Alfavita Newsroom Αν δεχτούμε ότι η άγνοια του παρελθόντος δεν προκαλεί μόνο συγχύσεις στη γνώση του παρόντος αλλά και υπονομεύει κάθε δυνατότητα δράσης στο παρόν τότε δεν πρέπει να έχουμε ερωτήματα για το τι και πως διαπραγματεύονται το παρελθόν τα σχολικά βιβλία ιστορίας.
Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η σχέση που οι μαθητές διαμορφώνουν με την ιστορία εντάσσεται στην ευρύτερη στάση που η κοινωνία επιφυλάσσει στην ιστορική γνώση. Είναι φανερό ότι στο κλίμα της εποχής ευδοκιμεί η υποταγή σ΄ ένα παρόν που θεωρείται αυτονόητο και δεδομένο, ενώ συγχρόνως εκχερσώνονται τα ερωτήματα που μπορούν να υπονομεύσουν αυτή την εικόνα.
Στο πλαίσιο αυτό ας δούμε με αφορμή τα 0 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου την στάση των σχολικών βιβλίων γι αυτό το πιο σημαντικό ιστορικό γεγονός των τελευταίων 50 χρόνων.
Η Ιστορία της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και τα γεγονότα πριν και μετά παστώθηκαν με τόσα ψέματα και παραχαράξεις, ώστε χρειάζεται πολύ ξαρμύρισμα για να βγουν οι αλήθειες'.
Από τη Μεταπολίτευση έως σήμερα κυκλοφόρησαν συνολικά έντεκα σχολικά εγχειρίδια νεότερης και σύγχρονης ιστορίας, τα οποία διδάχθηκαν στην ΣΤ’ τάξη του Δημοτικού, στη Γ΄ Γυμνασίου και στην Γ΄ Λυκείου. Σε τρία από αυτά δεν εντοπίστηκε η παραμικρή αναφορά στα γεγονότα του Πολυτεχνείου, ενώ περιορισμένος είναι ο χώρος που αφιερώθηκε στα υπόλοιπα.
Ο καθηγητής Διδακτικής της Ιστορίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο της Θράκης Αγγελος Παληκίδης, με αφορμή το πρόσφατο συνέδριο «Το Πολυτεχνείο ως δημόσια ιστορία», μελέτησε μαζί με τον συνεργάτη του Γιάννη Ευαγγέλου τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η εξέγερση των φοιτητών στα σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας για το Δημοτικό, το Γυμνάσιο και το Λύκειο, τα οποία διδάχθηκαν την περίοδο από το 1975 έως σήμερα.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ενσωματώνεται στη σχολική ιστοριογραφία κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980. Πρόκειται για το βιβλίο του Κρεμμυδά για τη Γ΄ Γυμνασίου, των Σκουλάτου, Δημακόπουλου και Κόνδη για τη Γ΄ Λυκείου (και τα δύο μοιράζονται στα σχολεία το 1984), καθώς και το βιβλίο των Ακτύπη, Βελαλίδη, Καΐλα, Κατσουλάκου, Κυρκίνη-Κούτουλα και Παπαγρηγορίου για την ΣΤ΄ Δημοτικού, το οποίο αρχίζει να διδάσκεται το 1988.
Η πολιτική συγκυρία μέσα στην οποία γράφονται και εκδίδονται τα εγχειρίδια, καθώς και οι ιδεολογικές καταβολές των συγγραφέων φαίνεται ότι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο τόσο στη διαμόρφωση του αφηγηματικού ύφους, όσο και στην ερμηνευτική προσέγγιση της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και γενικότερα της μεταπολεμικής ελληνικής πολιτικής ιστορίας.
Ειδικότερα, οι συγγραφείς με προοδευτικές καταβολές επισημαίνουν ως κύριους παράγοντες της αποσταθεροποίησης και της πολιτικής ανωμαλίας των δεκαετιών 1950 και 1960, που με τη σειρά τους οδήγησαν στο πραξικόπημα της 21ης Απριλίου του 1967, τον ξένο παράγοντα (ΗΠΑ), τη μοναρχία και τον στρατό. Οι ίδιοι συγγραφείς προβάλλουν την εξέγερση του Πολυτεχνείου ως ένα αυθεντικά λαϊκό αντιστασιακό κίνημα που διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην πτώση της υποκινούμενης και υποστηριζόμενης από τον ξένο παράγοντα στρατιωτικής δικτατορίας και την αποκατάσταση της δημοκρατίας.
