καθήκοντα αναθέτει στο σχολείο, για να παίξει ρόλο στην ανάπτυξη της κερδοφορίας του και στη διαιώνιση της κυριαρχίας του.
Αναντιστοιχία δεξιοτήτων με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας: Ενα πρόβλημα για τους αστούς που ζητά λύση
Ηδη από το 2006 η Ευρωπαϊκή Ενωση έχει καταλήξει στις οκτώ βασικές δεξιότητες που πρέπει κατ' ελάχιστο να παρέχονται σε όλους τους μαθητές από την έναρξη της εκπαιδευτικής τους πορείας, προσδιορίζοντας το γενικό πλαίσιό τους. Το 2016 κατέληξε σε βελτίωση του πλαισίου αυτού. Στο εν λόγω κείμενο, με τον χαρακτηριστικό τίτλο «Νέο θεματολόγιο δεξιοτήτων για την Ευρώπη - Συνεργασία για την ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού, της απασχολησιμότητας και της ανταγωνιστικότητας», σημειώνεται ότι ενώ ορισμένες από τις βασικές δεξιότητες έχουν ήδη εδραιωμένη θέση στα εκπαιδευτικά συστήματα, αυτό δεν συμβαίνει στην περίπτωση άλλων, όπως η επιχειρηματικότητα, η ιδιότητα του πολίτη, η ψηφιακή ικανότητα, η κριτική σκέψη κ.ά.
Στα βήματα αυτά κατευθύνθηκε και το ΠΑΣΟΚ αλλά και ο ΣΥΡΙΖΑ λαμβάνοντας μια σειρά από μέτρα προώθησης των αναγκαίων για το κεφάλαιο δεξιοτήτων, όπως η προώθηση της επιχειρηματικότητας στα σχολεία, ιδιαίτερα η ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη, με αποκορύφωμα το ομώνυμο νέο σχολικό βιβλίο στο Λύκειο και φυσικά την περίφημη Θεματική Εβδομάδα, που αποτέλεσε το έδαφος για να εισχωρήσουν στο σχολικό πρόγραμμα μια σειρά από ΜΚΟ... και άλλοι φορείς που καμία σχέση με παιδαγωγική και εκπαίδευση δεν είχαν πολλές φορές.
Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι το εξής: Πρέπει το σχολείο να απαντήσει σε νέα δεδομένα που εμφανίζονται στην κοινωνία, να προετοιμάσει για νέες εξελίξεις ή και κοινωνικά προβλήματα; Τι είναι όμως «νέες εξελίξεις», πώς πρέπει - αν τελικά πρέπει - να αντιμετωπίζονται στο σχολείο, με ποια παιδαγωγική αρχή και ποιο περιεχόμενο; Κι αν είναι αναγκαίες αυτές οι δεξιότητες, θα δημιουργηθούν υποδομές και υλικοτεχνικά μέσα για όλους τους μαθητές και δωρεάν για να τις παρακολουθήσουν ή θα δίνονται ψίχουλα και σε λίγους, όπως η πείρα της πανδημίας με την ανυπαρξία μέσων απέδειξε; Θα δημιουργηθεί, με κεντρική ευθύνη, επαρκές επιστημονικά και παιδαγωγικά περιεχόμενο ή στο σχολείο θα μπαίνουν άσχετοι φορείς με την εκπαιδευτική κοινότητα;
Ακριβώς επειδή, σήμερα, στο σύγχρονο αστικό σχολείο, οι μαθησιακοί στόχοι αντιμετωπίζονται με όρους δεξιότητας, βλέπουμε και την έκρηξη μιας σειράς εκπαιδευτικών προβλημάτων, που φυσικά εκφράζουν και προβλήματα της εξέλιξης της αστικής κοινωνίας.
