Άγγελος Ροδαφηνός Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι μελλοντική υπόθεση. Είναι ήδη ενσωματωμένη στη μάθηση, στην παραγωγή και στην έρευνα. Το ερώτημα έχει μετακινηθεί: δεν αφορά πια το αν, αλλά το με ποιον τρόπο και με ποια ετοιμότητα. Και εδώ, η ευθύνη είναι διανεμημένη. Σχολεία, μαθητές, γονείς, πανεπιστήμια, εργοδότες και πολιτεία έχουν διαφορετικό αλλά συμπληρωματικό ρόλο.
Όσα ακολουθούν δεν είναι θεωρία. Είναι ένα πρακτικό πλαίσιο δράσης, ειδικά για ένα εκπαιδευτικό τοπίο που υστερεί σε στρατηγική και που δεν έχει την πολυτέλεια να καθυστερεί. Και το κρίσιμο ερώτημα δεν είναι πια αν θα ενσωματωθεί η ΤΝ στην εκπαίδευση, αλλά ποιοι θα προσαρμοστούν αρκετά γρήγορα για να παραμείνουν ανταγωνιστικοί σε μια αγορά που μετασχηματίζεται με ταχύτητα που δεν έχουμε ξαναδεί.
Ακολουθούν όχι θεωρητικά μοντέλα, αλλά πρακτικοί οδηγοί δράσης που κινούνται από το άτομο προς την κοινωνία, από την τάξη προς την πολιτεία.
Αν ήμουν σχολείο
Θα άφηνα πίσω μου ένα πρόγραμμα σπουδών που θυμίζει πιο πολύ έκθεμα παρά εργαλείο μάθησης. Δεν έχει νόημα να προσποιούμαστε ότι η ΤΝ δεν υπάρχει. Τα παιδιά χρησιμοποιούν ήδη αυτά τα εργαλεία. Η πραγματική παιδαγωγική πρόκληση δεν είναι η απαγόρευση, αλλά η καθοδήγηση.
Τι θα άλλαζα:
Ψηφιακή παιδεία από νωρίς: όχι ως μάθημα τεχνολογίας, αλλά ως εκπαίδευση για αναγνώριση αναξιόπιστων πηγών, παραπληροφόρησης, παραγόμενου περιεχομένου από ΑΙ.
Εργασίες που απαιτούν σκέψη και όχι αντιγραφή: χρήση εργαλείων ΤΝ για αναζήτηση, επαλήθευση, σύνθεση.
Νέα φιλοσοφία αξιολόγησης: μετράμε τη διαδικασία, όχι το output.
Σε άλλες χώρες, η ΤΝ μπαίνει στο σχολικό πρόγραμμα από τις πρώτες τάξεις. Στην Ελλάδα, απουσιάζει ακόμη και οργανωμένη συζήτηση. Η ευθύνη όμως δεν είναι μόνο του συστήματος. Ξεκινά από το άτομο. Η προσωπική ευθύνη δεν είναι μικρή· ξεκινά από τις καθημερινές επιλογές.
Αν ήμουν μαθητής ή φοιτητής
Θα σταματούσα να ξοδεύω 4+ ώρες στο TikTok και θα επένδυα σε δεξιότητες που θα καθορίσουν το εισόδημά μου σε 5 χρόνια.
Πρακτικός οδικός χάρτης:
Γίνομαι άριστος στα αγγλικά: Όχι σχολικά αγγλικά, αλλά professional fluency που επιτρέπει συνεργασία και πρόσβαση σε παγκόσμιο περιεχόμενο. Η πλειοψηφία του ποιοτικού περιεχομένου και των καλύτερων ευκαιριών παραμένει στα αγγλικά.
Τεχνολογικός εγγραμματισμός: Μαθαίνω να συνεργάζομαι με ΤΝ αποτελεσματικά - πώς διατυπώνω σωστές εντολές, πώς ελέγχω τα αποτελέσματα, πώς φιλτράρω το λάθος.
Αποκτώ πιστοποιήσεις (Microcredentials): αντί για υπερφορτωμένη φροντιστηριακή κουλτούρα, μικρές, στοχευμένες δεξιότητες που έχουν πρακτική αξία.
Η μεγαλύτερη απειλή δεν είναι η ΤΝ. Είναι να βγω στην αγορά εργασίας του 2030 με δεξιότητες του 2015 και νοοτροπία ότι «το πτυχίο φτάνει». Η ατομική προσπάθεια, όμως, χρειάζεται στήριξη. Και αυτή ξεκινά από το σπίτι.
