Alfavita Newsroom Ο Βασίλης Τσαουσίδης είναι καθηγητής στο Τμήμα ΗΜ&ΜΥ του ΔΠΘ με γνωστικό αντικείμενο «Τεχνολογίες λογισμικού
διασυνδεδεμένων-διαδικτυωμένων συστημάτων υπολογιστών ευρείας κλίμακας», καθώς και διευθυντής του «Εργαστηρίου Προγραμματισμού και Επεξεργασίας Πληροφοριών». Έχει διατελέσει καθηγητής στο Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης (@ Stony Brook) και στο Πανεπιστήμιο Northeastern της Βοστόνης, καθώς και επισκέπτης καθηγητής στο ΜΙΤ.
Το alfavita.gr , στο πλαίσιο μιας σημαντικής εκδήλωσης που θα γίνει στην Πλάκα, στις 5/12/2025, 7.30 μ.μ., στην Αίθουσα Τέχνης, 74ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών «Βασίλειος Καμπάνης» με θέμα: "Τεχνητή Νοημοσύνη - Ναι και Όχι", Βασίλης Τσαουσίδης, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Οκτώβριος 2025 συζητάει με τον καθηγητή Τσαουσίδη για το βασικό διακύβευμα που δεν είναι αν θα χρησιμοποιηθεί η Τεχνητή Νοημοσύνη, αλλά πώς θα εφαρμοστεί: «Η ΤΝ μπορεί να υπηρετήσει τον άνθρωπο — αλλά μπορεί και να αποτύχει δραματικά, αν μείνει ανεξέλεγκτη».
alfavita.gr : Το βιβλίο σας έχει τίτλο «Τεχνητή Νοημοσύνη – Ναι και Όχι». Ποια είναι τα «Ναι» και ποια τα «Όχι»;
To κυρίαρχο ζήτημα με την Τεχνητή Νοημοσύνη είναι πλέον το _πώς θα εφαρμοστεί, ώστε να υπηρετήσει τον άνθρωπο_. Στην ιατρική, η ΤΝ μπορεί να σώσει ζωές, να προλάβει σοβαρές ασθένειες – να αλλάξει τη μοίρα των ανθρώπων.
Στη δικαιοσύνη θα μπορούσε να βοηθήσει στην ταχύτερη απονομή της, να θέσει όρια αντικειμενικότητας σε επίορκους δικαστές ή ελεγκτές – το ίδιο και στη διοίκηση.
Στις μεταφορές, έχει τη δυνατότητα να ενισχύσει σημαντικά την ασφάλεια του οδηγού. _Θα μπορούσε όμως να αποτύχει σε όλα, αν δεν ελέγχεται_. Αν καταλήγει σε μεροληπτικά πορίσματα δεν θα το κάνει αποσπασματικά και τυχαία, αλλά συστηματικά, για τις ίδιες ομάδες ανθρώπων – αυτές που παραμελήθηκαν κατά την εκπαίδευση της ΤΝ ή που δεν εκπροσωπήθηκαν επαρκώς στα δεδομένα της.
Αν τα προσωπικά δεδομένα που αφορούν την υγεία παραχωρηθούν σε ιδιώτες – είδαμε πρόσφατα μια τέτοια απόπειρα με τα γονιδιώματα 100.000 νεογνών – υπάρχει κίνδυνος εκμετάλλευσης ή ακόμη και _γενετικού ρατσισμού_ από ασφαλιστικές εταιρείες ή εργοδότες.
Αντίστοιχα, στην εκπαίδευση, ελλοχεύει ο κίνδυνος να παρακαμφθεί η διαδικασία της μάθησης
και του αναστοχασμού· το δείγμα (δηλαδή όλοι εμείς) με το οποίο αξιολογούνται σήμερα οι επιπτώσεις είναι μεροληπτικό: εμείς εκπαιδευτήκαμε χωρίς ΤΝ.