Για παράδειγμα, προβληματίζει το γεγονός της γλωσσικής φτώχειας των μαθητών, των φοιτητών, της νεολαίας συνολικότερα. Οι εκπαιδευτικοί των σχολείων που έχουν κάποια πείρα μεγαλύτερη της δεκαετίας μεταφέρουν μια συνολικότερη αρνητική μετατόπιση στη δυνατότητα των μαθητών να κατανοούν πιο βαθιά και σύνθετα κείμενα, να «απλώνουν» τη σκέψη τους γραπτώς. Την ίδια εικόνα μεταφέρουν αρκετοί πανεπιστημιακοί. Φυσικά, από τη συζήτηση πολλές φορές διαφεύγει ότι και οι αλλαγές στα αναλυτικά προγράμματα του σχολείου, στα σχολικά εγχειρίδια έχουν παίξει το ρόλο τους. Οτι από την πιο μικρή ηλικία διδάσκονται τη μητρική τους γλώσσα με όρους στεγνής επικοινωνίας (προσκλήσεις για πάρτι, συνταγές κ.ά.). Οτι στην κρίσιμη ηλικία της εφηβείας, στη φάση που μπαίνουν οι βάσεις για πιο κοσμοθεωρητικές αναζητήσεις, όπου συγκροτείται ο τρόπος σκέψης και έκφρασης, οι μαθητές μαθαίνουν να περιορίζουν τη γραφή (άρα και τη σκέψη τους) σε μια σειρά αναγκαίες αράδες (το μέγιστο 500 λέξεις!) με όρους περίληψης.
Αναντίρρητα, στον τρόπο σκέψης και έκφρασης των μαθητών σημαντικό ρόλο παίζουν και η ανάπτυξη, η διάδοση, η ενασχόληση με το διαδίκτυο, πιο συγκεκριμένα με τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης που από τη φύση τους και τη λειτουργία τους προωθούν την εικόνα, το σύντομο κείμενο. Γενικότερα προωθείται η τάση υποκατάστασης της γνώσης από την πληροφορία. Πρόκειται για μια νέα κατάσταση την οποία δεν μπορούμε να αντιμετωπίζουμε φοβικά ούτε με όρους ρομαντισμού και επιστροφής σε μια προηγούμενη κατάσταση. Το αστικό σχολείο, κατά μια έννοια, βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Η καπιταλιστική χρήση του διαδικτύου, το ιδεολογικό περιεχόμενό του δεν δίνουν σοβαρές δυνατότητες για να δημιουργηθούν τα κατάλληλα μορφωτικά αντισώματα που θα ενισχύουν την ορθολογική χρήση, χωρίς να φτωχαίνει η σκέψη του νέου. Η απάντηση που δίνει το αστικό σχολείο δεσμεύεται από την εργατική δύναμη που απαιτεί ο καπιταλισμός, από τις κυρίαρχες αντιλήψεις για τη γνώση, για την παιδαγωγική, από το σύστημα αξιών με βάση το οποίο «διαπαιδαγωγεί» ο καπιταλισμός και μέσα στο σχολείο. Απ' αυτήν την άποψη, ακριβώς λόγω της ευρείας επέκτασης του διαδικτύου και των εφαρμογών του, απαιτείται ριζική αναπροσαρμογή στο περιεχόμενο, στην κατεύθυνση και τη διδασκαλία της Γλώσσας, αλλά και μιας σειράς άλλων επιστημών, όπως τα Μαθηματικά, οι φυσικές επιστήμες, κ.ά.
Ενα σχολείο που θα μορφώνει ολόπλευρα θα μπορεί να αντιμετωπίζει ουσιαστικά και τις νέες προκλήσεις
Τέτοιου είδους ζητήματα αντιμετώπισε και το σχολείο του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε. Και η βασική του κατεύθυνση ήταν να εντάξει τις νέες εξελίξεις στα πλαίσια των ήδη υπαρχόντων βασικών μαθημάτων (βλ. Γκ. Νόινερ, «Σύγχρονη Γενική (σοσιαλιστική) εκπαίδευση - Η μόρφωση των καιρών», «Θέματα Παιδείας», τεύχος 6).
Ομως, στο επίκεντρο ενός τέτοιου σχολείου είναι να προετοιμαστεί ο μελλοντικός εργαζόμενος που η εργατική του δύναμη, οι ικανότητές του δεν θα είναι εμπόρευμα προς εκμετάλλευση. Σκοπός ενός τέτοιου σχολείου είναι η στέρεη μορφωτική συγκρότηση όλων.
