Η έλευση του Ιησού, αυτά τα διαχρονικά «Χριστούγεννα», είναι σιωπηλή κραυγή στον εκκοφαντικό θόρυβο της εγκληματικής καταιγίδας της αλαζονείας και της εξουσιολαγνείας με το θεοποιημένο προσάρτημα της «μηχανής». Σύμφωνα με τον Ρίλκε είναι κραυγή που έρχεται από τα απώτερα βάθη, από τα μύχια της καρδιάς μας. Κραυγή που ξεσπά φοβερή είναι το αψευδές σημάδι ότι η αθέατη πλευρά είναι τόσο υπαρκτή και πραγματική όσο και η ορατή που αντικρύζουμε καθημερινά. Ο Ιησούς εμφανίζεται ως Μεσσίας γιατί θραύει την ιστορία επαναλήψεων καταστροφής. Η νέα και αποκαλυπτική Γέννα (Χριστούγεννα) αναμετριέται με το παρελθόν, την παρακμή, παρεμβαίνει και εκτίθεται σ’ έναν κόσμο που αναμένει τη λύτρωση από τα κατασκευασμένα φθαρτά είδωλα του εγώ.
Ο Σοφοκλής σημείωνε ότι η μεγαλύτερη ανακάλυψη στον κόσμο ήταν η αξία του ανθρώπου. Όμως σήμερα βιώνουμε την απανθρωπιά λες και παρουσιαζόμαστε ως ανόμοιοι μεταξύ μας, ενώ αποτελούμε ομοιογενές ανθρώπινο είδος (Αριστοτέλης). Κάποιοι αλλάζουν την έννοια της ανθρωποκεντρικότητας ή θεοανθρωποκεντρικότητας με τη λέξη «ζωοκεντρικότητα». Δηλαδή αδιάκριτα είμαστε ισότιμοι με τα άλογα όντα, επομένως όλα επιτρέπονται: αδικία, φόνοι, συμφεροντοπάθεια, υποκρισία, «μαχαίρια» στα σχολεία, πεσιμιστικά δελτία ειδήσεων, ναρκωτικά, αποϊεροποίηση του περιβάλλοντος κ.ά. Οι «μεγάλοι» παίζουν παιχνίδια πάνω σε απώλειες ανθρωπίνων υπάρξεων στην κόλαση του πολέμου και της αφιλάνθρωπης οικονομίας, ενώ σταυρώνουν την αρετή της πολιτικής και της δημοκρατίας. Και το αθώο παιδί Χριστός κυνηγημένος από τη ματαιοδοξία και απληστία τους καταφεύγει σε σπήλαιο για να γεννηθεί. Ενώ ο Ηρώδης διαπράττει γενοκτονία με τον παραλογισμό να συμπεριληφθεί σ’ αυτήν και ο γεννηθείς αντί-Λόγος της εξουσίας. Ο Στρίνμπεργκ θεωρούσε ότι η κόλαση δεν είναι κάτι επικείμενο, αλλά αυτή εδώ η ζωή. Η αφασία και η αναισθησία μπροστά στην καταστροφή χωρίς μεταστροφή και εξιλέωση καταγράφονται στο ηλεκτρονικό ημερολόγιο του παρακμιακού ανθρώπου. Ο Μπένγιαμιν κατέληγε ότι η πεμπτουσία της κόλασης είναι η αιώνια επανάληψη του ίδιου. Ο Σίσυφος και ο Τάνταλος καταδικάστηκαν σε αιώνια επανάληψη της ίδιας τιμωρίας. Η ανικανότητα για επικράτηση του ανθρωπισμού εμφάνισε την έννοια του εξανθρωπισμού, που εκτός της βιολογικής της σημασίας σημαίνει και βελτίωση του ανθρώπου στο ήθος.