Αντίστοιχα, κακή χρήση στη Δικαιοσύνη, θα μπορούσε να την απογυμνώσει από την ηθική της διάσταση και να καταλήξει μια γραφειοκρατική διαδικασία τρόμου, η οποία θα οδηγούσε προοδευτικά σε στέρηση της ασφάλειας δικαίου και της ανθρώπινης ελευθερίας.
Επομένως, το ζήτημα είναι πώς θα εφαρμοστεί η Τεχνητή Νοημοσύνη – αν πληρούνται σε κάθε περίπτωση οι προϋποθέσεις ή όχι.
alfavita.gr : Τι χρειάζεται ώστε να τεθεί σε σωστό πλαίσιο η χρήση της;
Καταρχάς, έχουμε πολλά παραδείγματα όπου οι εφαρμογές της χρησιμοποιήθηκαν χωρίς διαφάνεια, μεροληπτικά και
παραβιάζοντας συνταγματικά και ανθρώπινα δικαιώματα. Για παράδειγμα, στην Αμερική που χρησιμοποιήθηκε με στόχο την προληπτική αστυνόμευση, αλλά και την προληπτική προφυλάκιση – αποδείχτηκε ότι παραβίασε τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών.
Στην Ολλανδία χρησιμοποιήθηκε από την εφορία – αποδείχτηκε ότι παραβίασε τα δικαιώματα των μεταναστών.
Στις αμερικανικές εκλογές του 2016 χρησιμοποιήθηκε για τη χειραγώγηση της ψήφου εκατομμυρίων πολιτών, με στόχο το
microtargeting για κάθε έναν πολίτη χωριστά, με βάση το προφίλ του.
Σε ιατρικές εφαρμογές ΤΝ, παραβιάστηκαν τα προσωπικά δεδομένα ασθενών.
Σε άλλες περιπτώσεις, παραβιάστηκαν πνευματικά δικαιώματα συγγραφέων, καλλιτεχνών, πνευματικών δημιουργών. Επομένως, καταρχάς χρειάζεται _έλεγχος_. Ωστόσο, ο έλεγχος στην περίπτωση της ΤΝ είναι ένα περίπλοκο ζήτημα, καθώς, εκτός από την κρατική ολιγωρία να θεσμοθετηθεί εγκαίρως το πλαίσιο ελέγχου, υπάρχουν και εγγενή τεχνοκρατικά ζητήματα που τον περιορίζουν. Η πολυπλοκότητα των μοντέλων και η μαζικότητα των δεδομένων συχνά οδηγούν σε πορίσματα
που δεν μπορούν να _ερμηνευτούν_ και προφανώς να αξιολογηθούν για τη μεροληπτικότητα, την πληρότητα ή την
αντικειμενικότητά τους. Χωρίς διαφάνεια αλλά και χωρίς _ερμηνευσιμότητα_ των αλγορίθμων, η ΤΝ μπορεί να λειτουργήσει ως δούρειος ίππος, όσον αφορά τη λογοδοσία και τους θεσμούς.
Ποιος θα φταίει αν προφυλακιστεί αδίκως ένας πολίτης, αν διαγνωστεί λανθασμένα ένας ασθενής και ακολουθήσει λάθος θεραπεία, αν τρακάρει ένας οδηγός σε ένα αυτόνομο όχημα; Επομένως, χρειάζεται θεσμική θωράκιση και προϋποθέσεις στις εφαρμογές της ΤΝ, ιδίως όταν αυτή αξιοποιείται από λειτουργούς ή θεσμικά όργανα που έχουν την υποχρέωση να λογοδοτούν.
alfavita.gr : Πρόσφατα, η ευρωπαϊκή ένωση ψήφισε το EU AI Act – δεν αρκεί αυτό το πλαίσιο;
Καταρχάς, από το κανονιστικό πλαίσιο μέχρι την εφαρμογή του υπάρχει μεγάλη απόσταση. Επιπλέον, όμως, υπάρχει ένα
κυρίαρχο ζήτημα που δεν θίγεται από κανένα κανονιστικό πλαίσιο – ούτε από το ευρωπαϊκό, που είναι κατά τη γνώμη
μου το πληρέστερο. Το θέμα της _πρόσβασης_. Την πρόσβαση των πολιτών τη θεωρούμε σήμερα αυτονόητη, ωστόσο δεν
είναι. Αντίθετα, οι πόροι στους οποίους βασίζεται η ΤΝ είναι περιορισμένοι.
