Λεωνίδας Βουρλιώτης Η ελληνική γλώσσα, όπως κάθε ζωντανός οργανισμός, δεν εξελίχθηκε σε απομόνωση. Αντίθετα, δέχτηκε επιρροές από πολλές γλώσσες και πολιτισμούς, ιδιαίτερα στη διάρκεια των τελευταίων αιώνων. Ένα από τα λιγότερο γνωστά αλλά ουσιαστικά γλωσσικά ρεύματα είναι αυτό της αλβανικής (αρβανίτικης) επίδρασης, η οποία έχει αφήσει βαθύ αποτύπωμα τόσο στο λεξιλόγιο όσο και στα επώνυμα.
Αν και πολλοί αναγνωρίζουν εύκολα αγγλικά, τουρκικά ή ιταλικά δάνεια, οι αρβανίτικες λέξεις και τα αλβανικής ρίζας επώνυμα έχουν ενσωματωθεί τόσο ομαλά, που συχνά δεν «φωνάζουν» την καταγωγή τους.
Αλβανικές ρίζες στην ελληνική καθομιλουμένη
Λέξεις όπως:
σβέρκος (zverk),
μπέσα (besa),
τσίφτης (qift),
λουλούδι (lule),
μπουσουλάω (bushull),
κοκορέτσι (kukurec),
έχουν αλβανική ή αρβανίτικη προέλευση και πλέον θεωρούνται αυτονόητα ελληνικές.
30 Ελληνικά επώνυμα με πιθανή αλβανική προέλευση
Παρακάτω παρουσιάζονται 30 επώνυμα που, σύμφωνα με γλωσσολόγους, ετυμολογούνται από αλβανικές λέξεις ή ονόματα:
| Επώνυμο | Πιθανή Αλβανική Ρίζα / Σημασία |
|---|---|
| Μπούρας | Από burrë = άνδρας, ανδρείος |
| Λάγιος | Από lagjë = γειτονιά, συνοικία |
| Γκώνης / Γιόνης | Από Gjon = μορφή του Ιωάννη |
| Πλιάκος | Από plak = γέρος, σοφός |
| Σιούτος | Από shutë = ήπιος, σιωπηλός |
| Λάλας | Από lalë = πρεσβύτερος, θείος |
| Βλάμης | Από vëllam = αδελφός (συμβολικά ή εξ αίματος) |
| Μέγκος | Από megjë = μεθόριος, όριο |
| Μούτσος | Από muç = νέος, μαθητευόμενος |
| Κόλιας | Από Kolë = υποκοριστικό του Νικόλαος |
| Γκούρας | Από gurrë = πηγή, νερό |
| Μούρικης | Από murikë / mur = τοίχος, φράγμα |
| Τζάκας | Από xhakë = παλτό (ή επωνυμία) |
| Κουκούλης | Από kukull = κούκλα (πιθανώς ειρωνικό) |
| Μπότσης | Από boçë = μικρό δοχείο (ή μειωτική έννοια) |
| Βότσης | Πιθανώς από αρβανίτικο τοπωνύμιο ή συντετμημένο όνομα |
| Μπότσαρης | Από boçar ή συντετμημένο από boçë |
| Κριεζής | Από krye = κεφάλι + επίθημα |
| Ζώτος | Από zot = κύριος, αφέντης |
| Ρέπουλης | Από αρβανίτικη ρίζα (πιθανώς επάγγελμα ή τοπωνύμιο) |
| Λιούμης | Από llumi = λάσπη (πιθανόν μεταφορικά) |
| Μπίρης | Πιθανώς από bir = γιος |
| Μπούκουρας | Από bukë = ψωμί (ή bukurosh = όμορφος) |
| Πάλλας / Πάλλης | Από pallë = ράβδος, στήριγμα (ή τιμητικός τίτλος) |
| Πράπας | Πιθανώς από prapë = πίσω ή από επίθετο χαρακτήρα |
| Σκουζές | Από αρβανίτικη οικογένεια (πιθανή τοπική σημασία) |
| Σκούρτης | Από shkurt = σύντομος, μικρός |
| Τρίμης | Από trim = γενναίος |
| Τσώκος | Από çokë = είδος καπέλου ή τοπωνύμιο |
Τι σημαίνουν όλα αυτά;
Τα επώνυμα λειτουργούν σαν γλωσσικοί δείκτες πολιτισμικής συμβίωσης. Ιδίως σε περιοχές όπως η Βοιωτία, η Ήπειρος, η Πελοπόννησος, όπου εγκαταστάθηκαν Αρβανίτες κατά τον Μεσαίωνα, τα επώνυμα αλβανικής καταγωγής διασώζουν οικογενειακές, κοινωνικές και γεωγραφικές ιστορίες αιώνων.
Η ετυμολογία ως μνήμη
Η μελέτη τέτοιων επωνύμων δεν είναι «ανασκαφή» σε παρελθόντα μεγαλεία ή ντροπές. Είναι μαρτυρία συνύπαρξης, συμβίωσης και κοινής ιστορίας.
Όπως έλεγε ο Οδυσσέας Ελύτης:
«Η γλώσσα είναι η ψυχή του λαού· και μαζί με τις λέξεις της κουβαλάει μνήμες, ζωές, συνύπαρξη.»
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 18/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