Ο πνευματικός «οπλισμός» της αυτογνωσίας, «Χριστούγεννα», αφοπλίζει τον υλικό εξοπλισμό της εχθρικής ψυχής. Ο πολιτισμός μετατρέπεται σε αποπολιτισμό, όταν στο όνομα του δικαίου και των «χωμάτινων» επιδιώξεων διαπράττονται εγκλήματα, χωρίς καμιά συστολή, με άπραγους διεθνείς οργανισμούς για την ειρήνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εκπρόσωποι πνευματικών φορέων ξιφουλκούν εναντίον της ταπείνωσης και της μετάνοιας. Ο Χαϊντέγγερ διαπιστώνει μια εκτεταμένη λήθη του «Είναι» στον πολιτισμό και στη νεωτερική φιλοσοφία και γνωσιοθεωρία. Και μέσα σ’ όλα αυτά μια ελπίδα γεννιέται και μάς σπρώχνει προς τα επάνω χωρίς να φυλακίζεται στους δείκτες των ρολογιών και των παθών.
Τα Χριστούγεννα είναι φορτωμένα με περιεχόμενο μνήμης και ανάμνησης που λειτουργούν καθημερινά! Ο ύμνος «Σήμερον γεννάται...» σημαίνει αείζωη παρουσία του Υιού και Λόγου στον κόσμο κάθε λεπτό του χρόνου. Η μεσσιανική ελπίδα είναι επανάσταση στους αθεράπευτους εθισμούς και τις βραχυπρόθεσμες επιτυχίες. Από την ματαιοδοξία και απελπισία ανατέλλει ο γεννήτορας του φυτεμένου ανθρώπινου πόθου για «λύτρωση», για ουσιαστική ελευθερία από την παθογένεια του αλλογενούς παραμορφωτικού μοντέλου της μετανεωτερικότητας. Είναι συναρπαστική και ριζοσπαστική η ευαγγελική φράση «ετέχθη ημίν σήμερον Σωτήρ». Αυτό το διαχρονικό γιορτινό και εγερτήριο άγγελμα ξεπερνάει τον ψυχρό ρεαλισμό και συντηρητισμό, θρυμματίζει τα στερεότυπα και σπάει το κατεστημένο της ανομίας και των αιτίων της. Η ενανθρώπιση του Θεού ως παιδιού είναι μια αθώα κραυγή εναντίον ενός ψευδεπίγραφου και ανώριμου ανθρωπισμού και εξανθρωπισμού.
Η ενανθρώπιση του Θεού είναι η κορυφαία εκδήλωση αποκάλυψης της ανθρώπινης ουσίας και της συγγένειας μαζί του. Αυτό το είδος αγάπης καταργεί τη λογική της μέτρησης της ευτυχίας με αριθμούς και ποσοτικά στοιχεία επιφάνειας. «Εν σπηλαίω τίκτεται εν φάτνη των αλόγων» για να καταδείξει ότι η ασύνορη αγάπη με την ταπείνωση ως ύψιστα και εσωτερικά αγαθά, είναι οι αληθινοί έλλογοι δείκτες για ένα γνήσιο ανθρωπισμό και εξανθρωπισμό. Αποκαλύπτεται η αυθεντική οντο-λογία και το αρχέτυπό της. Γίνεται ο Θεός άνθρωπος για να γίνει ο άνθρωπος, που είναι «εικόνα» του θεός κατά χάριν. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ομοιότητα με την οποία η έννοια του ανθρωπισμού παίρνει την ύψιστη τιμή που της αξίζει. «Χριστός επι γης υψώθητε»: κάλεσμα που μας απευθύνει ο υμνογράφος το οποίο μικραίνει τις αποστάσεις με τον οικείο μας «απέραντο ουρανό ψυχής». Είναι κλήση σε άλμα και έλξη της ύπαρξής μας που υπερβαίνει τη χθόνια «βαρύτητά» της» για λίγο ουρανό.
