Το υπό διαβούλευση σχέδιο νόμου για την «αντιμετώπιση της βίας και ανομίας στα Α.Ε.Ι.» περιέχει πλήθος διατάξεων που, πέραν του αμφίβολου ουσιαστικού αποτελέσματος, προκαλούν εύλογες ανησυχίες για την πλήρη αποδόμηση της ακαδημαϊκής ελευθερίας και της αυτοτέλειας των πανεπιστημίων, που προστατεύονται τόσο από το άρθρο 16 του Συντάγματος, όσο και από θεμελιώδεις αρχές του διοικητικού και εκπαιδευτικού δικαίου.
1. Περιορισμός της λειτουργικής ελευθερίας των μελών ΔΕΠ
Οι διατάξεις του Άρθρου 67, σε συνδυασμό με το Άρθρο 65 (στ. δ), προτείνουν έναν επικίνδυνα ευρύ ορισμό των πειθαρχικών παραπτωμάτων, βάσει της «χρήσης των πανεπιστημιακών χώρων κατά τρόπο αντίθετο προς τον προορισμό τους». Η διατύπωση αυτή μπορεί να οδηγήσει σε ποινικοποίηση ή πειθαρχική δίωξη της κοινωνικής, πολιτιστικής ή ακόμη και επιστημονικής δράσης, εφόσον δεν εντάσσεται αυστηρά στην εκπαίδευση ή έρευνα.
Ο πανεπιστημιακός χώρος, ιστορικά και θεσμικά, δεν είναι απλώς χώρος διδασκαλίας και έρευνας, αλλά χώρος δημόσιου διαλόγου, ελεύθερης έκφρασης, διακίνησης ιδεών, κοινωνικής συμμετοχής και διασύνδεσης με την κοινωνία. Η απαγόρευση ή ο περιορισμός κοινωνικών εκδηλώσεων, διαλέξεων, ημερίδων ή συναντήσεων που δεν χαρακτηρίζονται «καθαρά εκπαιδευτικές», συνιστά θεσμική εκτροπή από τις διεθνώς αναγνωρισμένες αρχές λειτουργίας των Α.Ε.Ι. Το νομοσχέδιο ουσιαστικά ποινικοποιεί την κοινωνική πρωτοβουλία εντός του πανεπιστημίου!.
2. Αντισυνταγματική επέμβαση στην αυτοδιοίκηση των Α.Ε.Ι.
Η πρόβλεψη υποχρεωτικής διασύνδεσης των πειθαρχικών και ποινικών διαδικασιών με το Υπουργείο Παιδείας και το λεγόμενο Εθνικό Παρατηρητήριο (άρθρο 65, στ-η), συνιστά προδήλως αντισυνταγματική παρέμβαση στην αυτοδιοίκηση των Α.Ε.Ι. κατά παράβαση του άρθρου 16 §5 Συντάγματος, που κατοχυρώνει τη διοικητική αυτονομία των Ιδρυμάτων.
Η εποπτεία του Υπουργείου δεν μπορεί να μετατρέπεται σε άμεση διοικητική εμπλοκή στις πειθαρχικές διαδικασίες, ιδίως όταν αυτές αφορούν πράξεις με πολιτικά ή ιδεολογικά χαρακτηριστικά, όπως είναι οι διαμαρτυρίες, οι συγκεντρώσεις, ή οι συλλογικές αποφάσεις διδασκόντων και φοιτητών.
3. Δημιουργία καθεστώτος ποινικής και πειθαρχικής ανασφάλειας
Η γενικευμένη τροποποίηση του πλαισίου πειθαρχικών κυρώσεων, σε συνδυασμό με τη ρητή πρόβλεψη επιβολής ποινικών κυρώσεων για «παρεμπόδιση λειτουργίας», μπορεί να οδηγήσει σε πειθαρχική ομηρία μελών ΔΕΠ και να πλήξει ευθέως την ελευθερία έκφρασης και επιστημονικής γνώμης (άρθρο 14 Συντ.).
