Διεθνείς οργανισμοί μεταξύ κρατών όπως για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (Ο.Ο.Σ.Α.) ενώ αρχικά συγκροτήθηκαν για να παρεμβαίνουν στην οικονομία, αργότερα συμπεριέλαβαν στις πολιτικές τους και την εκπαίδευση. Πιο συγκεκριμένα, ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) στον τομέα της εκπαίδευσης αφορά στην υποστήριξη και ενθάρρυνση των πολιτικών που ασκούν οι εθνικές κυβερνήσεις. Το στρατηγικό πλαίσιο για την ευρωπαϊκή συνεργασία στον τομέα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης («ΕΚ 2020») παρείχε ευκαιρίες για την οικοδόμηση βέλτιστων πρακτικών στην εκπαιδευτική πολιτική, για τη συγκέντρωση και διάδοση γνώσεων και για την προώθηση των μεταρρυθμίσεων της εκπαιδευτικής πολιτικής σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Το πλαίσιο αυτό μεταξύ άλλων προέβλεπε τη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, την προαγωγή της ισοτιμίας, της κοινωνικής συνοχής και της ενεργού συμμετοχής στα κοινά, έννοιες που επιδιώκονται μέσω των εκπαιδευτικών συστημάτων των κρατών μελών.
Σε πρακτικό επίπεδο, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση προτείνει στα κράτη μέλη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της εκπαίδευσης σημαίνει ότι σε εθνικό επίπεδο οι φορείς που σχεδιάζουν και εφαρμόζουν την εκπαιδευτική πολιτική μεριμνούν για την επάρκεια και καταλληλότητα αναφορικά με τους σχολικούς χώρους, την υλικοτεχνική υποδομή, τους οικονομικούς πόρους, το διδακτικό και λοιπό προσωπικό, τα προγράμματα σπουδών κ.ά. Η προαγωγή της ισοτιμίας πραγματοποιείται όταν όλοι ανεξαιρέτως οι μαθητές έχουν πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικές ευκαιρίες. Στη χώρα μας, η εφαρμογή της «εξ αποστάσεως εκπαίδευσης» για τους μαθητές όλων των βαθμίδων κατά την περίοδο της πανδημίας απέδειξε ότι η ψηφιακή εκπαίδευση δεν ήταν προσιτή σε όλους. Αναδείχτηκε η ανάγκη για υποδομές, συνδεσιμότητα, ψηφιακό εξοπλισμό, επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στις ψηφιακές δεξιότητες, εύχρηστα εργαλεία και ασφαλείς πλατφόρμες που σέβονται την ιδιωτική ζωή και τα δεοντολογικά πρότυπα. Οι οικογένειες των μαθητών και οι εκπαιδευτικοί συμμετείχαν στην εξ΄αποστάσεως εκπαίδευση χωρίς ουσιαστική κρατική υποστήριξη. Η υγειονομική κρίση της Covid-19 ανέδειξε τις ανεπάρκειες και ανισότητες του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας μας αλλά και άλλων χωρών. Οι προτάσεις της Ε.Ε. περί «ισοτιμίας, κοινωνικής συνοχής και ενεργού συμμετοχής στα κοινά», όσο κι αν αποτελούν το ζητούμενο για κάθε κράτος, απαιτούν συστηματικές και συντονισμένες ενέργειες των κυβερνήσεων των χωρών μελών.
Ένας άλλος διακρατικός οργανισμός, ο Ο.Ο.Σ.Α., χρησιμοποιεί από το έτος 2000 το PISA ως φορέα συγκριτικής αξιολόγησης των εκπαιδευτικών επιδόσεων των μαθητών των χωρών μελών του σε δεξιότητες γραμματισμού. Στις αξιολογήσεις όμως αυτές δεν λαμβάνεται υπόψη το διαφορετικό πλαίσιο στο οποίο πραγματοποιείται η διδασκαλία και μάθηση των μαθητών. Με τις μετρήσεις, τις συγκρίσεις και τις κατατάξεις των δεξιοτήτων των μαθητών των 35 χωρών μελών του Ο.Ο.Σ.Α. και άλλων 45 χωρών-οικονομιών (εκτός Ο.Ο.Σ.Α.) οι χώρες οδηγούνται σε έντονο ανταγωνισμό. Οι επιδόσεις των μαθητών δημοσιεύονται κάθε τρία χρόνια στις ετήσιες εκθέσεις με τον τίτλο «Εκπαίδευση με μια Ματιά» (Education at a Glance). Κατά την παρουσίαση της έκθεσης « Εκπαίδευση με μια ματιά 2020», ο Άνχελ Γκουρία, γενικός γραμματέας του ΟΟΣΑ, επισήμανε ότι η ενίσχυση των εκπαιδευτικών συστημάτων πρέπει να βρεθεί στην «καρδιά» του κρατικού σχεδιασμού για την ανάκαμψη αυτή της κρίσης, ώστε οι νέοι άνθρωποι να αποκτήσουν τις δεξιότητες και ικανότητες που χρειάζονται για να επιτύχουν. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Έκθεσης για το 2020, στην Ελλάδα οι δαπάνες για την παιδεία ως ποσοστό επί των συνολικών δημόσιων δαπανών είναι κάτω του μέσου όρου του Ο.Ο.Σ.Α.. Κι ενώ η πανδημία συνεχίζεται, όπως και η οικονομική κρίση που έχει δημιουργηθεί, τα περισσότερα χρήματα δαπανώνται για την υγεία και την κοινωνική πρόνοια, δημιουργώντας ένα αβέβαιο κλίμα για τα χρήματα που τελικά θα δαπανηθούν για την παιδεία. Μέσα σε όλα αυτά, οι εκπαιδευτικές ανισότητες ενισχύθηκαν σημαντικά αφού μαθητές που προέρχονται από οικογένειες λιγότερο προνομιούχες οικονομικά δεν είχαν την ευκαιρία πρόσβασης στην εξ΄αποστάσεως εκπαίδευση.
