Alfavita Newsroom Η μνήμη γίνεται ιστορία και διδάσκει, όταν δεν λανθάνει και δεν χάνεται. Η προφορική μαρτυρία των δρώντων προσώπων έχει τη δική της σημασία. Είναι ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια ρίχνει «κλεφτές» ματιές στο παρελθόν και αρχίζει να σπάει τη σιωπή της λήθης. Μουσειακοί τόποι και θεματικές εκθέσεις ξεπροβάλλουν παντού, όχι μόνο στο κέντρο αλλά και στην περιφέρεια και όχι βέβαια εν όψει της επετείου των διακοσίων χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης, ενώ η μελέτη της τοπικής ιστορίας στο σχολείο και το πανεπιστήμιο βρίσκει πρόσφορο έδαφος.
Συγχρόνως, αναγνωρίζεται από τους ιστορικούς η αξία της προφορικής μαρτυρίας στη συγγραφή της επίσημης ιστορίας υπό την προϋπόθεση ότι έχει παρέλθει από τα ιστορικά γεγονότα χρονικό διάστημα ικανό ώστε να τα αποκαθάρει από προκαταλήψεις, ανθρώπινες αδυναμίες και μικρότητες. Συμπληρωματικά, έργο του έγκριτου ιστορικού είναι να ελέγχει και να διασταυρώνει τις πηγές του προκειμένου το έργο του να αποκτήσει εγκυρότητα και αξιοπιστία.
Η επίγνωση ότι οι κοινωνίες χωρίς τη γνώση του παρελθόντος δεν μπορούν να οραματίζονται το μέλλον τους, έχει οδηγήσει στην ανάδειξη θεμάτων «ταμπού» κατά το πρόσφατο παρελθόν, όπως η ταφή των πεσόντων σε διάφορα θέατρα μαχών όπου συμμετείχε ο ελληνικός στρατός ή ακόμη «αιχμηρότερων» σαν αυτά του δωσιλογισμού και των ταγμάτων ασφαλείας. Τέτοιου είδους ιστορικές εστιάσεις συμβάλλουν στη διαμόρφωση της ιστορικής συνείδησης που εδράζεται σε πραγματικά γεγονότα και βοηθούν τις κοινωνίες να αντιμετωπίσουν νηφάλια τα σύγχρονα προβλήματα, πολλά από τα οποία αποτελούν προβολές του παρόντος στο παρελθόν.
Στο πλαίσιο αυτό επιχειρείται να «φωτιστεί», όπως συμβαίνει και σε άλλες ευρωπαϊκές κοινωνίες, το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων σεφαραδιτών Εβραίων από τους Ναζί, ανθρώπων δηλαδή της εβραϊκής θρησκείας που είχαν εγκατασταθεί στις ελληνικές χώρες ήδη από το 1492, όταν εκδιώχθηκαν από την Ισπανία όπου μαρτυρείτο η παρουσία τους.
Οι Έλληνες Εβραίοι, πλήρως ενσωματωμένοι με την πάροδο του χρόνου στον εθνικό κορμό, αναδείχτηκαν σε αξιόλογα μέλη των κατά τόπους ελληνικών κοινωνιών διακρινόμενα για την οικονομική τους ευμάρεια και την κοινωνική τους θέση.
Δυστυχώς, η μανία του Χίτλερ και των «συνοδοιπόρων» του στράφηκε εναντίον των όπου γης Εβραίων αλλά και άλλων θρησκευτικών και κοινωνικών μειονοτήτων τις οποίες ο Χίτλερ έβαλε στο «μάτι του κυκλώνα» και τις κατέστησε θύματα μιας ανείπωτης θηριωδίας εναντίον της ανθρωπότητας.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το 95% των Ελλήνων Εβραίων εκτοπίστηκε βίαια στο Άουσβιτς όπου πλην μερικών εκατοντάδων επιζώντων εξολοθρεύτηκαν ως σύγχρονοι «μάρτυρες» με τον πλέον απάνθρωπο και εξευτελιστικό τρόπο, την εισαγωγή τους στους αποπνικτικούς θαλάμους αερίων για τη διαβόητη «τελική λύση».
Τη ζοφερή περίοδο 1940-1945 οι ναζιστές ενεργοποίησαν στο Άουσβιτς-Μπιρκενάου και στα υπόλοιπα στρατόπεδα συγκέντρωσης πραγματικές «κρεατομηχανές» που οι ίδιοι είχαν εφεύρει, στο βωμό της πλήρους επιβολής της ισχύος τους πάνω σε ανθρώπινες ζωές και βασανισμένες ψυχές. Αποτέλεσμα της «εύρυθμης» λειτουργίας των «καλοσυντηρημένων» αυτών γερμανικών μηχανών ήταν η απώλεια επιπλέον του ενός εκατομμυρίου ανθρώπινων ζωών.
