Alfavita Newsroom Το πρόσφατο κύμα βίαιων επεισοδίων σε πανεπιστημιακούς χώρους, όπως στη Νομική και την Πολυτεχνειούπολη, επανέφερε στο προσκήνιο το ζήτημα της ασφάλειας στα ΑΕΙ και πυροδότησε έντονη πολιτική και κοινωνική αντιπαράθεση.
Η κυβέρνηση, αν και επιχειρεί να εμφανίσει αυστηρά και άμεσα μέτρα με στόχο την αποκατάσταση της τάξης, κατηγορείται ότι επιλέγει επικοινωνιακές παρεμβάσεις αντί για ουσιαστικές λύσεις.
Η αντιπολίτευση και μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας υποστηρίζουν ότι το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο είναι επαρκές για την προστασία των Ιδρυμάτων, ωστόσο η υποχρηματοδότηση, η έλλειψη προσωπικού φύλαξης και η πολιτική εργαλειοποίηση της ασφάλειας οδηγούν σε αδιέξοδα.
Επιπλέον, ασκείται κριτική στο γεγονός ότι ορισμένα από τα προτεινόμενα μέτρα, όπως η «αυτοδίκαιη» αναστολή φοιτητικής ιδιότητας, παραβιάζουν συνταγματικά δικαιώματα και αποσκοπούν περισσότερο στη δημιουργία εντυπώσεων παρά στην επίλυση των προβλημάτων.
Στο επίκεντρο της συζήτησης τίθεται η ανάγκη για σοβαρή, θεσμική και δημοκρατική ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου, με σεβασμό στην ακαδημαϊκή ελευθερία και την αυτονομία του.
Αναλυτικά η ανακοίνωση της Κίνησης Πανεπιστημιακής Αναβάθμισης:
Ένα σοβαρό περιστατικό βίας με κουκουλοφόρους στη Νομική στις 30/4, που ανάγκασε την κυβέρνηση να κάνει μέχρι και σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό για να λάβει μέτρα, και ένα δεύτερο στη συνέχεια, στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου στις 6/5, με ισχυρή σημειολογία [1], επανέφεραν στην επικαιρότητα το θέμα «βία και ανομία στα πανεπιστήμια».
Τα μέσα ενημέρωσης υπερθεματίζουν και το προβάλλουν έντονα, με γενικές κρίσεις που δεν παίρνουν υπόψη τις διαφορές μεταξύ των ιδρυμάτων και δυσφημούν συνολικά το ελληνικό δημόσιο πανεπιστήμιο. Παραβλέπουν δε τη γενικότερη κατάσταση ανομίας και παραβατικότητας που επικρατεί σε κάθε δημόσιο χώρο πέραν των πανεπιστημίων, ακόμη και σε δημοτικά σχολεία!
Η κυβέρνηση βρέθηκε σε δύσκολη θέση, επειδή αφενός έχει επενδύσει εδώ και πολλά χρόνια στη θεματική «νόμος και τάξη», αφετέρου πρέπει να εξηγήσει γιατί απέτυχε η πολιτική της. Σχοινοβατεί ανάμεσα σε ένα αφήγημα επιτυχίας («δεν υπάρχουν καταλήψεις» - αφηγητής ο ίδιος ο πρωθυπουργός στο TikTok), σε ένα αφήγημα περισσότερου νόμου και τάξης («χρειάζονται αυστηρότερες ποινές», «θα υπάρχουν συνέπειες», «αυτοδίκαιη ποινή») και στη μετάθεση ευθυνών στα πανεπιστήμια («πρέπει να εφαρμοστεί ο νόμος», «δεν έχουν καλά σχέδια ασφάλειας»).
Πριν τέσσερα χρόνια, με τον Ν.4777 η κυβέρνηση υποσχέθηκε «την προστασία της ακαδημαϊκής ελευθερίας και την αναβάθμιση του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος».