Το Πανεπιστήμιο δεν μπορεί να μετατραπεί σε καθεστώς διοικητικής καταστολής υπό την απειλή κυρώσεων για «μη συμμόρφωση» ή «απόκλιση από τον προβλεπόμενο προορισμό των χώρων». Πρόκειται για θεσμικό παροξυσμό, που σαφώς θυμίζει μη δημοκρατικά προηγούμενα, και δεν αρμόζει σε ευρωπαικά πανεπιστήμια.
4. Έλλειψη τεκμηρίωσης για την ανάγκη των μέτρων
Το νομοσχέδιο δεν περιλαμβάνει καμία ποσοτική ή επιστημονική τεκμηρίωση που να αποδεικνύει ότι τα φαινόμενα βίας στα Α.Ε.Ι. είναι τέτοιας έκτασης που απαιτούν ποινικοποίηση της πανεπιστημιακής ζωής. Αντιθέτως, η διεθνής εμπειρία (π.χ. σε Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία) δείχνει ότι η αντιμετώπιση φαινομένων βίας επιτυγχάνεται μέσω δημοκρατικών θεσμών διαμεσολάβησης, και όχι με την επιβολή κρατικών πειθαρχικών δομών και περιορισμών.
5. Καταχρηστική σύζευξη με ξένες προς τα Α.Ε.Ι. νομοθετικές ρυθμίσεις
Η ένταξη των διατάξεων περί Α.Ε.Ι. σε νομοσχέδιο που αφορά τη «σύσταση νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου» σχετικό με το Όρος Σινά, και άλλες ρυθμίσεις του Υπουργείου Θρησκευμάτων, υπονομεύει τη θεσμική σοβαρότητα της ρύθμισης, και αποδυναμώνει το κύρος της πανεπιστημιακής πολιτικής. Παραπέμπει σε νομοθετικό ετερόκλητο συνονθύλευμα, το οποίο χρήζει αναθεώρησης. Είναι ανάγκη το Πανεπιστήμιο να αντιμετωπίζεται ως αυτόνομος θεσμός, όχι ως παράρτημα αλλων πολιτικών σκοπιμοτήτων.
6. Μονάδες Ασφαλείας εντός ΑΕΙ, Συνεργασία με ΕΛ.ΑΣ. και επιτήρηση μέσω καμερών, Ελεγχόμενη πρόσβαση και ελεγκτικά σχήματα, Εθνικό Παρατηρητήριο Βίας με πανεπιστημιακή εποπτεία, Πειθαρχικός φακέλος σε επίπεδο Υπουργείου . Καταστολή μέσω ποινικών κυρώσεων, . Μηχανισμοί διαφάνειας με πρόσβαση στο Υπουργείο (Άρθρα 76–88)
Η σύσταση στελεχωμένων μονάδων ασφάλειας εντός των πανεπιστημίων, όπως προβλέπεται στο άρθρο 76, παραγνωρίζει ότι η διαχείριση της πανεπιστημιακής βίας δεν επιτυγχάνεται με αστυνομικές δομές αλλά με διαμορφωτικές πρακτικές πρόληψης, ενίσχυση της ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και ενίσχυση του διαλόγου μεταξύ διδασκόντων και φοιτητών. Η στρατιωτικοποίηση του χώρου είναι συχνά ανασταλτική παρά προληπτική.
Η σταθερή συνεργασία με την αστυνομία και η εγκατάσταση καμερών σε κοινόχρηστους χώρους, όπως προβλέπεται στο άρθρο 78, οδηγεί σε ψηφιακό φακέλωμα της πανεπιστημιακής ζωής. Τέτοιου είδους μέτρα αποτελούν τεχνολογικά εργαλεία επιτήρησης, καταστρέφοντας την αίσθηση ελευθερίας που είναι θεμέλιος λίθος της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Η θέσπιση ελεγχόμενης πρόσβασης σε κτίρια και εγκαταστάσεις (π.χ. μέσω κάρτας ή συστήματος ελέγχου εισόδου) (άρθρο 79) υποσκάπτει την ανοιχτότητα του πανεπιστημιακού χώρου προς την κοινωνία και την δημοκρατική πρόσβαση στους όποιους φορείς.
