Προγράμματα ενίσχυσης κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων εφαρμόζονται συχνά σε σχολεία κυρίως της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για να διευκολύνουν την ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, δεξιοτήτων λήψης αποφάσεων, ενσυναίσθησης και αυτορρύθμισης συναισθήματος.
Μερικά από τα θετικά αποτελέσματα που επιφέρουν είναι:
- Περιορισμός φαινομένων σχολικής αποτυχίας και εμπειριών ματαίωσης
- Περιορισμός σχολικής διαρροής
- Διευκόλυνση επικοινωνίας και διαπροσωπικών σχέσεων
- Περιορισμός στη χρήση εξαρτητικών ουσιών
- Ενίσχυση συμπεριφορικών, γνωστικών, συναισθηματικών, κοινωνικών και μαθησιακών δεξιοτήτων
- Διευκόλυνση σχολικής προσαρμογής μαθητών από μειονότητες και οικονομικά στερημένα περιβάλλοντα
- Ενίσχυση ψυχικής ανθεκτικότητας κυρίως μαθητών από στερημένα κοινωνικο-μορφωτικά ερεθίσματα
- Βελτίωση ικανότητας για αυτορρύθμιση και κοινωνικών δεξιοτήτων με
- Μείωση συμπεριφορικών προβλημάτων μεταξύ συμμαθητών
- Εξοικείωση με τη διαφορετικότητα
- Ευνοϊκότερο σχολικό περιβάλλον και δημιουργία ενός κλίματος ασφάλειας στους μαθητές
Τα προγράμματα που εφαρμόζονται στο σχολικό πλαίσιο όπου οι μαθητές περνούν πολλές ώρες της ημέρας, πιθανότατα να επιφέρουν θετικά αποτελέσματα στην ανάπτυξη ευρύτερων σχολικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων καθώς και στην ενίσχυση της ψυχικής τους ανθεκτικότητας. Ιδιαίτερα όταν το σχολικό περιβάλλον μέσω των προληπτικών προγραμμάτων δημιουργήσει ένα ευνοϊκότερο ψυχολογικό κλίμα που αποπνέει περισσότερη ασφάλεια, έχει ταυτόχρονα δημιουργήσει και ένα πρόσφορο έδαφος για την ενίσχυση της ολόπλευρης ψυχικής υγείας και συμπεριφορικής λειτουργικότητας των μαθητών του.
Συνήθως τα προγράμματα ανάπτυξης συναισθηματικών και κοινωνικών δεξιοτήτων, εφαρμόζονται με μεγαλύτερη επιτυχία στα πρώτα χρόνια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και αυτό γιατί η περίοδος αυτή είναι σημαντική καθώς τότε δημιουργούνται οι βάσεις για δέσμευση με το μαθησιακή διαδικασία.
Οι κοινωνικο-συναισθηματικές δεξιότητες που αναπτύσσονται στα πρώτα χρόνια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, θέτουν τις βάσεις για τη μετέπειτα μαθησιακή εξέλιξη του παιδιού. Συνεπώς, όταν εφαρμόζονται τακτικά και με συνέπεια αποτελούν μια από τις πιο επιτυχημένες προληπτικές μεθόδους για την ενίσχυση μια υγιούς, ολόπλευρης συναισθηματικής και συμπεριφορικής ανάπτυξης των μαθητών.
Γνωρίζοντας ότι τα κοινωνικο-συναισθηματικά ελλείμματα συνδέονται στενά με χαμηλή μαθησιακή επίδοση, τα προληπτικά προγράμματα παρέχουν στους μαθητές υποστηρικτικά εφόδια και εξισορροπητικές στρατηγικές σε σημαντικούς κοινωνικο-συναισθηματικούς τομείς που υπολείπονται, καθώς και στη γενικότερη βελτίωση της ποιότητας του ψυχολογικού κλίματος του σχολικού περιβάλλοντος.