Κορμός της πολιτικής της ήταν η σύσταση της ειδικής αστυνομικής δύναμης ΟΠΠΙ (Ομάδες Προστασίας Πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων) με 24ωρη παρουσία στα πανεπιστήμια και με αρμοδιότητες επιτήρησης και φύλαξης. Συνοδά μέτρα περιλάμβαναν την εγκατάσταση καμερών και τον έλεγχο της πρόσβασης, ακόμη και με συστήματα «τουρνικέ», καθώς και θεσμοθέτηση Επιτροπών Ασφάλειας και Προστασίας και πειθαρχικών διαδικασιών για τους φοιτητές.
Από την εξαγγελία εκείνων των μέτρων είχαμε προειδοποιήσει ότι οι ΟΠΠΙ, δηλ. η λεγόμενη «πανεπιστημιακή αστυνομία», ήταν μέτρο ατελέσφορο και αχρείαστο (με την έννοια ότι είτε η διαρκής αστυνομική παρουσία στις σχολές είναι υπερβολική, είτε, ανάλογα με τα περιστατικά, ανεπαρκής και θα χρειαζόταν επέμβαση άλλων αστυνομικών δυνάμεων). Είχαμε προβλέψει επίσης ότι αυτή η μυωπική και ανεφάρμοστη τελικά πολιτική θα προκαλούσε εντάσεις και αναταραχή στο πανεπιστήμιο. Πράγματι η πολιτική αυτή, με τις αντιδράσεις που προκάλεσε ενάντια στην «πανεπιστημιακή αστυνομία», τροφοδότησε ένα αντιθεσμικό κίνημα, ανέστησε πολιτικά δυνάμεις που είχαν περιπέσει σε ανυποληψία και εξέθρεψε νέες γενιές φοιτητών που πιστεύουν ότι οποιαδήποτε παρουσία της αστυνομίας στο πανεπιστήμιο είναι σοβαρότερο πρόβλημα από μια κατάληψη εξωπανεπιστημιακών.
Η προδιαγεγραμμένη αποτυχία της λειτουργίας των ΟΠΠΙ ομολογήθηκε πρόσφατα και από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, ενώ οι αστυνομικοί που προσλήφθηκαν εκτός των κανονικών διαδικασιών υπηρετούν σήμερα σε άλλες θέσεις.
Στο μεταξύ τα πανεπιστήμια παραμένουν ακάλυπτα στον τομέα της φύλαξης και της ασφάλειας προσωπικού και εγκαταστάσεων, καθώς εξαιτίας της χρόνιας υποχρηματοδότησης υπάρχουν μεγάλα κενά σε προσωπικό έστω και απλής φύλαξης. Μπορεί πολλά εξ αυτών να έχουν συστήσει τις προβλεπόμενες Επιτροπές και να έχουν συντάξει Σχέδια Ασφάλειας και Προστασίας, όμως εξακολουθεί να μην υφίστανται συγκροτημένες υπηρεσίες πανεπιστημιακής φύλαξης, οι οποίες σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο πρέπει να στελεχώνονται με το ελλιπέστατο μόνιμο προσωπικό καθώς και με προσωπικό έκτακτο που μισθοδοτείται από κονδύλια του ΕΛΚΕ – στερώντας πόρους που προορίζονται για την έρευνα!
Η πρόσφατη δέσμη μέτρων που εξήγγειλε η υπουργός Παιδείας έχει επικοινωνιακή στόχευση η οποία ανατροφοδοτεί τον λαϊκισμό που περιβάλλει το θέμα «βία στα πανεπιστήμια». Τα κύρια σημεία, που προβάλλονται σαν εικόνα μιας -τάχα- αποτελεσματικής και αυστηρής πολιτικής, πάσχουν νομικά και δεν αντέχουν σε σοβαρή κριτική.
Συγκεκριμένα, η («αυτοδίκαιη») επιβολή ποινής χωρίς ακρόαση είναι αντισυνταγματική (Σ. α.20) και παραβιάζει το τεκμήριο της αθωότητας (Κ.Π.Δ. α.71). Επομένως, η «αυτοδίκαιη» επιβολή της πειθαρχικής ποινής της αναστολής της φοιτητικής ιδιότητας με μόνη την άσκηση ποινικής δίωξης (ή κατά τον κυβερνητικό εκπρόσωπο με μόνη τη σύλληψη!) είναι απαράδεκτη στο νομικό μας σύστημα. Το μέτρο αυτό αποσκοπεί μόνο στον εντυπωσιασμό της κοινής γνώμης.
