Χρήστος Κάτσικας Σε νέο γύρο συγχωνεύσεων σχολικών τμημάτων προχωρά το Υπουργείο Παιδείας ενόψει της σχολικής χρονιάς 2025-2026, προκαλώντας σοβαρές αντιδράσεις από την εκπαιδευτική κοινότητα. Το ζήτημα έφερε στην επιφάνεια η Διδασκαλική Ομοσπονδία Ελλάδας (ΔΟΕ), η οποία έκανε αναφορά για επικίνδυνες και αντιαναπτυξιακές επιλογές.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη ΔΟΕ:
Δημιουργούνται τμήματα έως και 25 μαθητών, ακόμα και όταν υπάρχουν διαθέσιμες αίθουσες στα σχολεία.
Μαθητές, ιδιαίτερα της Α’ Δημοτικού, υποχρεώνονται να μετακινηθούν σε σχολεία μακριά από τον τόπο κατοικίας τους, με αυξημένους κινδύνους τόσο για την ασφάλεια όσο και για την ομαλή ψυχοκοινωνική τους ένταξη.
Η εξοικονόμηση δαπανών αποτελεί τον μοναδικό στόχο των συγχωνεύσεων, παραγνωρίζοντας βασικές παιδαγωγικές αρχές, τις ανάγκες διαφοροποιημένης διδασκαλίας, την αναγκαιότητα μικρότερων τμημάτων και την ουσιαστική στήριξη των μαθητών.
Οι επιπτώσεις στην εκπαιδευτική καθημερινότητα
Η πολιτική των συγχωνεύσεων οδηγεί σε:
Υπερφορτωμένα τμήματα με μειωμένη δυνατότητα εξατομικευμένης προσέγγισης.
Ενίσχυση του άγχους και των μαθησιακών δυσκολιών, ιδίως στις μικρές τάξεις.
Επιβάρυνση του διδακτικού έργου των εκπαιδευτικών, που καλούνται να διαχειριστούν μεγαλύτερες και πιο ετερογενείς ομάδες μαθητών.
Δημιουργία συνθηκών ανισότητας, καθώς παιδιά από απομακρυσμένες περιοχές ή ευάλωτες κοινωνικές ομάδες πλήττονται περισσότερο από τις μετακινήσεις.
Το ζήτημα φέρνει στη Βουλή η βουλευτής Κυριακή Μάλαμα η οποία στην ερώτησή της ζητά εξηγήσεις για το σχεδιαζόμενο κύμα συγχωνεύσεων, το οποίο -όπως επισημαίνει- δεν στηρίζεται σε κανένα παιδαγωγικό ή κοινωνικό κριτήριο, αλλά υπαγορεύεται αποκλειστικά από λογικές εξοικονόμησης πόρων.
Η επαναλαμβανόμενη «συνταγή» των συγχωνεύσεων
Η πολιτική συγχωνεύσεων τμημάτων δεν είναι καινούρια. Επανέρχεται τα τελευταία χρόνια ως εργαλείο δημοσιονομικής διαχείρισης, συχνά ανεξάρτητα από τις πραγματικές ανάγκες του εκπαιδευτικού συστήματος. Υπό το πρόσχημα του «ορθολογισμού», εφαρμόζεται μια λογική αριθμητικών ισοσκελισμών, αγνοώντας:
τις τοπικές κοινωνίες,
τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε σχολικής μονάδας,
τις διαφορετικές ανάγκες των μαθητών,
το δικαίωμα σε ποιοτική και ισότιμη εκπαίδευση.
Η μεθόδευση και οι αλχημείες: «Η Ελλάδα έχει την καλύτερη αναλογία μαθητών ανά εκπαιδευτικό»
Στις 10 Σεπτεμβρίου 2024 δημοσιοποιήθηκε η ετήσια έκθεση του ΟΟΣΑ «Education at a Glance 2024», η οποία εμφανίζει την Ελλάδα να καταγράφει μια από τις καλύτερες αναλογίες μαθητών ανά εκπαιδευτικό μεταξύ των χωρών-μελών του Οργανισμού. Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2022, στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση η αναλογία διαμορφώνεται στο 7,9:1, στα νηπιαγωγεία στο 8,8:1, στα γυμνάσια στο 8,3:1 και στα λύκεια φθάνει το 10:1.
Ποια είναι η κοινή συνισταμένη της "αποκάλυψης" του ΟΟΣΑ; Το γεγονός ότι η Έκθεση και τώρα και παλιότερα προκλήθηκε (εννοούμε παραγγέλθηκε επί πληρωμή) από ένα υπουργείο Παιδείας (αυτό δίνει και τα στοιχεία στον Οργανισμό) το οποίο και τότε και τώρα ήθελε οι προαποφασισμένες παρεμβάσεις του (συγχωνεύσεις) να ντυθούν με νομιμοποιητικό ένδυμα και να παρουσιαστούν ως θέλημα Θεού, ως η κατάλληλη θεραπευτική αγωγή που θα θεραπεύσει τις πληγές στο σώμα της ελληνικής εκπαίδευσης. Προφανώς γιατί το υπουργείο Παιδείας θεωρεί ότι έτσι θα αποσπάσει ευκολότερα τη συναίνεση εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων και κηδεμόνων.
Για όσους κάνουν τους ανήξερους να θυμίσουμε οι παραχαράξεις του ΟΟΣΑ έχουν αξιοποιηθεί πολλαπλώς για να αιτιολογηθούν οι αντιεκπαιδευτικές πολιτικές των τελευταίων ετών (αυξήσεις ωραρίου, περικοπές μαθημάτων από το ωρολόγιο πρόγραμμα, συγχωνεύσεις και καταργήσεις τμημάτων, τομέων και σχολικών μονάδων).