Στη βάση αυτή, η κριτική που ασκούμε ως Κόμμα στην προώθηση των δεξιοτήτων αφορά πρώτα απ' όλα το γεγονός ότι η δεξιότητα, για να ενταχθεί αρμονικά και να παγιωθεί ως ικανότητα του ανθρώπου, χρειάζεται να ακουμπήσει σε ένα στέρεο υπόβαθρο σκέψης. Αλλιώς χάνει τη δυναμική της. Η δεξιότητα αποτελεί μια απάντηση κατά βάση στο πώς γίνεται κάτι, δεν είναι απάντηση στο γιατί. Το γιατί όμως απαντιέται μέσα από τη συγκρότηση ενός λογικού τρόπου σκέψης, γνώση της ουσιώδους σχέσης αιτίας - αποτελέσματος, φυσικά με διαβαθμίσεις και εξειδικεύσεις ανάλογα με το κάθε επιστημονικό αντικείμενο.
Αρα απαιτείται ένας άλλος τύπος σχολείου. Ενα σχολείο που θα οικοδομεί τις βάσεις για σύγχρονη γενική παιδεία. Και γι' αυτό θα τελειώνει μια κι έξω με αυτήν την απαράδεκτη κατάσταση όπου οι γνώσεις παρουσιάζονται μόνο αποσπασματικές και αυτόνομες από το σύνολο, που μένουν σε ένα καθαρά θεωρητικό επίπεδο και δεν συνδέονται με την πραγματικότητα, την πρακτική ζωή και την παραγωγική διαδικασία της κοινωνίας, έτσι ώστε και εμπέδωση και δημιουργική αφομοίωση της γνώσης να αποκτάται.
Ενα σχολείο που συνδέει τις επιστημονικές ανακαλύψεις με τις πρακτικές ανάγκες που τις γέννησαν. Ενα σχολείο που ακόμα και την «έτοιμη γνώση», με τη μορφή του ορισμού ή του κανόνα, την παρουσιάζει στην εξέλιξή της, με τα ερωτήματα που κλήθηκε να απαντήσει. Ενα σχολείο που αξιοποιεί γενικευμένα τα εργαστήρια, με σύγχρονες υποδομές και χωρίς να πληρώνει κανένας γονιός, για να γίνουν πειράματα ώστε να διευκολυνθεί η μετάβαση από την υπόθεση στην εμπειρία και ύστερα πάλι στη θεωρία.
Με όρους ιδεολογικής διαπάλης σε κάθε μάθημα και σε κάθε σχολική τάξη να απαντήσουμε!
Ακριβώς επειδή οι δεξιότητες που προωθεί το κεφάλαιο στα σχολεία είναι κοινά αποδεκτές από τα αστικά κόμματα, δεν πρέπει να υπάρχει καμία υποτίμηση. Παρουσιάζονται με ένα φαινομενικά ουδέτερο περίβλημα, με το μανδύα του αυτονόητου. Με το ερώτημα: «Εσείς τι πρόβλημα έχετε με...».
Παράλληλα με την ανάδειξη των προβλημάτων που δημιουργούνται όταν η εκπαιδευτική διαδικασία «τρέχει» για τις δεξιότητες και όχι για τη στέρεη μόρφωση (που οπωσδήποτε μπορεί να ενσωματώσει μια σειρά από αυτές), παρεμβαίνουμε μέσα στο μάθημα, δίνουμε μάχη για να το μπολιάσουμε με το ανατρεπτικό, ριζοσπαστικό, επιστημονικό, ταξικό κριτήριο και περιεχόμενο της ιδεολογίας μας.
Στα «μαθήματα ζωής και αγωγής της υγείας» του θεματικού κύκλου «ζω καλύτερα» (sic!) του υπουργείου, πέρα από τις αυτονόητα αναγκαίες γνώσεις για τη διατροφή, τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, τις εξαρτήσεις, θέτουμε τη δική μας ατζέντα. Αξιοποιούμε επίκαιρες πληροφορίες, όπως ο τεράστιος πλούτος που συσσωρεύεται από 8 ανθρώπους που ισοδυναμεί με τον πλούτο του μισού πληθυσμού της Γης. Εμπλουτίζουμε την παρέμβασή μας με την πρωτοπόρα πένα ποιητών, όπως ο Μπρεχτ, ο Χικμέτ, αλλά και την αγωνία προοδευτικών διανοούμενων, όπως ο Αϊνστάιν, για τα αδιέξοδα του καπιταλισμού. Θέτουμε προς προβληματισμό στους μαθητές μας τα λόγια του ποιητή: «Είναι εδώ πέρα ένας κόσμος τόσο παράξενος, που μέσα στην αφθονία κανείς πεθαίνει, μέσα στη σιτοδεία ζει».