Οι μαρτυρίες των επιζώντων στα «κολαστήρια» των ναζιστικών στρατοπέδων συγκέντρωσης καταγράφηκαν και προβλήθηκαν όχι μόνο από την επίσημη ιστοριογραφία αλλά και από τη δημόσια ιστορία, ώστε να μην εμφανιστεί ποτέ ξανά η ναζιστική βία και οι ολοκληρωτικές και αυταρχικές μορφές διακυβέρνησης στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και οι λαοί της Ευρώπης να βαδίσουν ενωμένοι και αλληλέγγυοι στην κοινή πορεία τους προς το μέλλον.
Στο δημόσιο βίο αλλά και την εκπαίδευση, η Ελληνική Πολιτεία έχει καθιερώσει νομοθετικά από το 2004 την 27η Ιανουαρίου ως «ημέρα μνήμης των Ελλήνων Εβραίων μαρτύρων και ηρώων του Ολοκαυτώματος» επιδιώκοντας αφενός μεν να αποτίσει ελάχιστο φόρο τιμής στα θύματα του ναζισμού, αφετέρου δε να παραδειγματίσει και να αποτρέψει τις νεότερες γενιές από την άκριτη υιοθέτηση ακραίων ιδεολογιών.
Ιδιαίτερα στις συνθήκες που διαμορφώθηκαν τα τελευταία χρόνια με την έξαρση του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος, η ελληνική κοινωνία, ατενίζοντας το παρελθόν, μπορεί να διδαχτεί αρκετά από την κοινωνική ιστορία των αρχών του προηγούμενου αιώνα, όταν σε πολλά από τα αστικά κέντρα της σημερινής Ελλάδας, Έλληνες, μουσουλμάνοι, Εβραίοι, Βούλγαροι, Σέρβοι, Ρουμάνοι και άλλες εθνότητες μοιράζονταν από κοινού τον ίδιο ζωτικό χώρο, με σεβασμό στην πολιτιστική και θρησκευτική ταυτότητα και ιδιαιτερότητα του καθενός.
Αναφέρουμε ενδεικτικά την περίπτωση της Θεσσαλονίκης, που δικαίως χαρακτηρίστηκε την εποχή εκείνη ως «Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων» λόγω της δημογραφικής ισχύος του εβραϊκού πληθυσμιακού στοιχείου σε αυτή, της Λάρισας, πόλης με ισχυρή οθωμανική παρουσία, της Βέροιας, της Καβάλας, των Ιωαννίνων, των Σερρών και άλλων ελληνικών πόλεων, με έντονη την παρουσία του εβραϊκού στοιχείου.
Η σημερινή ημέρα όμως φέρνει στο νου και άλλες ζοφερές στιγμές από τη σύγχρονη ιστορία μας, για τις οποίες οι μαθητές στο σχολείο μόλις «υποψιάζονται». Και δεν αναφέρομαι βέβαια στα βραχύβια δικτατορικά καθεστώτα που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα την εποχή του Μεσοπολέμου, με χαρακτηριστικότερη περίπτωση εκείνη της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου 1936, του Ιωάννη Μεταξά. Η περιρρέουσα πολιτική ατμόσφαιρα της εποχής διευκόλυνε την άνοδο επίδοξων δικτατόρων στην εξουσία, αναφορικά δε με την Ελλάδα, το βάρος της προσφυγιάς έπαιξε τον καταλυτικό ρόλο.
Η αλήθεια είναι ότι η χώρα μας δοκιμάστηκε σκληρά στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου (1945-1949), ο οποίος άφησε «ανοιχτές» πληγές στην ελληνική κοινωνία την περίοδο που ακολούθησε, σχεδόν έως σήμερα. Ένα αρκετά σημαντικό τμήμα της ελληνικής πολιτείας «πλήρωσε» ακριβά τις ιδεολογικές επιλογές στις οποίες είχε προβεί κατά το προηγούμενο διάστημα.
Το ελληνικό κράτος, το οποίο αργότερα έκανε την αυτοκριτική του για τις πρακτικές εκείνης της περιόδου, απαιτούσε τότε πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων (νομιμοφροσύνης) από τους πολίτες του προκειμένου να βρουν δουλειά ή να τύχουν εξυπηρέτησης από τη γραφειοκρατία του (λ.χ. για την έκδοση πιστοποιητικού ή ταξιδιωτικού εγγράφου απαραίτητου για μετανάστευση σε άλλη χώρα).