Ζούμε σε έναν κόσμο που διαρκώς μεταβάλλεται. Η διαχείριση και αντιμετώπιση των αλλαγών και των εξελίξεων σε διάφορους τομείς της ζωής απαιτούν κατάλληλες δεξιότητες και ικανότητες για να μπορέσουν οι σημερινοί μαθητές να ανταποκριθούν στις μελλοντικές ανάγκες ως πολίτες του κόσμου. Σύμφωνα με την Ε.Ε., για να ανταποκρίνονται στις νέες απαιτήσεις, οι πολίτες πρέπει να εξοπλίζονται με ορισμένες βασικές ικανότητες, όπως, γραμματισμός, αριθμητισμός και ψηφιακές ικανότητες. Η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα και η ικανότητα ομαδικής εργασίας είναι εξίσου σημαντικές για μια βιώσιμη σταδιοδρομία και ενεργούς πολίτες.
Ας δούμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα προτάσεων της Ε.Ε. στην Προσχολική εκπαίδευση και της εφαρμογής τους στη αντίστοιχη βαθμίδα εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ένα ποιοτικό σύστημα προσχολικής εκπαίδευσης ορίζεται από πέντε (5) στοιχεία: α. η πρόσβαση στην προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, β. η κατάρτιση και οι συνθήκες εργασίας του προσωπικού που είναι επιφορτισμένο με την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα, γ. ο καθορισμός των κατάλληλων προγραμμάτων σπουδών και η διακυβέρνηση, δ. η χρηματοδότηση, ε. η παρακολούθηση και η αξιολόγηση των συστημάτων. Στην Ελλάδα, εάν εξετάσουμε με τη σειρά τα παραπάνω στοιχεία, θα διαπιστώσουμε ότι με την ψήφιση του ν. 4521/2018 θεσμοθετήθηκε η δίχρονη υποχρεωτική προσχολική εκπαίδευση. Θεωρητικά, ο στόχος της Ε.Ε. για συμμετοχή στην προσχολική εκπαίδευση τουλάχιστον ποσοστού 95% μοιάζει εν μέρει εφικτός, ωστόσο, τόσο το κράτος, όσο και οι δήμοι της χώρας, δεν είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν τη χρηματοδότηση για ανέγερση νέων νηπιαγωγείων, ανάγκη που προκύπτει μετά την ψήφιση του νόμου. Για την κατάρτιση του προσωπικού, οι νηπιαγωγοί, όπως προβλέπεται θεσμικά, επιμορφώνονται από τους Συντονιστές Εκπαιδευτικού Έργου, από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (Ι.Ε.Π.) μέσω ταχύρρυθμων επιμορφωτικών δράσεων ή με ατομικές πρωτοβουλίες των νηπιαγωγών. Προγράμματα όπως το Erasmus+ που αφορά την κατάρτιση και την επαγγελματική εξέλιξη του προσωπικού και χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλύπτει μικρό ποσοστό εκπαιδευτικών μπροστά στις πραγματικές ανάγκες του συνόλου. Συστηματική επιμόρφωση των νηπιαγωγών μέσα από ένα κεντρικά σχεδιασμένο πρόγραμμα σύμφωνα της ανάγκες της συγκεκριμένης βαθμίδας, δεν υφίσταται. Οι συνθήκες εργασίας του προσωπικού διαφέρουν σημαντικά σε ποιότητα από σχολείο σε σχολείο. Όσον αφορά τις κτιριακές υποδομές, τα νηπιαγωγεία που υπάρχουν στην Ελλάδα δεν μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες όλων των παιδιών, όπως προέκυψαν με την ψήφιση του ν. 4521/2018, αφού δεν ξεκίνησαν διαδικασίες ανέγερσης νέων νηπιαγωγείων, πλην μεμονωμένων περιπτώσεων. Με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (Μάιος, 2020) για το σχολικό έτος 2020 - 2021, δόθηκε η δυνατότητα στους δήμους της χώρας να τοποθετούν προκατασκευασμένες αίθουσες διδασκαλίας στις αυλές των δημοτικών σχολείων ή σε αυτόνομους χώρους προκειμένου να χρησιμοποιηθούν για την εκπαίδευση των παιδιών ηλικίας 4- 6 ετών. Εκτιμούμε πως, όταν η Ε.Ε. προτείνει αύξηση του ποσοστού των παιδιών που έχουν πρόσβαση σε υψηλής ποιότητας συστήματα προσχολικής, δεν εννοεί ότι η αγωγή και εκπαίδευση των νηπίων θα πραγματοποιείται σε αίθουσες-κουτιά, από τις οποίες απουσιάζουν οι χώροι για παιχνίδι, σίτιση, χαλάρωση, βοηθητικής χρήσης!!! Το επίσημο πρόγραμμα σπουδών του νηπιαγωγείου (Δ.