Εξάλλου, οι ποινές της αναστολής και της διαγραφής δεν εισάγονται τώρα για πρώτη φορά, αλλά προβλέπονται ήδη στο νόμο (ν.4777/21 και 4957/22), που όμως παρέχει τις απαραίτητες εγγυήσεις για τη σχετική πειθαρχική διαδικασία.
Η εξαγγελία για «θέσπιση ειδικού ποινικού πλαισίου για την πανεπιστημιακή βία, κατά τα πρότυπα της αθλητικής και της ενδοοικογενειακής βίας», χωρίς να προσδιορίζεται τι μπορεί να συνιστά «πανεπιστημιακή βία», αποτελεί μία ακόμη επικοινωνιακή πομφόλυγα. Είναι ένα αχρείαστο μέτρο και στο βαθμό που το πεδίο εφαρμογής του θα είναι ασαφές ή θα περιλαμβάνει τις θεμιτές διεκδικητικές δράσεις των φοιτητών, ή θα τις συγχέει με αξιόποινες πράξεις εξωπανεπιστημιακών, θα προκαλέσει, όπως συνέβη και με τις ΟΠΠΙ, σοβαρές εντάσεις πριν ακόμη επιχειρηθεί η θεσμοθέτησή του.
Το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο φύλαξης είναι υπερεπαρκές αλλά δεν διατίθενται οι απαραίτητοι πόροι: Με τον ν.4623/2019 τροποποιήθηκε η νομοθεσία για το «άσυλο» και η αστυνομία μπορεί να επεμβαίνει χωρίς άδεια. Με τον ν. 4777/2021 ρυθμίστηκαν τα πειθαρχικά για φοιτητές (όργανα, εγγυήσεις, ποινές) που αυτονόητα είναι υποκείμενα πειθαρχικής διαδικασίας - όμως τα παραπτώματα δεν πρέπει να καθορίζονται από τον νόμο αλλά από τον εσωτερικό κανονισμό. Υποχρεώνονται επίσης τα πανεπιστήμια σε χρήση τεχνικών μέσων (κάμερες) και ελεγχόμενη πρόσβαση – τα οποία είναι αποδεκτά εκεί που είναι αναγκαίο και εφικτό. Τροποποιήθηκε και προβλέπει αυστηρότερες ποινές το α.168 του Ποινικού Κώδικα περί διατάραξης της λειτουργίας υπηρεσίας, που σχετίζεται με καταλήψεις.
Αντί της αυστηροποίησης, πιο σημαντικές είναι η σταθερή πολιτική βούληση [2], η εφαρμογή των νόμων και η ταχύτητα στη διεκπεραίωση των υποθέσεων, ώστε να λειτουργεί ο αποτρεπτικός χαρακτήρας της ποινής και να μη δίνεται η εντύπωση ότι επικρατεί ατιμωρησία και ανομία [3].
Παράλληλα, η πανεπιστημιακή κοινότητα έχει ευθύνη να καθορίζει και να εφαρμόζει τους εσωτερικούς κανόνες λειτουργίας της στο πλαίσιο του αυτοδιοίκητου, όπως και να απομονώνει και να εκτοπίζει αντιδημοκρατικές απόψεις και πρακτικές επιβολής, που καλλιεργούν μισαλλόδοξες και ολοκληρωτικές αντιλήψεις.
Πρέπει να σταματήσει η επικοινωνιακή επίθεση στο δημόσιο πανεπιστήμιο με αφορμή περιστατικά βίας που ανάλογά τους δεν αποτρέπονται ούτε εκτός πανεπιστημίου [4]. Η στήριξη του δημόσιου πανεπιστημίου, για την οποία διαβεβαιώνει σε κάθε ευκαιρία η κυβέρνηση, δεν συντελείται με την παραμέλησή του, την ενορχηστρωμένη δυσφήμησή του, και παράλληλα με τη διαφήμιση, ακόμη και από τα πρωθυπουργικά χείλη [5], της δήθεν έλευσης ιδιωτικών ξένων πανεπιστημίων, ενώ πρόκειται απλώς για υφιστάμενα κολέγια που αλλάζουν ονομασία.