Αν ήμουν γονέας
Θα εγκατέλειπα την κουλτούρα αλάνθαστης επίδοσης. Θα έδινα στα παιδιά μου την άδεια να αποτύχουν στα αρχαία και στα «ιερά» μαθήματα χωρίς φόβο. Δεν είναι αυτά που θα καθορίσουν το μέλλον τους.
Τι θα έβαζα ως νέες προτεραιότητες:
- Θα έβαζα στο κέντρο τις δεξιότητες που πραγματικά μετράνε: επικοινωνία, συνεργασία, επίλυση προβλημάτων, ψηφιακή ωριμότητα.
- Αντί για κλασικό φροντιστήριο, θα έδειχνα στο παιδί μου πώς να αξιοποιεί ChatGPT ως προσωπικό tutor, Coursera για δεξιότητες διαφοροποίησης, και YouTube/TED για έμπνευση και εύρος.
- Η εκπαίδευση δεν συμβαίνει πια μόνο στην τάξη - και όποιος γονιός δεν το κατάλαβε, περιορίζει το μέλλον του παιδιού του.
- Θα τα ενθάρρυνα να χρησιμοποιούν εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης με καθοδήγηση, όχι κρυφά.
- Ο ρόλος μου δεν θα ήταν να τα προστατέψω από την αποτυχία, αλλά να τα εξοπλίσω για έναν κόσμο που αλλάζει πιο γρήγορα από τα σχολικά βιβλία, και το παιδί χρειάζεται δεξιότητες ανθεκτικότερες από την αποστήθιση.
Από την οικογένεια, η σκυτάλη περνά στην τάξη.
Αν ήμουν καθηγητής
Θα ξεκινούσα από τον εαυτό μου, από κάτι απλό: να μάθω πώς δουλεύουν τα εργαλεία που ήδη χρησιμοποιούν οι μαθητές μου. Η απαγόρευση δεν προστατεύει την ακεραιότητα της μάθησης· την αποδυναμώνει.
Τι θα έκανα διαφορετικά:
Αξιοποίηση ΤΝ για εξοικονόμηση χρόνου: προετοιμασία μαθημάτων, δημιουργία υλικού, προσχεδιασμένη και αυτοματοποιημένη ανατροφοδότηση, εξατομικευμένες οδηγίες - θα μπορούσα να επενδύσω χρόνο στην πραγματική διδασκαλία.
- Θα σχεδίαζα ασκήσεις όπου οι φοιτητές επιλύουν πραγματικά προβλήματα με ΤΝ, όχι χωρις ΤΝ.
- Θα άλλαζα ριζικά τον τρόπο αξιολόγησης: αντί για το τελικό προϊόν, θα εξέταζα τη διαδικασία σκέψης και την ικανότητα κριτικής αξιολόγησης των αποτελεσμάτων ΤΝ.
Το ζητούμενο είναι να μάθουν οι μαθητές να σκέφτονται μαζί με την ΤΝ. Η μετάβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση απαιτεί ακόμα μεγαλύτερη αναδιάρθρωση.
Αν ήμουν πανεπιστήμιο
Θα αναγνώριζα ότι προγράμματα σπουδών σχεδιασμένα το 2000 για το 2015 δεν μπορούν να προετοιμάσουν φοιτητές για το 2030. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση χρειάζεται ευελιξία και ριζικές προσαρμογές.
Θα χρησιμοποιούσα εργαλεία για να επανεξετάσω και να προσαρμόσω τα προγράμματα σπουδών και τα μαθήματά μου, όπως αυτά εδώ [https://rodafinos.weebly.com/2-curriculum-and-course-design.html].
Αναγκαίες κινήσεις:
Ταχείες πιστοποιήσεις και μικρο-πτυχία: ενσωμάτωση microcredentials στα προγράμματα.
Διαθεματικότητα: μαθήματα που συνδέουν ΤΝ, δεδομένα, κριτική σκέψη, επικοινωνία.
Skills-based αξιολόγηση: λιγότερη έμφαση σε θεωρητικές εξετάσεις, περισσότερη σε εφαρμογή.
Πολλά διεθνή πανεπιστήμια έχουν ήδη στραφεί προς αυτά τα μοντέλα. Τα ελληνικά πανεπιστήμια, ωστόσο, παραμένουν σε μεγάλο βαθμό προσκολλημένα σε παραδοσιακά μοντέλα αξιολόγησης και διδασκαλίας. Η αγορά εργασίας, τελικά, είναι αυτή που θα κρίνει την αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού συστήματος.
