Μια ανησυχητική στροφή στο σχολικό τοπίο - Ποιος γράφει το σενάριο;

Το ελληνικό σχολείο τα τελευταία χρόνια βιώνει μια ανησυχητική μετατόπιση. Από χώρος μάθησης και συνύπαρξης, μετατρέπεται όλο και συχνότερα σε σκηνικό έντασης, βίας και αντιπαραθέσεων – όχι μόνο μεταξύ μαθητών, αλλά και μεταξύ γονέων και εκπαιδευτικών. Πλέον, η βία δεν περιορίζεται στη σχολική αυλή, αλλά χτυπά τις πόρτες των γραφείων των διδασκόντων και της διεύθυνσης.

Στις αφηγήσεις της σχολικής ζωής, οι εκπαιδευτικοί παρουσιάζονταν επί δεκαετίες ως εν δυνάμει αυταρχικές φιγούρες. Η μετατόπιση, όμως, των κοινωνικών ισορροπιών και η διόγκωση των ανισοτήτων έχουν καταστήσει πλέον πολλούς εκπαιδευτικούς θύματα μιας πρωτοφανούς απαξίωσης. Η βία δεν προέρχεται μόνο από μαθητές· πολλές φορές ενσαρκώνεται μέσα από γονείς, οι οποίοι αντιμετωπίζουν το σχολείο όχι ως σύμμαχο αλλά ως απειλή για την εικόνα του παιδιού τους.

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι γονείς εισβάλλουν λεκτικά στις τάξεις, αμφισβητούν τη διδακτική επάρκεια, καταγγέλλουν αυθαίρετα τους παιδαγωγούς ή απαιτούν ειδική μεταχείριση. Άλλες φορές, μαθητές στρέφονται κατά των δασκάλων τους, είτε με εκφοβιστικές συμπεριφορές είτε με διασπορά ψευδών πληροφοριών στα κοινωνικά δίκτυα.

Σοκαριστική ήταν η επιστολή παραίτησης του καθηγητή του ΕΠΑΛ που παραιτήθηκε μην αντέχοντας τον διαρκή εκφοβισμό του από μαθητές του ΕΠΑΛ στο οποίο υπηρετούσε. Γροθιά στο στομάχι ήταν το περιστατικό βίας σε σχολικό χώρο που ήρθε στη δημοσιότητα μέσα από ένα βίντεο στο οποίο ανήλικος μαθητής εμφανίζεται να τραμπουκίζει καθηγήτρια για μία... απουσία, την ίδια ώρα που όλη η τάξη φώναζε ρυθμικά «μπουνιά - μπουνιά».

Σε άλλη περίπτωση, πατέρας μαθητή στα Χανιά επιτέθηκε σε λυκειάρχη. Στο Ρέθυμνο, σε δύο ξεχωριστά περιστατικά, καθηγητές δέχθηκαν επίθεση από μαθητή και εξωσχολικό αντίστοιχα. Στην Καστοριά, καθηγήτρια κατέληξε στο νοσοκομείο μετά από επίθεση γονέα εξαιτίας της βαθμολογίας.

Αυτά συμβαίνουν μόνο στα δημόσια σχολεία; Όχι βέβαια. Πρόσφατα η  Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ελλάδας (ΟΙΕΛΕ) ανέφερε σε σχετικό δελτίο Τύπου, «σύμφωνα με καταγγελίες συναδέλφων, η νέα υπόθεση άγριου γονεϊκού εκφοβισμού έλαβε χώρα σε ιστορικό ιδιωτικό σχολείο των βορείων προαστίων.

Ο πολυετούς εμπειρίας και, κατά γενική ομολογία συναδέλφων, κηδεμόνων και μαθητών, αξιοσέβαστος εκπαιδευτικός δέχτηκε την υβριστική συμπεριφορά γονέα που ήρθε στο σχολείο για να διεκδικήσει το «δικαίωμα» του παιδιού του στην αναίδεια. Ο συνάδελφός μας είχε το «θράσος» να ζητήσει από τον ατίθασο μαθητή να βελτιώσει τη συμπεριφορά του. Φαίνεται όμως ότι κάποιοι γονείς, μόνο και μόνο επειδή πληρώνουν, προτιμούν τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια να μετατραπούν σε Φαρ Ουέστ, από το να «τολμήσει» κάποιος να παρατηρήσει τα βλαστάρια τους….