Συγκεκριμένα, οι ενεργειακοί πόροι που σύντομα θα απαιτούνται για να λειτουργήσει το οικοσύστημα της ΤΝ θα είναι συγκρίσιμοι με την ετήσια κατανάλωση ολόκληρων κρατών. Περιορισμένοι είναι όμως και οι δικτυακοί και υπολογιστικοί πόροι – η προσφορά δεν μπορεί να ανταπεξέλθει στη ζήτηση: όσο αυξάνεται η ζήτηση, όσο δηλαδή ενσωματώνεται όλο και
περισσότερο η ΤΝ στις εφαρμογές και την καθημερινότητά μας, τόσο η πρόσβαση θα γίνεται πιο δύσκολη, κοστοβόρα και
επιλεκτική. Ωστόσο, η δυνατότητα χρήσης εργαλείων της ΤΝ δημιουργεί ένα τεράστιο συγκριτικό πλεονέκτημα για τους χρήστες της – αν η πρόσβαση των πολιτών δεν διασφαλιστεί, θα διαμορφωθούν συνθήκες ανισότητας και διακριτικής μεταχείρισης, με σοβαρές συνέπειες στους αποκλεισμένους.
Όμως, η ΤΝ δημιουργήθηκε χάρη στη γνώση που συσσώρευσε η ανθρωπότητα, βασίστηκε σε δημόσια δεδομένα, συχνά και σε δημόσιους πόρους – γιατί να καταλήξει λοιπόν δωρεά της ανθρωπότητας σε κάποιες επιχειρήσεις; Γιατί να είναι άγνωστοι οι κάτοχοι των δεδομένων και να μην ελέγχεται το πώς διαχειρίζονται τις υποθέσεις ή ακόμα και τις ζωές των πολιτών; Ένα κανονιστικό πλαίσιο, πέρα από τη διαφάνεια, την αξιοπιστία, την προστασία των προσωπικών δεδομένων ή την ερμηνευσιμότητα, πρέπει να θέτει μετρήσιμα όρια _και_ στην ενέργεια _και_ στην πρόσβαση των πολιτών – προς το
παρόν τα μοντέλα δικαιοσύνης για την εξυπηρέτησή τους προσαρμόζονται ανάλογα τη «γενναιοδωρία» των παρόχων
– και εν κατακλείδι, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα των πόρων.
alfavita.gr : Σε σχέση με την εκπαίδευση;
Oi επιπτώσεις της ΤΝ, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις όπου εκχωρούμε σε αυτήν τις γνωστικές μας λειτουργίες, όπως π.χ. το ChatGPT, δεν έχουν μελετηθεί επαρκώς· όπως ανέφερα, το δείγμα που έχουμε σήμερα για να τις αξιολογήσουμε είναι
μεροληπτικό: εμείς εκπαιδευτήκαμε με παραδοσιακές μεθόδους, χωρίς αυτήν, και έχουμε ήδη αναπτύξει την κριτική μας
ικανότητα. Τις πραγματικές επιπτώσεις θα τις δούμε μετά από πολλά χρόνια στις επόμενες γενιές – κι όμως, ο ρυθμός με
τον οποίο εισχωρεί στην εκπαίδευση είναι ραγδαίος, χωρίς πρώτα να έχουν μελετηθεί οι προϋποθέσεις και τα όρια της χρήσης της, ώστε να υπάρχουν εγγυήσεις ότι στο μέλλον δεν θα απογυμνωθεί ο άνθρωπος από τις γνωστικές του λειτουργίες. Σήμερα ο άνθρωπος εκπαιδεύει την ΤΝ σαν να ήταν ένα μωρό που προοδευτικά αποκτά γνωστικές λειτουργίες, δεν θέλουμε προοδευτικά ο ίδιος να εκχωρήσει μέρος από τις γνωστικές του λειτουργίες στην ΤΝ και, τελικά, να καταλήξει ο ίδιος σαν ένα μωρό.