Την εποχή εκείνη, αλλά και νωρίτερα, μέσα στη δίνη του Εμφυλίου Πολέμου, κάποιοι πολίτες εξαναγκάστηκαν να αποκηρύξουν «τα πιστεύω» τους για να μην υποστούν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους δυσμενείς συνέπειες (πρόκειται για τις λεγόμενες «δηλώσεις μετανοίας»).
Η περίοδος αυτή όμως έχει περάσει ανεπιστρεπτί και σκεπαστεί με τη «ναφθαλίνη» της ιστορίας. Το ανελεύθερο και αυταρχικό, εξάλλου, δικτατορικό καθεστώς που επέβαλαν οι συνταγματάρχες το πρωινό της 21ης Απριλίου 1967 κατέρρευσε υπό το βάρος των έντονων αντιδράσεων της κοινωνίας και τις αρνητικές εξελίξεις στο Κυπριακό μετά το πραξικόπημα κατά του αρχιεπισκόπου Μακαρίου (επέμβαση των Τούρκων στο νησί και κατάληψη του βόρειου τμήματός του).
Με την αποκατάσταση της δημοκρατίας στον τόπο μας, στην αυγή της Μεταπολίτευσης, η φίμωση των ατομικών ελευθεριών των πολιτών και η λογοκρισία πέρασαν στα μαύρα κατάστιχα του παρελθόντος. Μαζί και οι εξορίες πολιτικών κρατουμένων σε ξερονήσια και τα βασανιστήρια ελεύθερων και θαρραλέων πολιτών.
Ωστόσο, το μήνυμα που εκπέμπει στην ελληνική κοινωνία η ημέρα μνήμης του Ολοκαυτώματος των Εβραίων συνδέεται άρρηκτα με το παρόν. Στην Ελλάδα είναι φανερό ότι δεν υπάρχει σήμερα «έλλειμμα δημοκρατίας», όπως τουλάχιστον φαίνεται να συμβαίνει σε άλλες χώρες της Ευρώπης, κυρίως του τέως ανατολικού μπλοκ. Ούτε μπορεί να ισχυριστεί κάποιος ότι στους κόλπους της ελληνικής πολιτείας έχει εμφιλοχωρήσει ο διχασμός, κάτι που συνέβη με υψηλό τίμημα κατά το πρόσφατο παρελθόν (θα μπορούσε, βέβαια, η κατάσταση να είναι ακόμη καλύτερη…).
Οι κίνδυνοι όμως είναι υπαρκτοί. Το μέγεθος του προσφυγικού ζητήματος, στο οποίο, είναι αλήθεια, η χώρα έχει αφεθεί από τους ευρωπαίους εταίρους της κυριολεκτικά στο «έλεος του Θεού», χρησιμοποιείται ως άλλοθι από ακραίες μισαλλόδοξες φωνές που συστήνουν επιστροφή στα καθεστώτα και τα ομοιογενή, κατά το δυνατό, εθνικά κράτη του Μεσοπολέμου. Οι συνθήκες όμως στις σύγχρονες κοινωνίες έχουν αλλάξει, καθώς η πολυπολιτισμικότητα σε αυτές και η συνύπαρξη διαφορετικών νοοτροπιών και ηθών αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός.
Ανάλογες βέβαια φωνές, και μάλιστα ακόμη πιο δυνατές, που υποδεικνύουν μηδενική ανοχή απέναντι στον «Άλλο» και «διαφορετικό», ακούγονται και αλλού (λ.χ. στις ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες Γερμανία και Γαλλία, όπου το μεταναστευτικό ζήτημα δεν απειλεί την ίδια την επιβίωση των πολιτών). Οι ακραίοι απεργάζονται ύπουλα και στο σκοτάδι το μέλλον της Ευρώπης...
Η συνείδηση της συντριπτικής πλειονότητας των ευρωπαίων πολιτών οφείλει να επαγρυπνά και να ορθώσει τείχη συναδέλφωσης και αλληλεγγύης των λαών, εφόσον παραστεί η ανάγκη.
Σε κάθε περίπτωση, με την αφύπνιση της ιστορικής μνήμης και την αντικειμενική και απροκατάληπτη έρευνα του παρελθόντος, όσο και εάν αυτό είναι ζοφερό και επώδυνο, οι σύγχρονες κοινωνίες έχουν τη δυνατότητα να οριοθετήσουν αποτελεσματικά την ιστορική τους διαδρομή σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Ο σεβασμός στον «Άλλο» πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητά τους.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Σχολεία: Αλλάζουν οι ώρες αποχώρησης των μαθητών
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 24 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 24/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