Η στατιστική των αριθμών ή η στατιστική της εξαπάτησης;
Τα εντυπωσιακά αυτά ποσοστά αναπαράγονται συστηματικά από την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας και την κυβέρνηση, προκειμένου να δικαιολογήσουν πολιτικές συγχωνεύσεων, περικοπών και μη κάλυψης των εκπαιδευτικών κενών. Όπως δηλώθηκε πρόσφατα από κυβερνητικά χείλη, η αναλογία αυτή «βελτιώνεται», καθώς «οι συγχωνεύσεις βελτιώνουν την ποιότητα διδασκαλίας».
Ωστόσο, πίσω από τα φαινομενικά αισιόδοξα νούμερα κρύβεται μια διαφορετική πραγματικότητα. Οι αριθμοί του ΟΟΣΑ προκύπτουν από μια απλή διαίρεση: ο συνολικός αριθμός εκπαιδευτικών διά του συνολικού αριθμού μαθητών. Αυτή η μεθοδολογία δεν λαμβάνει υπόψη κρίσιμους ποιοτικούς και γεωγραφικούς παράγοντες που χαρακτηρίζουν την ελληνική εκπαίδευση.
Η «μαγική εικόνα» και τα στατιστικά τρικ
Η ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα διαφέρει σημαντικά από τη μέση ευρωπαϊκή. Η χώρα διαθέτει:
165 κατοικούμενα νησιά και έντονο ορεινό ανάγλυφο (80% του εδάφους), που απαιτούν τη λειτουργία πολυάριθμων ολιγοθέσιων σχολείων.
Μεγάλο ποσοστό εκπαιδευτικών σε διοικητικές θέσεις, λόγω έλλειψης διοικητικού προσωπικού.
Συχνά ασφυκτικά γεμάτες τάξεις στα αστικά κέντρα, που "απονευρώνουν" την εκπαιδευτική διαδικασία.
Συγχωνεύσεις τμημάτων που αυξάνουν τον αριθμό μαθητών ανά τάξη, υποβαθμίζοντας την ποιότητα διδασκαλίας.
Επιπλέον, η «αναλογία» δεν αποτυπώνει ποιον διδάσκουν οι εκπαιδευτικοί (αν βρίσκονται δηλαδή στην τάξη ή όχι ευάλωτοι μαθητές), ούτε λαμβάνει υπόψη τα διαφορετικά αντικείμενα και τις ειδικότητες.
Η στατιστική αυτή αγνοεί επιμελώς το γεγονός ότι στην ελληνική πραγματικότητα οι δάσκαλοι και καθηγητές επιβαρύνονται με περισσότερες διδακτικές ώρες και διοικητικές ευθύνες σε σύγκριση με τους συναδέλφους τους στην Ε.Ε., ενώ οι αποδοχές τους εξακολουθούν να κυμαίνονται σε χαμηλά επίπεδα.
Η διαχρονικότητα των «συγχωνεύσεων»
Η ρητορική της «ορθολογικής αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού» δεν είναι καινούρια. Εδώ και τουλάχιστον 15 χρόνια, όλες οι πολιτικές ηγεσίες του Υπουργείου Παιδείας, από την Άννα Διαμαντοπούλου και τον Ανδρέα Λοβέρδο μέχρι τη Νίκη Κεραμέως και τον νυν υπουργό Κυριάκο Πιερρακάκη, έχουν αξιοποιήσει τα συγκεκριμένα στατιστικά του ΟΟΣΑ ως άλλοθι για την εφαρμογή μέτρων συγχώνευσης, αύξησης ωραρίου και μείωσης του προσωπικού.
Η στόχευση παραμένει σταθερή: συρρίκνωση του δημόσιου κόστους εκπαίδευσης, με μεταφορά του βάρους στους ώμους των εκπαιδευτικών.
Η εκπαιδευτική πραγματικότητα στην τάξη
Οι δάσκαλοι και καθηγητές της δημόσιας εκπαίδευσης ζουν καθημερινά την απόσταση ανάμεσα στα «επίσημα νούμερα» και την πραγματικότητα:
Υπερβολικός αριθμός μαθητών ανά τμήμα, ειδικά στις μεγάλες πόλεις.
Ελλείψεις σε ειδικότητες, παράλληλη στήριξη και ειδική αγωγή.
Συνεχής αύξηση των μη διδακτικών καθηκόντων.
Αυξημένος αριθμός αναπληρωτών.
Η επίκληση στα «μαθηματικά» του ΟΟΣΑ λειτουργεί συχνά σαν το γνωστό ανέκδοτο με τον μεθυσμένο που στηρίζεται στον φανοστάτη, όχι για να φωτιστεί, αλλά για να σταθεί όρθιος.
Μια αναγκαία συζήτηση
Είναι καιρός η συζήτηση για την αναλογία μαθητών ανά εκπαιδευτικό να γίνει επί της ουσίας και όχι με επικοινωνιακά τεχνάσματα. Η εκπαίδευση δεν είναι απλή αριθμητική· είναι πρωτίστως ζήτημα ποιότητας, ισότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης.
Γιατί η "αναλογία" που μετράει πραγματικά δεν είναι αυτή των αριθμών, αλλά η σχέση εμπιστοσύνης ανάμεσα σε εκπαιδευτικό, μαθητή και κοινωνία.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
«Κανόνι» σε μεγάλη ασφαλιστική στην Ελλάδα - Χιλιάδες οδηγοί χωρίς κάλυψη από 1η Ιουλίου!
Νηπιαγωγεία - Δημοτικά: Αυτό είναι το νέο μάθημα τον Σεπτέμβριο
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 18/6
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
