Alfavita Newsroom Πίσω από πολλά ελληνικά επώνυμα κρύβονται ίχνη επαγγελμάτων και κοινωνικών ρόλων του παρελθόντος —ένα είδος «προφορικού βιογραφικού» που περνάει από γενιά σε γενιά.
Ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, γλωσσολόγοι και ερευνητές είχαν αρχίσει να εντοπίζουν αυτές τις πολιτισμικές και ιστορικές διαδρομές. Η εφημερίδα Πειρασμός, σε δημοσίευμά της το 1920, είχε αναδείξει μια σειρά επωνύμων με επαγγελματική χροιά, τα οποία προέρχονταν από την τουρκική γλώσσα —κληρονομιά της μακρόχρονης συνύπαρξης και αλληλεπίδρασης των δύο λαών.
Ονόματα που σήμερα μας φαίνονται οικεία, κουβαλούν το παρελθόν των προγόνων: τη δουλειά τους, τη θέση τους στην κοινωνία, ίσως ακόμα και τον ρόλο τους στο τοπικό παζάρι ή τη δημόσια διοίκηση.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα, τα οποία είχαν καταγραφεί ήδη τότε, αποκαλύπτουν ότι πίσω από κάθε όνομα μπορεί να υπάρχει μια μικρή ιστορία – ή και μια μεγάλη.
Κουντουριώτης, Κουντούρης, Κουντουράς: από το τουρκικό kundura, που σημαίνει παπούτσι – υποδηματοποιός.
Καζαντζής, Καζαντζάκης, Καζαντζόπουλος: από το kazancı, ο κατασκευαστής καζανιών ή ο χαλκουργός.
Κανταρτζής: ο κατασκευαστής ή επισκευαστής ζυγαριών (καντάρια).
Τουφεξής: ο οπλοποιός, κατασκευαστής ή πωλητής όπλων.
Καζάζης: μεταξουργός.
Σέκερης: ζαχαροπλάστης.
Αμπατζής: κατασκευαστής μάλλινων υφασμάτων.
Σαγιαξής: κατασκευαστής συγκεκριμένου είδους μάλλινου υφάσματος.
Κιατίπης: γραμματικός, γραφέας ή υπάλληλος γραφείου.
Πολλά ακόμη επώνυμα περιέχουν επαγγελματική ή κοινωνική πληροφορία. Για παράδειγμα:
Φεσάς, Φεσόπουλος: κατασκευαστής φεσιών.
Σαράφης, Σαραφίδης, Σαραφόπουλος: αργυραμοιβός.
Ταμπάκης, Ταμπακόπουλος: βυρσοδέψης.
Χασάπης, Κασάπης: κρεοπώλης.
Αραμπατζής: καραγωγέας, οδηγός αμαξιών.
Τσορμπατζής: προϊστάμενος ή διαχειριστής εργασίας.
Μπαξεβάνης: κηπουρός ή περιβολάρης.
Καλιτζής, Καλατζάκης: κασσιτερωτής.
Κατιρτζής: μουλαράς ή μεταφορέας με ζώα.
Καπιτσάλας: κεντητής ή κατασκευαστής ζωνών.
Οι ρίζες των επωνύμων και η ιστορική τους πορεία
Η παρουσία τουρκικής προέλευσης σε ελληνικά επώνυμα εντοπίζεται ήδη από τη βυζαντινή περίοδο, ενώ η επίδραση αυξήθηκε κατά την Τουρκοκρατία. Πολλά επώνυμα δόθηκαν με βάση:
Σωματικά χαρακτηριστικά ή ιδιότητες.
Επαγγέλματα και αξιώματα.
Τόπο καταγωγής ή παρατσούκλια.
Τα παλαιότερα επώνυμα, που σχετίζονται με ζώα, αντικείμενα ή καθημερινές ασχολίες, ενσωματώθηκαν σταδιακά στην ελληνική ταυτότητα, παρά την ξενική καταγωγή τους.
Είναι χαρακτηριστικό ότι περισσότερα από 12.000 ελληνικά επώνυμα έχουν ρίζες στην τουρκική γλώσσα, όπως εξηγείται σε ειδική έκδοση με πάνω από 5.500 λήμματα, η οποία αναλύει την ετυμολογία και την ιστορική πορεία αυτών των ονομάτων.
Παραδείγματα επωνύμων με ξένη ετυμολογία
Μερικά ακόμη παραδείγματα από έρευνες για τις ρίζες γνωστών επωνύμων:
Αϊβαζής: κλητήρας (ayvaz, τουρκικά)
Ασλάνης: λιοντάρι (aslan)
Βεάκης: κύριος ή μπέης (bey)
Βογιατζής: μπογιατζής (boyaci)
Καραμανλής: από την περιοχή Καραμανία (Karamanli)
Ζορμπάς: δυναμικός, ταραχοποιός (zorba)
Μπαϊρακτάρης: σημαιοφόρος (bayraktar)
Ρακιντζής: παρασκευαστής ή λάτρης ρακής (raki)
Σιμιτζής: κουλουράς (simitci)
Τσουκαλάς: κατασκευαστής κεραμικών (tsoukali, από το ιταλικό zuca)
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Οριστικά σε εφαρμογή η απαγόρευση στη χρήση τζελ νυχιών από την 1η Σεπτεμβρίου
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 13/8
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
