Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει σταδιακά να διαμορφώνεται μια τάση στην οποία το κέντρο κατασκευής των νέων γνώσεων είναι κυρίως η κριτική, η αναλυτική και η δημιουργική σκέψη.
Βασικός άξονας αυτής της τάσης αποτελεί αναμφίβολα η εκπαίδευση και η διαπαιδαγώγηση με ιδέες και κοινωνικές αξίες, μακριά από την λεγόμενη "μαγική" σκέψη. Στο έργο του Περί Παιδαγωγικής, ο Kant έγραφε ότι ο άνθρωπος είναι κατασκεύασμα της εκπαίδευσής του.
Η εκπαίδευση με αξίες για να είναι αποτελεσματική θα πρέπει να ξεκινήσει από πολύ μικρή ηλικία και σήμερα υπάρχουν έρευνες που προσδιορίζουν τους χρόνους και τις ηλικίες, κατά την ανάπτυξη του ανθρώπου, που διευκολύνουν την παγίωση τέτοιων αξιών.
Το χρονικό εύρος για την διαδικασία της συναισθηματικής εκπαίδευσης (πέρα από τις κλασικές εκπαιδευτικές ενότητες της γλώσσας, των μαθηματικών και της λογοτεχνίας) ξεκινά από τα 3 έτη, συνεχίζεται σε όλη την πρωτοβάθμια εκπαίδευση και την εφηβεία, ενώ μπορεί να συνεχιστεί και αργότερα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά και το εργασιακό περιβάλλον με τρόπο συνεχή και προσαρμοσμένο στο συγκινησιακό και συναισθηματικό κόσμο του κάθε ατόμου.
Στη μεταβατική περίοδο από την παιδική ηλικία προς την ενηλικίωση, εδραιώνονται συνήθως σημαντικές γνωσιακές ικανότητες, όπως η λήψη αποφάσεων και ο συναισθηματικός αυτοέλεγχος.
Ειδικότερα, η εγκεφαλική καταιγίδα που συντελείται κατά την περίοδο της εφηβείας είναι τόσο ισχυρή, που αξίες και αρχές συχνά δοκιμάζονται και αν δεν είναι στέρεα εδραιωμένες, εύκολα μπορούν να ξεριζωθούν.
Οι αλλαγές στην αρχιτεκτονική του εγκεφάλου σε περιοχές που σχετίζονται με την γνώση, τη δράση, την πρόθεση, την κοινωνικότητα και την ενσυναίσθηση είναι καθοριστικές. Ο έφηβος εξαρτάται πολύ από το περιβάλλον στο οποίο ζει (οικογένεια, σχολείο και κοινωνία) και αυτή η εξάρτηση αποτελεί ένα διαρκές σημείο αναφοράς για την αναποφάσιστη δική του συναισθηματική συμπεριφορά.
Στο βιβλίο του Francisco Mora, Νευροεκπαίδευση (μαθαίνουμε μόνο ό,τι αγαπάμε) παρουσιάζεται μια σύνθεση των παραπάνω. Περιληπτικά:
Α) Βασικοί κανόνες και αξίες (εδραιώνονται από τα 3 μέχρι τα 7 έτη)
Ακρίβεια: Σε ένα κόσμο χρονομετρημένων ανθρώπινων σχέσεων, το να είσαι ακριβής στην ώρα σου σε μια συνάντηση ή μια υποχρέωση είναι πολύ σημαντική και σημαίνει ότι σέβεσαι τον χρόνο των άλλων.
Υπευθυνότητα - εκπλήρωση υποχρεώσεων: Η μη εκπλήρωση των υποχρεώσεων, εκτός των άλλων, δημιουργεί ένα συναίσθημα ενοχής, που οδηγεί σε διαρκείς επανορθώσεις και συγνώμες.
Ατομικότητα - αυτάρκεια: Να διδάσκουμε στο παιδί πως, αν καλείται να λύσει ένα πρόβλημα, πρέπει να αρχίσει να ενεργεί μόνο του, χαράζοντας μια κατεύθυνση, κάνοντας λάθη και επανορθώνοντας. Όχι ρωτώντας ευθύς εξαρχής.