Η παγκοσμιοποιημένη ειδωλολατρία και η υλιστική ερμηνεία της ζωής έχει καταβροχθίσει την καθολικότητα, τη συμπερίληψη της έννοιας άνθρωπος στο νου και στη καρδιά. Όταν ο μονόδρομος της λογικής αφαιρεί μεταφυσικά ερωτήματα, ευαισθησίες και σκιρτήματα της καρδιάς για άυλες αξίες, τότε ο πολιτισμός αυτοκτονεί (Βιτγκενστάιν).
Η επιφάνεια των Χριστουγέννων με τα δώρα, τα ληξιπρόθεσμα στολίδια και τα υλικά αγαθά δεν μας αφήνει να αγγίξουμε το νόημα της μεγάλης αυτής γιορτής, τα «Θεοφάνεια» μέσα μας. Κατά την ευαγγελική διήγηση στο σπήλαιο βασιλεύει σιωπή. Είναι περιττές οι λέξεις ο θόρυβος, να αποτυπώσουν αυτό το «μέγα μυστήριο». Ο «αχώρητος» Θεός ως παιδί, αθόρυβα, ντύνεται την ανθρώπινη σάρκα για να υποδείξει τον τρόπο και το «περιβάλλον» γέννησης του «καινού» (καινούργιου) ανθρώπου. «Δι’ ημάς γαρ εγεννήθη παιδίον νέον ο προ αιώνων Θεός». Υποδεικνύει, παιδαγωγικά, τον τρόπο μετάβασης από την ανωριμότητα στην ωριμότητα, την πνευματική μεθηλικίωση. Ο Νίτσε ως λύση για την έκπτωση του πολιτισμού έβρισκε την επαναφορά του ανθρώπου στην παιδική αθωότητα. Το θείο βρέφος γεννιέται σε γήινο σπήλαιο και ο άνθρωπος ντύνεται στη ψυχή του καθαρό ουρανό.
Συναντιέται ο ουρανός με τη γη στο πρόσωπο του Θεανθρώπου για να υποδείξει την ανωτερότητα του ανθρώπου, που τον έκανε καθ’ ομοίωσίν του. Επαληθεύεται μια προφητική φράση του Πλάτωνα στο Συμπόσιο ερμηνευμένη μεταφυσικά: «όμοιος ομοίω αεί πελάζει». Δηλαδή "ο όμοιος τον όμοιο πάντα πλησιάζει". Η ενανθρώπησή του ήταν πρόταση πίστης και αγάπης στο ερώτημα για το καταγωγικό μας θεμέλιο. Ευσπλαχνία, ταπείνωση, αλληλομεταστροφή και σιωπή είναι προάγγελοι της βίωσης του μυστηρίου. «Ου φέρει το μυστήριο έρευνα, πίστει τούτο πάντες δοξάζομεν». Μυστήριο γιατί φανερώνεται ο τρόπος συνάντησης κτιστής και άκτιστης Φάτνης φωτός. Δεν πλησιάζουμε, δεν μετέχουμε στις άυλες αξίες του μυστηρίου της αγάπης, της ταπείνωσης και της αθωότητας με την ισοπεδωτική λογική του ατομικισμού και του κόσμου των συμφερόντων. Με πίστη δοξολογούμε τον άνωθεν φωτισμό, όχι ως έθιμο, αλλ’ ως αυτογνωσία και εσωτερική μετα-μόρφωση. Ο ουρανός συγχορεύει με τη γη, γίνονται ένα για την «επι γης ειρήνη και εν ανθρώποις ευδοκία».
Επομένως η ενανθρώπιση του Θεού διαμορφώνει ένα νέο ανθρωπισμό και εξανθρωπισμό που δεν γιορτάζεται μόνο μια φορά το χρόνο με την ανακύκλωση ιστορίας αποτυχιών, αλλά αναγεννά καθημερινά τον άνθρωπο και τον κόσμο και δεν έχει τελειωμό...
«Χριστός επί γης υψώθητε», πρόταση αείζωης ελπίδας.
* Σταμάτης Πορτελάνος
τ. Αναπλ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Πρόεδρος Ολυμπιακού Κέντρου Φιλοσοφίας και Παιδείας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 18/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