Στα πιο συντηρητικά εγχειρίδια από την άλλη πλευρά, παρατηρούνται σύντομες και γενικόλογες αναφορές στην αντίσταση κατά της δικτατορίας, ενώ μετατοπίζεται το βάρος στη συμβολή του Κωνσταντίνου Καραμανλή στην αποκατάσταση της δημοκρατικής ομαλότητας.
Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι σε περιόδους συντηρητικών κυβερνήσεων παρατηρείται ιδιαίτερη επιφυλακτικότητα απέναντι στο ζήτημα και επιχειρείται η υποβάθμιση ακόμη και των επετειακών
εορτασμών στα σχολεία, δεδομένου ότι το Πολυτεχνείο δυνητικά συνεχίζει να εκφράζει κοινωνικές και πολιτικές διεκδικήσεις και να συνδέεται με ριζοσπαστικές κινηματικές εκδηλώσεις.
Διαφοροποίηση μεταξύ των εγχειριδίων παρατηρείται, επίσης, ανάλογα με τη βαθμίδα. Στο Δημοτικό γίνεται μια σύντομη και μάλλον απλοϊκή και απο-ιδεολογικοποιημένη παρουσίαση των γεγονότων, ενώ στο Γυμνάσιο και περισσότερο στο Λύκειο η αφήγηση είναι πιο εκτενής, χωρίς όμως να υπεισέρχεται στις
ουσιώδεις πτυχές των γεγονότων.
Η πολύ περιορισμένη έκταση των αναφορών στο κυρίως κείμενο των εγχειριδίων υποδηλώνει τον δισταγμό των συγγραφέων να αναφερθούν σε βάθος στα αίτια και τις συνέπειες της εξέγερσης ή και να την συνδέσουν με τα κυρίαρχα κοινωνικά προτάγματα της εκείνης της περιόδου.
Αντίθετα με την κύρια αφήγηση, οι συγγραφείς με προοδευτικές καταβολές εκφράζονται πιο ελεύθερα στα παραθέματα (γραπτές και εικονιστικές πηγές με υπομνηματισμό), διαμορφώνοντας σε πολλές περιπτώσεις ένα είδος «παρα-αφήγησης» . Αξιοποιούν, με άλλα λόγια, τον διαθέσιμο χώρο των πηγών όχι μόνο για να εμπλουτίσουν με πληροφορίες το κυρίως κείμενο, αλλά και για να διατυπώσουν ελεύθερα τις προσωπικές τους απόψεις. Αντίθετα, στα υπόλοιπα εγχειρίδια επιχειρείται η αναπαραγωγή ενός αφηγήματος το οποίο αντιμετωπίζει την εξέγερση του Πολυτεχνείου ως ένα εγχώριο ακέφαλο πολιτικό κίνημα αντίδρασης στη δικτατορία. Δεν γίνεται αναφορά στα κοινωνικά προτάγματα της εποχής, ούτε καν στο εμβληματικό σύνθημα «Ψωμί – Παιδεία – Ελευθερία» (μόνο σε μια φωτογραφία μπορεί κανείς να το διακρίνει σε πανό των εξεγερμένων φοιτητών). Τέλος, δεν γίνεται σύνδεση με τα διεθνή νεολαιίστικα κινήματα και τις εξεγέρσεις εναντίον των αυταρχικών καθεστώτων στον ψυχροπολεμικό κόσμο, όπως ήταν ο Μάης του ’68, η Άνοιξη της Πράγας και τα ειρηνιστικά κινήματα ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ.
Η έρευνα καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ενσωμάτωση των γεγονότων του Πολυτεχνείου στη σχολική ιστοριογραφία περνά από την αρχική φάση της αποσιώπησης σε μια περίοδο διστακτικής, προσεκτικής και, σε κάθε περίπτωση, περιορισμένης πραγμάτευσης.
Στα σχολικά εγχειρίδια τηρούνται οι πολιτικές ισορροπίες, αποφεύγονται οι κρίσιμες πτυχές των γεγονότων, αποσιωπώνται οι ιδεολογικές τους συντεταγμένες και επιχειρείται η ενσωμάτωσή τους σε ένα ενοποιητικό εθνικό αφήγημα.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 8/5
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 8/5
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