Η δημιουργία Εθνικού Παρατηρητηρίου που συνδέεται με την κεντρική διοίκηση (άρθρο 79) υπονομεύει την αυτονομία των Ιδρυμάτων. Ένας κεντρικός μηχανισμός παρακολούθησης χωρίς δημοκρατικό έλεγχο κινδυνεύει να λειτουργήσει ως εργαλείο εσωτερικού ελέγχου και πολιτικής επίβλεψης.
Η υποχρεωτική, κρατική παρακολούθηση των πειθαρχικών υποθέσεων των ΑΕΙ (άρθρο 81) σημαίνει ότι πειθαρχικά ζητήματα που αφορούν φοιτητές ή ΔΕΠ μπορεί να αποκτούν εθνικό χαρακτήρα ελέγχου, αντί του ακαδημαϊκού.
Τα άρθρα 81-86 προβλέπουν ποινικές κυρώσεις ακόμη και για πράξεις που μπορούν να θεωρηθούν ως διαμαρτυρία ή συγκέντρωση, μετατρέποντας το πανεπιστήμιο σε χώρο ποινικής αυστηροποίησης, που απειλεί την ελευθερία έκφρασης εντός ΑΕΙ.
7. Άμεση αποζημίωση των Ιδρυμάτων (Άρθρο 80)
Η πρόβλεψη άμεσης αποζημίωσης των ΑΕΙ από τους εμπλεκόμενους μπορεί να οδηγήσει σε διαστρέβλωση της κοινότητας, αν φοιτητές ή καθηγητές κινδυνεύουν με οικονομική επιβάρυνση λόγω συμμετοχής σε δράσεις που θεωρούνται «παράνομες».
8. Μηχανισμοί διαφάνειας με πρόσβαση στο Υπουργείο (Άρθρα 86–88)
Οι διατάξεις των άρθρων 86–88 εγκαθιδρύουν μηχανισμούς διαφάνειας που συνδέονται άμεσα με το Υπουργείο Παιδείας, αλλά χωρίς πραγματικό δημοκρατικό έλεγχο από τα Ιδρύματα. Η παράλληλη πρόσβαση των σχολίων των πειθαρχικών αποφάσεων από διοικητικούς υπαλλήλους του ΥΠΑΙΘ δημιουργεί ασάφεια και απειλεί την ακαδημαϊκή ανεξαρτησία.
Συμπέρασμα και Επίλογος
Τα άρθρα του πολυνομοσχεδίου, παρότι στόχο μας λένε ότι έχουν την αυξημένη ασφάλεια στα ΑΕΙ, στην πραγματικότητα εισάγουν συστήματα επιτήρησης, κατασταλτικού χαρακτήρα και διοικητικής εποπτείας, αντί μηχανισμών πρόληψης ή εκπαιδευτικής πολιτικής. Η κυριαρχία τους βασίζεται περίπου αποκλειστικά σε τεχνικά και ποινικά μέτρα, χωρίς επιστημονικά αιτιολογημένη προσέγγιση ή συμμετοχικότητα της πανεπιστημιακής κοινότητας.
Το προτεινόμενο θεσμικό πλαίσιο αντί να προστατεύει την ακαδημαϊκή ελευθερία, την περιορίζει. Αντί να ενισχύει τη δημοκρατία στα Α.Ε.Ι., την υπονομεύει. Αντί να δημιουργεί συνθήκες ασφάλειας, καλλιεργεί καθεστώς φόβου και επιτήρησης.
Ως πανεπιστημιακός δάσκαλος, έχω χρέος να τονίσω ότι το παρόν σχέδιο νόμου πρέπει να αποσυρθεί ή να αναθεωρηθεί ριζικά, με σεβασμό στις δημοκρατικές αρχές και στην αποστολή του Πανεπιστημίου.Αποτελεί ντροπή για τους σχεδιαστές του, που προφανώς στερούνται του όποιου ακαδημαικού πνεύματος, αλλά και για ευρωπαική χώρα.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Προσοχή! Νέο κύμα καύσωνα από σήμερα Κυριακή με διάρκεια και κινδύνους – Ποιες περιοχές θα «καούν»
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 14/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