Το ζήτημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, επιτέλους, πρέπει να πάψει να κινείται ανάμεσα στο εκκρεμές της συντηρητικής σκοταδιστικής άρνησης και της δήθεν προοδευτικής άποψης περί επιλογής φύλου. Ανοίγουμε δηλαδή τη συζήτηση για το ατομικό και το κοινωνικό δικαίωμα, το γυναικείο ζήτημα.
Ετσι και στο θέμα των εξαρτήσεων. Δεν είναι ζήτημα απλά ενημέρωσης, γιατί υπάρχουν μια σειρά από κυβερνητικές αποφάσεις που συντηρούν και διαιωνίζουν την εξάρτηση. Γι' αυτό πρέπει να αναδειχτεί ο κοινωνικός χαρακτήρας προβλημάτων όπως τα ναρκωτικά, η ουσιαστική κοινωνική αποξένωση από την υπερβολική χρησιμοποίηση του διαδικτύου, η υποκατάσταση της ζωντανής διαπροσωπικής σχέσης από μορφές κοινωνικής δικτύωσης, κ.ά.
Στον θεματικό κύκλο για το περιβάλλον, επιτέλους, πρέπει να μιλήσουμε για την καταστροφή του πλανήτη από το καπιταλιστικό κέρδος. Γιατί η «ατομική ευθύνη» έχει νόημα όταν αναδεικνύεται η ευθύνη των κυβερνήσεων με τη σωρεία των νόμων που απελευθερώνουν τη δυνατότητα να γίνονται π.χ. τα δάση βορά στις επενδύσεις...
Στον θεματικό κύκλο για την κοινωνική συναίσθηση και ευθύνη, πρέπει επιτέλους να ανοίξει η συζήτηση για τα περιβόητα ανθρώπινα δικαιώματα, που μάλιστα αποτελούν και επιμέρους θεματική. Να μιλήσουμε για το δικαίωμα στη ζωή που σημαίνει εργασία, μόρφωση, υγεία, στέγη. Να αναδείξουμε αυτό που βρίσκεται πίσω από αντιλήψεις, προκαταλήψεις, κ.ά. Να φέρουμε τα παραδείγματα των ΗΠΑ, το πώς αναπτύχθηκε η καπιταλιστική κοινωνία σε αυτήν τη χώρα, πάνω στην καταστροφή και εκμετάλλευση μιας σειράς λαών. Να μιλήσουμε για τον εθελοντισμό των αστών που πετάνε τα ψίχουλα κάτω από το τραπέζι, αλλά και τη γνήσια λαϊκή αλληλέγγυα εθελοντική πράξη. Κι ας αναφέρουμε και τον Μπρεχτ που γράφει: «Μα ο κόσμος έτσι δε θ' αλλάξει, Δε θα καλυτερέψουνε ανάμεσα στους ανθρώπους οι σχέσεις, Δε συντομεύει έτσι η εποχή της εκμετάλλευσης».
Αυτά κι άλλα πολλά μπορούμε να πούμε. Αλλά και να κάνουμε. Γιατί η στάση ζωής δεν είναι γνωστικό αντικείμενο. Δεν είναι ούτε καν βιωματική μάθηση. Είναι διαπαιδαγώγηση. Και σε μια κοινωνία που σου φωνάζει «κοίτα την πάρτη σου» ή «δούλεψε για μένα και τις αξίες μου», το σχολείο δεν μπορεί να βρίσκεται σε γυάλα και ούτε αυτό θέλουν οι κυβερνήσεις.
Εχουμε στα χέρια μας ό,τι πιο προοδευτικό έχει δώσει η ανθρώπινη σκέψη. Μπορούμε να το κάνουμε όπλο για να κερδίσουμε τους νέους με τη δύναμη της πιο όμορφης υπόθεσης. Της απαλλαγής της ανθρωπότητας από την άγνοια και την εκμετάλλευση.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 17 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 17/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