Αυτοέλεγχος - παρορμητικότητα: Κατασταλαγμένος χρόνος πραγματοποίησης εργασιών, μαθαίνοντας στα παιδιά να επιδεικνύουν τον αναγκαίο και σταθερό χρόνο προσοχής.
Συναισθηματικός έλεγχος του λόγου: Η παρορμητικότητα μπορεί να εκφραστεί τόσο με τη λάθος εκφορά των λέξεων, όσο με την έλλειψη ελέγχου συναισθηματικών χρωματισμών. Η έλλειψη μιας τέτοιας εκπαίδευσης σε πολύ μικρές ηλικίες γίνεται αιτία σοβαρών σφαλμάτων στη συναισθηματική σχέση με τους άλλους, ως ενήλικες.
Ηθική: Σεβασμός στον άλλο. Συναισθηματικά και με παραδείγματα.
Να σέβεσαι τον χώρο των άλλων: Ο τρόπος και η ένταση της ομιλίας ενός παιδιού σε μια συζήτηση δεν πρέπει να επικαλύπτει και να παρενοχλεί την ομιλία των υπολοίπων κ.α.
Β) Άλλες βασικές αξίες (διδάσκονται από τα 6 μέχρι τα 18)
Ελευθερία: Συνειδητοποίηση ότι η πραγματική ελευθερία πηγάζει από την γνώση. Η ολοένα περισσότερη γνώση μας επιτρέπει να κάνουμε περισσότερες και καλύτερες επιλογές και να διευρύνουμε τα όρια της ελευθερίας μας.
Αξιοπρέπεια: Η αξιοπρέπεια αρχίζει με τον αυτοσεβασμό και συνεχίζεται με τον σεβασμό της ιδιωτικότητας, των σκέψεων, των συναισθημάτων και των απόψεων των άλλων.
Ισότητα: Η αρχή γίνεται με τη διδασκαλία ότι όλοι είμαστε ίσοι στην ανισότητα μας.
Ευγένεια: Ξεκινάει από το χειροκρότημα στον χειρότερο εχθρό σου όταν εκείνος κάνει μια πράξη γενναιόδωρη. Εξυπηρετικός, αλτρουιστής, συμπονετικός.
Δικαιοσύνη: Πηγάζει από το να μην αισθανθεί το παιδί μειωμένο, ότι γίνονται διακρίσεις σε βάρος του. Η δικαιοσύνη ξεκινάει από ένα κοινωνικό σύστημα που δεν επιτρέπει την άσκηση αυτοδίκαιας εξουσίας από τον ισχυρό.
Αλήθεια: Σημαίνει να διδάσκεις ότι δεν υπάρχουν απόλυτες αλήθειες (μαγική σκέψη). Υπάρχουν μόνο αλήθειες ανθρώπινες, σχετικές, προϊόν κριτικής, αναλυτικής και δημιουργικής σκέψης.
Ευτυχία: Η έλλειψη οδύνης. Η απόλαυση, το κυνήγι της οποίας συχνά δημιουργεί θλίψη, πόνους και επιθετικότητα, κάνει πάντα την εμφάνισή της σε μια στιγμή ανισορροπίας του οργανισμού μας. Ο άνθρωπος μπορεί να βιώσει στιγμές ευτυχίας. Και όταν προβάλλεται η ισορροπία, η γενναιοδωρία και η καλή διάθεση, τότε έχουμε την ανθρώπινη ευτυχία.
Το μεγάλο ζητούμενο της εκπαιδευτικής πραγματικότητας σήμερα μπορεί να συντελεστεί μόνο σε περιβάλλον ισοτιμίας, ελευθερίας, καλλιεργημένου ενδιαφέροντος και ελεύθερης διερεύνησης από μέρους του παιδιού και αυτό κυρίως πρέπει να απασχολεί όλους όσοι ασχολούνται με την ανατροφή και την εκπαίδευση - από την πρώτη παιδική ηλικία έως την εφηβεία- και ταυτόχρονα ενδιαφέρονται για την υγιή πνευματική ανάπτυξη των αυριανών ενηλίκων.
Θανάσης Κοπάδης, Μαθηματικός - Συγγραφέας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 13/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
