Πριν λίγες ημέρες η κυβέρνηση παρουσίασε το ΄΄Εθνικό σχέδιο για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της παραβατικότητας ανηλίκων΄΄.
Θα σταθώ σε ένα από τα μέτρα το οποίο θεωρώ άκρως αναχρονιστικό και επικίνδυνο. Η πρόθεσή της να δημιουργήσει δέκα Τεχνικά Γυμνάσια αποτελεί μια απαράδεκτη, ιδεολογικά φορτισμένη επιλογή της, που δεν στηρίζεται σε παιδαγωγικά δεδομένα ούτε σε διεθνή θετική πρακτική. Αντιθέτως, προωθεί μια λογική πρόωρου διαχωρισμού μαθητών, εκπαιδευτικού στιγματισμού τους και ταξικής κατηγοριοποίησής τους. Θα σχολιάσω όλα τα επιχειρήματα της κυβέρνησης που υποστηρίζουν αυτό το μέτρο της:
Η αναφορά της σε «εμπλουτισμό» του εκπαιδευτικού συστήματος συγκαλύπτει τον επικίνδυνο θεσμικό διαχωρισμό. Στην πραγματικότητα, το Τεχνικό Γυμνάσιο που θέλει, αποτελεί απόπειρα δημιουργίας «παράλληλου» σχολείου χαμηλότερου μορφωτικού και κοινωνικού κύρους. Ο Βρετανός κοινωνιολόγος της εκπαίδευσης Bernstein αναφέρει με σαφήνεια ότι τέτοιες δομές δεν εξισώνουν ευκαιρίες αλλά αναπαράγουν ανισότητες, προσφέροντας στους «άλλους» (σε αυτούς που θα φοιτήσουν εκεί) λιγότερο ισχυρή γνώση. Η κυβέρνηση λέει ότι το μέτρο είναι ΄΄προαιρετικό΄΄, όμως στην πράξη, όταν οι κοινωνικές ανισότητες είναι τόσο έντονες, αυτή η "επιλογή" γίνεται σχεδόν μονόδρομος για τα παιδιά που έχουν λιγότερες ευκαιρίες. Όπως αναλύει ο Γάλλος κοινωνιολόγος Bourdieu, η σχολική επιλογή είναι ταξικά δομημένη και οδηγεί στη ΄΄φυσικοποίηση΄΄ του αποκλεισμού. Σε ένα τέτοιο σχολείο η συγχώνευση ΄΄βασικών γνώσεων΄΄ με δεξιότητες οδηγεί συχνά σε απογύμνωση της μάθησης από τη θεωρία, την αφαιρετικότητα και την κριτική σκέψη. Το Τεχνικό Γυμνάσιο θα μετατρέπει την παιδεία σε εργαλειακή διαδικασία χρήσης, αποκόβοντας τους μαθητές του από τη γνώση με πολιτισμικό βάθος και κοινωνική δύναμη. Η υποτιθέμενη δυνατότητα συνέχισής τους στο ΓΕΛ (Γενικό Λύκειο) είναι εικονική. Η πρόωρη διαδρομή τους προς "πρακτικές" γνώσεις θα περιορίζει τις επιλογές τους και θα καθιστά πολύ δύσκολη την ακαδημαϊκή τους εξέλιξη. Στην πράξη, πρόκειται για έναν σιωπηλό αποκλεισμό τους από την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Όταν το σχολείο παρουσιάζεται μόνο σαν τρόπος για να βρίσκει κανείς μια δουλειά, φαίνεται καθαρά ότι η κυβέρνηση βλέπει την παιδεία όχι ως μορφωτικό δικαίωμα, αλλά αποκλειστικά ως εργαλείο για να τροφοδοτεί την αγορά εργασίας.
Ο Βραζιλιάνος παιδαγωγός και θεωρητικός της κριτικής παιδαγωγικής Freire υποστήριζε ότι η εκπαίδευση πρέπει να υπηρετεί την κοινωνική απελευθέρωση – όχι να παράγει ΄΄ήσυχους΄΄ εργαζόμενους χωρίς φωνή.