Αν ήμουν εργοδότης
Θα εγκατέλειπα την παραδοσιακή λογική πρόσληψης βάσει βιογραφικών και συνεντεύξεων - έχουν ελάχιστη προβλεπτική ισχύ και δεν αποτυπώνουν ρεαλιστικές δεξιότητες.
Ένα νέο μοντέλο επιλογής:
- Επίλυση πραγματικών προβλημάτων: «Ποιο εργαλείο θα χρησιμοποιήσεις; Ποιο prompt θα γράψεις; Πώς θα το ελέγξεις;»
Αναγνώριση εναλλακτικών μικρών διαπιστευτηρίων: η πρακτική γνώση μετρά περισσότερο από γενικά πτυχία.
Συνεχής κατάρτιση προσωπικού: η ΤΝ μεταβάλλεται· το ίδιο πρέπει να κάνει και ο οργανισμός.
Επιχειρήσεις που δεν επενδύουν σε νέες δεξιότητες, μένουν γρήγορα πίσω. Και φτάνουμε, τελικά, στο θεσμικό επίπεδο - εκεί όπου οι μεμονωμένες προσπάθειες μετατρέπονται σε εθνική στρατηγική.
Αν ήμουν υπουργός Παιδείας
Θα δημιουργούσα μια εθνική στρατηγική άμεσα - όχι σε μια δεκαετία.
Τρεις άμεσες προτεραιότητες:
Κανονιστικό πλαίσιο: όχι τιμωρητικό, αλλά σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για ασφαλή και παραγωγική χρήση.
Εκπαίδευση εκπαιδευτικών: χωρίς επιμόρφωση, καμία μεταρρύθμιση δεν λειτουργεί. Π.χ., θα δημιουργούσα ένα σύντομο, ασύγχρονο, εφαρμοσμένο διαδικτυακό μάθημα όπως αυτό εδώ [https://payhip.com/b/cQmqN].
Πρόσβαση για όλους: η ΤΝ δεν μπορεί να είναι προνόμιο των εύπορων.
Τo μοντέλο Gemini AI pro είναι δωρεάν για μαθητές, φοιτητές (και εκπαιδευτικούς) [https://gemini.google/students/] – κανείς όμως δεν τους ενημερώνει.
Σύμφωνα με έρευνα της UNESCO που κάλυψε 450 ιδρύματα, μόλις το 10% των σχολείων και πανεπιστημίων παγκοσμίως έχουν θεσπίσει επίσημες κατευθυντήριες γραμμές για τη χρήση ΤΝ. Η Ελλάδα βρίσκεται πιθανότατα στο 90% που δεν έχει. Η χώρα που καθυστερεί, θα πληρώσει το τίμημα για δεκαετίες σε απώλεια ανταγωνιστικότητας και brain drain.
Επίλογος: Το στοίχημα της προσαρμογής
Η τεχνητή νοημοσύνη δεν υποκαθιστά την ανθρώπινη ικανότητα. Την μετακινεί σε ανώτερο επίπεδο: από την αποστήθιση στην κατανόηση, από τη μηχανική εργασία στην ερμηνεία, από το «μαθαίνω πράγματα» στο «μαθαίνω να σκέφτομαι και να λύνω προβλήματα».
Όσοι δεν προσαρμοστούν - φοιτητές, καθηγητές, ιδρύματα, κράτη - θα ανακαλύψουν ότι το κόστος της αδράνειας ξεπερνά κατά πολύ το κόστος της αλλαγής.
Η ΤΝ αλλάζει τον κόσμο πιο γρήγορα απ' ό,τι τα εκπαιδευτικά μας συστήματα μπορούν να αντιδράσουν. Η πρόκληση είναι να αλλάξουμε εμείς, πριν χρειαστεί να τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις.
Ο Δρ Άγγελος Ροδαφηνός είναι Αν. Καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και διδάσκει Νέες Τεχνολογίες. Σπούδασε και εργάστηκε σε 13 πανεπιστήμια στην Αμερική, Αυστραλία, Κύπρο και Ελλάδα.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Black Friday σε μοριοδοτούμενα σεμινάρια και Πιστοποιήσεις Ξένων Γλωσσών για έξτρα 20 μόρια
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