Ε.Π.Π.Σ.2003), εκπονήθηκε πριν δεκαεφτά χρόνια, το συμπληρωματικό προς το ισχύον (Ν.Π.Σ.) το 2011 και το αναθεωρημένο Ν.Π.Σ. το 2014. Αναφορικά με τη χρηματοδότηση των νηπιαγωγείων, αυτή είναι περιορισμένη και καλύπτει αποκλειστικά τις λειτουργικές δαπάνες. Τέλος, το ζήτημα της παρακολούθησης και αξιολόγησης του εκπαιδευτικού συστήματος δεν έχει εφαρμοστεί, αλλά, και πώς θα μπορούσε να γίνει, εφόσον κάθε κυβέρνηση, αδιαφορεί για την κάλυψη των προηγούμενων τεσσάρων (4) κριτηρίων ποιότητας;
Η εφαρμογή των προτάσεων των διακρατικών οργανισμών είναι ζήτημα επιλογής των χωρών μελών. Η κυβέρνηση κάθε χώρας μέλους διαμορφώνει την εκπαιδευτική της πολιτική χρησιμοποιώντας τις περισσότερες φορές «ως άλλοθι» τις προτάσεις των οργανισμών, όταν επιχειρεί «αλλαγές» που συμφωνούν με τον ιδεολογικό της προσανατολισμό. Το επιχείρημα ότι οι προτεινόμενες αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα των χωρών τους είναι οδηγίες των διακρατικών οργανισμών και επιβάλλονται «ως αναγκαίο μέτρο», δεν υφίσταται, γιατί υπάρχουν και πολλές άλλες προτάσεις που απλά το κράτος τις αγνοεί όταν απαιτείται χρηματοδότηση και δεν εντάσσονται στο σχεδιασμό τους. Μια άλλη στρατηγική που επίσης χρησιμοποιείται είναι η στρατηγική της σταδιακής εφαρμογής ώστε να συνηθίζει κάποιος τις αλλαγές και τελικά να τις αποδέχεται με παραίτηση όταν φτάσει το πλήρωμα του χρόνου.
Οι διακρατικοί οργανισμοί, η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Ο.Ο.Σ.Α. προτείνουν, προωθούν, συμβουλεύουν, υποστηρίζουν και ενθαρρύνουν τις εθνικές κυβερνήσεις. Οι προτάσεις τους δεν έχουν υποχρεωτικό χαρακτήρα. Στόχος της εκπαιδευτικής πολιτικής των κρατών θα πρέπει είναι η λήψη όλων των αναγκαίων μέτρων που οδηγεί στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς με αποτελεσματικές πρακτικές που οδηγούν στην κοινωνική συνοχή. Ιδιαίτερα τώρα με τις καταστροφικές συνέπειες της πανδημίας, η αύξηση των δαπανών για την παιδεία είναι αναγκαία όσο ποτέ, ώστε να διασφαλιστεί ότι κάθε μαθητής θα έχει ίσες ευκαιρίες πρόσβασης στην εκπαίδευση και ευκαιρίες για να αναπτύξει δεξιότητες ζωής.
Τα εκπαιδευτικά κινήματα έχουν τη δυνατότητα αποδοχής, απόρριψης ή συνδιαμόρφωσης των προτάσεων που υποδεικνύουν οι διακρατικοί οργανισμοί στις χώρες μέλη. Οι εκπαιδευτικοί πρέπει να αποφασίσουν εάν θα δεχτούν παθητικά όσα προαποφασίζονται για την εκπαίδευση και τους ίδιους ή εάν θα συμμετέχουν δυναμικά στις αλλαγές που οδηγούν στη βελτίωση του εκπαιδευτικού συστήματος. Οι επιχειρούμενες αλλαγές στο εκπαιδευτικό σύστημα μιας χώρας δεν επιβάλλονται «άνωθεν»: συνδιαμορφώνονται και συναποφασίζονται με τους εκπαιδευτικούς. Τότε μόνο οι αλλαγές μπορούν να μετασχηματιστούν σε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση…
Χρήσιμοι σύνδεσμοι
https://ec.europa.eu/education/policies/early-childhood-education-and-care_el
https://ec.europa.eu/education/policies/european-policy-cooperation/development-skills_el
https://ec.europa.eu/education/education-in-the-eu/digital-education-action-plan_el
Δήμητρα Γκανιάτσα
π. Συντονίστρια Εκπαιδευτικού Έργου
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Σχολεία: Αλλάζουν οι ώρες αποχώρησης των μαθητών
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 24 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 24/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