Η κοινωνική αποδοχή ενός σχολείου δεν καθορίζεται από νομοθετήματα. Τα σχολεία που θα αναλάβουν το ρόλο ΄΄φιλοξενίας των δύσκολων μαθητών΄΄ θα έχουν πολύ χαμηλό κύρος. Υπάρχει εμπειρία από χώρες με πρόωρο tracking, δηλαδή διαχωριστική ταξινόμηση των μαθητών σε ξεχωριστές εκπαιδευτικές διαδρομές ανάλογα με τις επιδόσεις τους ή τα υποτιθέμενα ταλέντα και ικανότητές τους — συνήθως από μικρή ηλικία. Όπως η Ολλανδία και η Αυστρία στις οποίες οι κοινωνικές και μορφωτικές ανισότητες ενισχύθηκαν.
Η αληθινή ένταξη όλων των μαθητών και μαθητριών στο σχολικό περιβάλλον προϋποθέτει ενιαίο σχολείο, διαπολιτισμικό, με αντισταθμιστική υποστήριξη και εκπαιδευτικούς με ελευθερία και επιμόρφωση. Το Τεχνικό Γυμνάσιο που θέλει να φτιάξει ο Μητσοτάκης, αντιθέτως, θα απομονώσει, θα στιγματίσει και θα παγιώσει την ετικέτα του ΄΄προβληματικού΄΄ παιδιού.
Η διεθνής εμπειρία δεν επιβεβαιώνει ως θετική την πολιτική του Τεχνικού Γυμνασίου. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, μόλις το 2% των μαθητών ηλικίας 12–15 ετών φοιτά σε τεχνικά ή επαγγελματικά προγράμματα. Σε 12 χώρες, όπως η Σουηδία, η Ιταλία, η Ιρλανδία και η Φινλανδία, δεν υφίσταται κάποια τέτοια δομή. Η ευρωπαϊκή τάση είναι η ενίσχυση του ενιαίου και συμπεριληπτικού σχολείου, όχι ο διαχωρισμός.
Ιδιαίτερα επίσης επικίνδυνη – όχι απλώς λανθασμένη – είναι η απόπειρα της κυβέρνησης να συνδέσει την ίδρυση Τεχνικών Γυμνασίων με την πρόληψη της βίας και της παραβατικότητας στους ανήλικους ! Υπονοεί, με τρόπο ξεκάθαρο, ότι οι μαθητές που προορίζονται για τα Τεχνικά Γυμνάσια αποτελούν εν δυνάμει απειλή, μια πληθυσμιακή κατηγορία προς πειθαρχικό έλεγχο. Πρόκειται για παιδαγωγική στοχοποίηση και όχι για πρόληψη.
Η κριτική παιδαγωγική, όπως την εξέφρασε ο Freire, απορρίπτει τη μετατροπή του σχολείου σε μηχανισμό ΄΄διαχείρισης κινδύνου΄΄. Η εκπαίδευση οφείλει να ενδυναμώνει υποκείμενα, όχι να κατασκευάζει «φακέλους» συμπεριφοράς.
Αντί για σχολεία ανοιχτά και υποστηρικτικά, η κυβέρνηση επιχειρεί να δημιουργήσει δομές κατηγοριοποίησης, απομονώνοντας τα παιδιά που δεν χωρούν στο κυρίαρχο εκπαιδευτικό πλαίσιο. Αυτή η πολιτική δεν προλαμβάνει τη βία,· την παράγει και τη νομιμοποιεί μέσα από το σχολικό οικοδόμημα. Είναι μια βίαιη εκπαιδευτική επιλογή με το προσωπείο της φροντίδας.
Η παιδεία δεν μπορεί να υπηρετεί τη λογική της ΄΄διαχείρισης΄΄ πληθυσμών. Οφείλει να βοηθά τους ανθρώπους να καταλαβαίνουν καλύτερα τον κόσμο, να παίρνουν τον έλεγχο της ζωής τους και να ζουν σε μια πιο δίκαιη κοινωνία.
Χρήστος Πιλάλης
εκπαιδευτικός, πρώην διευθυντής
αναπληρωτή υπουργού Παιδείας,
πρώην διευθύνων σύμβουλος του ΙΝΕΔΙΒΙΜ
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 70.000 υποψήφιους ως 14/5 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 15/05
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
