Νίκος Μακρής Στην εκπαίδευση, όπως και σε πολλούς άλλους τομείς της δημόσιας ζωής, οι αριθμοί έχουν αποκτήσει μια σχεδόν μαγική δύναμη. Αρκεί ένας «μέσος όρος» για να παρουσιαστεί μια σύνθετη πραγματικότητα ως επιτυχία, επάρκεια ή πλεόνασμα. Όμως οι μέσοι όροι, όταν αποκόπτονται από το πλαίσιο μέσα στο οποίο παράγονται, δεν φωτίζουν — συσκοτίζουν.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η διαρκώς επανεμφανιζόμενη διαπίστωση ότι η Ελλάδα διαθέτει από τις καλύτερες αναλογίες μαθητών ανά εκπαιδευτικό διεθνώς. Πρόκειται για ένα συμπέρασμα που βασίζεται σε συγκεντρωτικά στοιχεία διεθνών οργανισμών και επανέρχεται περιοδικά στον δημόσιο διάλογο, συχνά ως αυτονόητη απόδειξη ότι το εκπαιδευτικό σύστημα δεν πάσχει από έλλειψη προσωπικού, αλλά από «κακή κατανομή».
Το πρόβλημα δεν είναι οι αριθμοί καθαυτοί. Είναι ο τρόπος με τον οποίο παράγονται και, κυρίως, ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούνται. Η βασική μέθοδος υπολογισμού της αναλογίας μαθητών–εκπαιδευτικών είναι μια απλή διαίρεση: το σύνολο των μαθητών διά του συνόλου των εκπαιδευτικών. Μια πράξη λογιστικά άρτια, αλλά παιδαγωγικά κενή.
Η εκπαίδευση δεν είναι ομοιογενές πεδίο. Στην ελληνική περίπτωση, μεγάλος αριθμός εκπαιδευτικών δεν βρίσκεται καθημερινά μέσα σε τάξεις: απασχολούνται σε διοικητικές δομές, σε υπηρεσίες χωρίς επαρκές διοικητικό προσωπικό ή σε υποστηρικτικούς ρόλους. Παράλληλα, η γεωγραφία της χώρας — ορεινός όγκος, 165 κατοικημένα νησιά, απομακρυσμένες και δυσπρόσιτες περιοχές — επιβάλλει τη λειτουργία ολιγοθέσιων σχολείων που δεν μπορούν να «συμπιεστούν» σε έναν ενιαίο αριθμητικό κανόνα.
Όταν ο μέσος όρος παύει να περιγράφει την πραγματικότητα
Όταν όλα αυτά αγνοούνται, ο μέσος όρος παύει να περιγράφει την πραγματικότητα. Δεν αποτυπώνει τα υπερπλήρη τμήματα των αστικών κέντρων, τις ελλείψεις βασικών ειδικοτήτων, ούτε τον αυξημένο φόρτο εργασίας που επωμίζονται οι εκπαιδευτικοί. Αντίθετα, δημιουργεί την ψευδαίσθηση πλεονάσματος και ανοίγει τον δρόμο για πολιτικές «εξορθολογισμού» που, στην πράξη, μεταφράζονται σε συγχωνεύσεις, περικοπές και αύξηση του μεγέθους των τάξεων.
Δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο. Αντίστοιχες αναγνώσεις των ίδιων περίπου δεδομένων έχουν αξιοποιηθεί και στο παρελθόν για να στηρίξουν παρεμβάσεις που συρρίκνωσαν το σχολικό δίκτυο, αύξησαν το ωράριο των εκπαιδευτικών και περιόρισαν το εύρος του αναλυτικού προγράμματος. Η στατιστική, αντί να λειτουργήσει ως εργαλείο κατανόησης, μετατράπηκε σε εργαλείο πολιτικής νομιμοποίησης.
Το αποτέλεσμα είναι μια μόνιμη απόσταση ανάμεσα στην εικόνα που προβάλλουν οι πίνακες και στην εμπειρία όσων «αναπνέουν την κιμωλία» στην τάξη. Εκπαιδευτικοί που διδάσκουν περισσότερες ώρες από τους ευρωπαίους συναδέλφους τους, αναλαμβάνουν πολλαπλούς ρόλους, εργάζονται σε συνθήκες αυξημένης πίεσης και αμείβονται με σαφώς χαμηλότερες αποδοχές, παρουσιάζονται στατιστικά ως πλεονάζον προσωπικό.
Ο μέσος όρος, όμως, δεν είναι η πραγματικότητα. Είναι μια αφαιρετική κατασκευή. Και όταν χρησιμοποιείται χωρίς προσοχή, καταλήγει να λειτουργεί όπως το γνωστό παράδειγμα του μεθυσμένου που ψάχνει το κλειδί κάτω από τον φανοστάτη όχι επειδή το έχασε εκεί, αλλά επειδή εκεί έχει φως.
Η συζήτηση για την εκπαίδευση δεν μπορεί να περιορίζεται σε αριθμούς αποκομμένους από το πλαίσιο τους. Χρειάζεται ποιοτική ανάλυση, γνώση της σχολικής καθημερινότητας και σεβασμό στη σύνθετη φύση του εκπαιδευτικού έργου. Διαφορετικά, οι «καλές αναλογίες» θα συνεχίσουν να παράγουν κακές πολιτικές — και το κόστος θα το πληρώνουν τα σχολεία, οι εκπαιδευτικοί και, τελικά, οι μαθητές.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Έκτακτο επίδομα έως 1.700 ευρώ σε εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 14/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