Χάρη στην ψύχραιμη στάση του εκπαιδευτικού και στην παρέμβαση άλλων συναδέλφων αποφεύχθηκε (με ιδιαίτερη δυσκολία) η άσκηση σωματικής βίας σε βάρος του εκπαιδευτικού, όχι όμως και η άσκηση λεκτικής και ψυχολογικής βίας σε αυτόν».

Περιστατικά που εγείρουν κρίσιμα ερωτήματα για τη θέση του εκπαιδευτικού στο σύγχρονο σχολείο και τη συνολικότερη κοινωνική συνθήκη.

Η ένταση και η συχνότητα των περιστατικών αυξάνεται με σταθερό ρυθμό από το 2020 και κορυφώνεται μετά την πανδημία. Πολλά περιστατικά συνδέονται με ζητήματα αξιολόγησης, πειθαρχίας ή ιδεολογικής διαφωνίας ενώ παρατηρείται στροφή προς νομικές και δημόσιες επιθέσεις (αγωγές, τηλεοπτικές εκθέσεις), όχι μόνο σωματική ή λεκτική βία.

Οι εκπαιδευτικοί συνδικαλιστικοί φορείς χαρακτηρίζουν το φαινόμενο ως «επιδημικό», με σημαντική ψυχολογική και επαγγελματική επιβάρυνση στους δασκάλους και καθηγητές.

Η «επιδημία» των καταγγελιών και η στοχοποίηση των εκπαιδευτικών

Σύμφωνα με Συλλόγους Εκπαιδευτικών, παρατηρείται μια ραγδαία αύξηση στις καταγγελίες γονέων κατά δασκάλων και καθηγητών, που φτάνουν συχνά στα πειθαρχικά συμβούλια και, σε ακραίες περιπτώσεις, στα δικαστήρια.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα:

• Σάμος: Αγωγή 50.000 ευρώ κατά αναπληρώτριας εκπαιδευτικού επειδή κάλεσε τους μαθητές να καλωσορίσουν προσφυγόπουλα.
• Κερατσίνι: Δημόσια διαπόμπευση εκπαιδευτικών σε τηλεοπτική εκπομπή μετά από καταγγελία γονέα.
• Σε όλη τη χώρα: Αβάσιμες πολυσέλιδες καταγγελίες, αιτήματα για αλλαγή τμήματος, προσβολές και απειλές.

Το πρόβλημα αγγίζει πλέον διαστάσεις «επιδημίας», όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν πολλοί εκπαιδευτικοί, υπογραμμίζοντας ότι οι περισσότερες καταγγελίες «ξεπερνούν κάθε φαντασία».

Ο «αόρατος σκηνοθέτης» των συγκρούσεων

Η βία κατά των εκπαιδευτικών, οι επιθέσεις γονέων, η απαξίωση του παιδαγωγικού έργου, η καχυποψία απέναντι στο σχολείο δεν είναι τυχαία. Δεν πρόκειται απλώς για μεμονωμένα περιστατικά ή «παθογένειες της εποχής». Είναι το αποτέλεσμα μιας κυρίαρχης εκπαιδευτικής πολιτικής που ευνοεί τη σύγκρουση αντί της συνεργασίας — μιας πολιτικής που αντί να ενώνει, διχάζει: τους γονείς από τους εκπαιδευτικούς, τους μαθητές από τους παιδαγωγούς, τις κοινωνίες από το σχολείο.

Εδώ και χρόνια, η επίσημη εκπαιδευτική ρητορική προβάλλει έναν εκπαιδευτικό «ανεπαρκή», «αναποτελεσματικό», «κλειστό σε αξιολόγηση». Παράλληλα, παρουσιάζει τους γονείς ως «πελάτες» της δημόσιας εκπαίδευσης, τους οποίους το κράτος καλείται να εξυπηρετήσει – όχι με επένδυση στους θεσμούς, αλλά με συνεχή έλεγχο των λειτουργών.

Στην ίδια γραμμή πλεύσης τα «αυλικά» Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, με σπάνιες εξαιρέσεις, επιλέγουν να προβάλουν τα ακραία περιστατικά, ενισχύοντας τον αρνητικό στερεοτυπικό λόγο για τους εκπαιδευτικούς. Εστιάζουν σε "επεισόδια" και "αρνητικές ειδήσεις", αγνοώντας τον καθημερινό αγώνα των σχολείων. Η ελλιπής εκπαιδευτική δημοσιογραφία και η εμπορευματοποίηση της πληροφορίας ενισχύουν την πόλωση

Αποτέλεσμα; Μια σκόπιμη όξυνση της καχυποψίας:

• Οι γονείς νιώθουν ότι πρέπει να επιβλέπουν τους εκπαιδευτικούς.
• Οι εκπαιδευτικοί αισθάνονται διαρκώς υπό αμφισβήτηση.
• Το κράτος εμφανίζεται ως «διαιτητής» ή «προστάτης», όταν στην ουσία είναι ο πρώτος υπεύθυνος για τις ελλείψεις.