alfavita.gr : Πώς βλέπετε το μέλλον με την ΤΝ;
Αυτό εξαρτάται απολύτως από το θεσμικό πλαίσιο με το οποίο θα λειτουργούν οι εφαρμογές της. Ωστόσο, η ΤΝ κινείται
προς την κατεύθυνση της ενσωμάτωσης ηθικών κανόνων, δεδομένων από αισθητήρες, απόκτησης μνήμης και
εμπειρίας. Τέτοιου είδους δεδομένα μπορούν να αποτελέσουν εργαλεία καταδυνάστευσης του πολίτη σε αυταρχικές κυβερνήσεις. Στην ιστορία μυθοπλασίας που περιλαμβάνει το δεύτερο μέρος του βιβλίου, περιγράφεται μια τέτοια δυστοπία το 2060, η οποία όμως ανατρέπεται χάρη στον Νικόλα, έναν ενεργό πολίτη με ενσυναίσθηση που φέρνει τα πάνω κάτω
προκειμένου να αξιοποιηθεί η ΤΝ υπέρ του πολίτη. Να πατάξει δηλαδή τη διαφθορά, να περιορίσει την διοικητική αυθαιρεσία και να ενισχύσει την κοινωνική δικαιοσύνη. Έτσι, γίνεται σαφές ότι το μέλλον μας με την ΤΝ εξαρτάται από το θεσμικό πλαίσιο για τη χρήση της και τον προσανατολισμό της που εμείς οφείλουμε να επιλέξουμε: οι πολίτες πρέπει να έχουν ενεργό ρόλο στο να διαμορφωθεί αυτό το πλαίσιο, ώστε να απολαύσουν τα ευεργετήματά της και να μην υποστούν τις συνέπειες. Αυτό
εξάλλου ήταν και το κίνητρό μου για να απευθύνω αυτό το βιβλίο στο ευρύ κοινό.
alfavita.gr :Δυο λόγια για την παρουσίαση την Παρασκευή στην Αθήνα
Η εκδήλωση θα γίνει στην Πλάκα, 5/12/2025, 7.30 μ.μ., Αίθουσα Τέχνης, 74ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών «Βασίλειος Καμπάνης» με θέμα:
Βιβλιοπαρουσίαση και συζήτηση για τις προοπτικές και τα ηθικά, κοινωνικά και τεχνολογικά ζητήματα της ΤΝ
"Τεχνητή Νοημοσύνη - Ναι και Όχι", Βασίλης Τσαουσίδης, Εκδόσεις Κλειδάριθμος, Οκτώβριος 2025
- Η εκδήλωση πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων
Σχετικά με την εκδήλωση:
Συντονισμός:
- Τάσος Τέλλογλου, δημοσιογράφος
Σχολιάζουν οι:
- Κατερίνα Γκαρή, Καθηγήτρια Ψυχολογίας ΕΚΠΑ,
- Κώστας Ρέμελης, καθ. Διοικητικού Δικαίου, π. Πρύτανης ΔΠΘ,
- Άννα Παπαδοπούλου, δικηγόρος, Αναπληρώτρια Γραμματέας Τομέα Δικαιοσύνης ΠΑΣΟΚ - ΚΙΝΑΛ
- Γιώργος Σιακαντάρης, Δρ Κοινωνιολογίας, συγγραφέας.
και παρουσιάζει το βιβλίο ο συγγραφέας - Βασίλης Τσαουσίδης
- Μετά τις ομιλίες, θα ακολουθήσει συζήτηση
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Black Friday σε μοριοδοτούμενα σεμινάρια και Πιστοποιήσεις Ξένων Γλωσσών για έξτρα 20 μόρια
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