Εξίσου σημαντικό είναι ότι ενισχύουν τη ψυχική ανθεκτικότητα των μαθητών που έχουν μεγαλώσει σε στερημένα από κοινωνικο-μορφωτικά ερεθίσματα περιβάλλοντα αλλά και στη βελτίωση της ικανότητάς τους για αυτορρύθμιση συμπεριφορών και παρορμήσεων μέσω της βελτίωσης των κοινωνικών τους δεξιοτήτων. Συνακόλουθα, παρατηρείται μείωση συμπεριφορικών προβλημάτων μεταξύ συμμαθητών, περιορίζοντας σημαντικά τις ιδιαίτερες προκλήσεις της σχολικής ζωής.
Πιο συγκεκριμένα, τα προγράμματα ενίσχυσης των κοινωνικο-συναισθηματικών δεξιοτήτων έχουν στόχο:
- την ανάπτυξη γνωστικών, συναισθηματικών, συμπεριφορικών δεξιοτήτων όπως π.χ. την αυτογνωσία (π.χ. αναγνώριση συναισθημάτων, αυτεπίγνωση δυνατοτήτων και αδυναμιών, και την αυτοπεποίθηση)
- την ανάπτυξη της αυτορρύθμισης συναισθημάτων (π.χ. έλεγχο παρορμήσεων, διαχείριση άγχους, αυτό-πειθαρχία, την οργάνωση και επίτευξη στόχων)\
- την ενίσχυση της κοινωνικής συνείδησης (π.χ. ενσυναίσθηση, το να μπαίνει κάποιος στη «θέση των άλλων», σεβασμός των άλλων)
- την ενίσχυση δεξιοτήτων σύναψης σχέσεων (π.χ. επικοινωνιακές δεξιότητες, ανάπτυξη, δέσμευση και διατήρηση διαπροσωπικών επαφών, συνεργατικότητα)
- την ανάπτυξη υπευθυνότητας στη λήψη αποφάσεων (αναγνώριση, ανάλυση και επίλυση προβλήματος).
Ένας αποτελεσματικός τρόπος εφαρμογής των συγκεκριμένων προγραμμάτων θα ήταν η ενσωμάτωση δραστηριοτήτων μέσα από τη διδασκαλία κυρίως γλωσσικών μαθημάτων αλλά και μέσα από τη γενικότερη αλληλεπίδραση και την καθημερινή σχέση των εκπαιδευτικών με τους μαθητές τους. Παραδειγματικά αναφέροντας, η ενσωμάτωση εννοιών των προγραμμάτων ενίσχυσης των κοινωνικο-συναισθηματικών δεξιοτήτων μέσα σε μαθησιακές δραστηριότητες και δράσεις της σχολικής ζωής αλλά και μέσα από τα προγράμματα ειδικοτήτων π.χ. μουσική, ζωγραφική, γυμναστική κ.α. είναι ένας τρόπος εξοικείωσης των μαθητών με τις έννοιες αυτές.
Καταληκτικά, παρόλο που η αξία των προγραμμάτων ενίσχυσης κοινωνικο-συναισθηματικών δεξιοτήτων έχει αναγνωριστεί διεθνώς και ήδη εφαρμόζονται προληπτικά προγράμματα σε πολλά σχολικά πλαίσια την τελευταία δεκαετία, ωστόσο οι εκπαιδευτικοί επισημαίνουν ότι εξαιτίας της πίεσης του χρόνου και του φόρτου της ύλης του Αναλυτικού Προγράμματος, αναγκάζονται να αφιερώσουν ελάχιστες ώρες στη διδασκαλία των παραπάνω δεξιοτήτων στα πλαίσια κυρίως γλωσσικών μαθημάτων και κυρίως στις μικρότερες σχολικές τάξεις.
*Μαίρη Γώγου, Ειδική Εκπαιδευτικός-Σχολική Ψυχολόγος ( Bsc, Msc, Ma)
Βιβλιογραφία
Γώγου, Μ. (2023). Ιστορίες Συναισθηματικής Νοημοσύνης, Αθήνα: εκδ. Upbility.
Shepard, S. A., & Dickstein, S. (2009). Preventive intervention for early childhood
behavioral problems: An ecological perspective. Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 18(3), 687-706.
Swartz, M. K. (2017). Social and emotional learning. Journal of Pediatric Health
Care, 31(5), 521-522.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 15/5
ΑΣΕΠ: Σε 2 ημέρες ΕΥΚΟΛΟ Online Proficiency χωρίς προφορικά, χωρίς έκθεση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