Όταν ο εκπαιδευτικός συλλαμβάνεται μπροστά σε μαθητές για ανώνυμες ή ψευδείς καταγγελίες, όταν τα media φιλοξενούν καταγγελίες «γονέων» πριν ακούσουν τη φωνή του δασκάλου, τότε δεν έχουμε να κάνουμε με «παρεξήγηση» — έχουμε συστηματική υπονόμευση του παιδαγωγικού ρόλου.

Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας προτιμά να αφήνει να σέρνεται η συκοφαντία — παρά να υπερασπιστεί δημόσια το έργο των εκπαιδευτικών. Διότι ο δάσκαλος-κατηγορούμενος εξυπηρετεί μια σειρά σκοπών:

• Αποσείει τις κρατικές ευθύνες για ελλείψεις, υποχρηματοδότηση, υποβάθμιση.
• Κατευθύνει την οργή των πολιτών προς το πρόσωπο του δασκάλου, κι όχι προς τους υπεύθυνους σχεδιασμού.
• Διαιρεί στρατηγικά την εκπαιδευτική κοινότητα, ενισχύοντας την εικόνα του «μη συνεργάσιμου εκπαιδευτικού» απέναντι στον «αγωνιζόμενο γονέα».

Σύμφωνα με μελέτες, 7 στους 10 γονείς δηλώνουν ότι το σχολείο δεν προετοιμάζει επαρκώς τα παιδιά τους για την αγορά εργασίας, ενώ παράλληλα ξοδεύουν μεγάλα ποσά σε φροντιστήρια. Αυτή η δυσαρέσκεια μεταφράζεται σε θυμό και επιθετικότητα, με πρώτο «στόχο» τον εκπαιδευτικό.

Ο εκπαιδευτικός εμφανίζεται συχνά ως εύκολος αποδιοπομπαίος τράγος για μια σειρά συστημικών προβλημάτων. Η κοινωνική και πολιτική στοχοποίησή του, είτε μέσα από τον δημόσιο λόγο είτε μέσω της εφαρμογής πολιτικών «αξιολόγησης» και πειθάρχησης, έχει υπονομεύσει τη δημόσια εικόνα του.

Η τάση να προσωποποιούνται οι συγκρούσεις -π.χ. «κακός καθηγητής» ή «αντικοινωνικός μαθητής»- συσκοτίζει τις πραγματικές αιτίες.

Οι εκπαιδευτικοί ασκούν εξουσία μέσα από τη βαθμολόγηση, τις απουσίες, την πειθαρχία. Όμως αυτή η εξουσία είναι θεσμικά επιβεβλημένη και πολλές φορές ασκείται με τρόπους που φέρνουν σύγκρουση, ειδικά όταν το κοινωνικό περιβάλλον είναι επιβαρυμένο από ανεργία, ανασφάλεια και κοινωνική διάρρηξη.

Η βία που εκδηλώνεται στο σχολείο ίσως δεν είναι παρά αντανάκλαση της βίας που κυριαρχεί στην κοινωνία. Αντί να εξετάζουμε μόνο τις συμπεριφορές, πρέπει να θέσουμε ερωτήματα για τις σχολικές δομές, τις εκπαιδευτικές πολιτικές και τις κοινωνικές ανισότητες.

Να το πούμε καθαρά για να μη γίνει καμιά αχρείαστη παρεξήγηση. Ούτε οι γονείς είναι πάντα «θύτες», ούτε οι εκπαιδευτικοί μόνο «θύματα».

Η εκπαίδευση δεν μπορεί να οικοδομηθεί πάνω στον φόβο, τη βία ή την καχυποψία. Μόνο πάνω στη συνεργασία, το σεβασμό και την κοινωνική συνείδηση.

Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα

2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 47.000 υποψήφιους ως 26/5 με τις λύσεις

Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς

Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 26/05

ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ

Ακολουθήστε το Alfavita στo Google News Ακολουθήστε το Alfavita στo Viber