Στήριξη του δημόσιου πανεπιστημίου σημαίνει επαρκείς πόρους σε κονδύλια και προσωπικό, αξιοπρεπείς αποδοχές, σεβασμός του αυτοδιοίκητου, ανταπόκριση στα αιτήματα των πανεπιστημίων – όροι απαραίτητοι για την αναβάθμιση του πανεπιστημίου και τη διαμόρφωση ομαλών και ποιοτικών συνθηκών λειτουργίας.
Σημαίνει τελικά εμπιστοσύνη στο δημόσιο πανεπιστήμιο και στους πανεπιστημιακούς καθηγητές που κάτω από πολύ δυσμενέστερες συνθήκες σε σχέση με τους άλλους ευρωπαίους συναδέλφους τους κρατούν το ελληνικό πανεπιστήμιο σε υψηλό ακαδημαϊκό επίπεδο, ανάλογο των καλών ευρωπαϊκών πανεπιστημίων.
ΔΙΟΙΚΟΥΣΑ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
ΚΙΝΗΣΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΗΣ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ
Σημειώσεις - Παραπομπές
[1] Στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου διδακτορικός φοιτητής 34 ετών χαστούκισε υπεύθυνη κυλικείου που του ζήτησε να μην κολλήσει αφίσα στο τζάμι. Η σκηνή προβλήθηκε στα τηλεοπτικά δίκτυα παράλληλα με ένα περιστατικό άγριας συμπλοκής μεταξύ φοιτητικών παρατάξεων την ίδια μέρα.
[2] Ερωτηθείς ο Γ.Γ. Προστασίας του Πολίτη, στο δελτίο ειδήσεων του α’ προγράμματος της ΕΡΤ στις 14/5, για το πώς εντοπίστηκαν και συνελήφθησαν τόσο σύντομα [σε δύο εβδομάδες] οι δράστες της επίθεσης στη Νομική, απάντησε «άλλαξε το δόγμα».
[3] Η εισβολή κουκουλοφόρων στο ΟΠΑ (29/10/2020) και ο προπηλακισμός του πρύτανη (και νυν Γ.Γ. Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης) προκάλεσε τότε την αντίδραση όλης της κοινωνίας. Δύο μήνες μετά συνελήφθησαν 8 φοιτητές, και τρία χρόνια αργότερα (Φεβρουάριος 2024) οι 5 απαλλάχθηκαν και τρεις παραπέμφθηκαν με μετατροπή των κατηγοριών από κακουργηματικές σε πλημμεληματικές.
[4] Ενδεικτικά περιστατικά των τελευταίων ημερών:
10/5/2025: Ματαίωση παρουσίασης βιβλίου στη ΔΕΒΘ μετά από εισβολή διαμαρτυρομένων
12/5/2025: Άγνωστοι διέρρηξαν και βανδάλισαν την εκκλησία του νοσοκομείου «Αγία Όλγα»
13/5/2025: Άγνωστοι προκάλεσαν καταστροφές στα μηχανήματα επικύρωσης εισιτηρίων στον σταθμό ΗΣΑΠ Πετραλώνων.
14/5/2025: Εισβολή εξωσχολικών σε γυμνάσιο την ώρα μαθήματος – τραυματίστηκαν μαθητές
[5] Στον εβδομαδιαίο απολογισμό του κυβερνητικού έργου της 16/3/2025 ο πρωθυπουργός πρόβαλε επιλεκτικά ένα βρετανικό πανεπιστήμιο και τις σχολές που ενδιαφέρεται να λειτουργήσει (ως «μηκερδοσκοπικό» παράρτημα – ΝΠΠΕ). Την αίτηση φυσικά υποβάλλει το κολέγιο που ως τώρα παρέχει τις σπουδές με συμφωνία δικαιόχρησης.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 70.000 υποψήφιους ως 14/5 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 19/05
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
