Alfavita Newsroom Του Δημήτρη Παπαδημητρίου
Οι πολυπολιτισμικές τάξεις του σύγχρονου σχολείου σήμερα έχουν συμβάλει στη δημιουργία ένός ιδιαίτερου μαθησιακού και εκπαιδευτικού περιβάλλοντος για τον σημερινό εκπαιδευτικό. Η διαφορετικότητα ή καλύτερα, όπως αναφέρεται κυρίως σε επιστημονική και βιβλιογραφική βάση, η ετερότητα, όρος που περικλείει τη δυναμική της αλληλεπίδρασης και αμοιβαιότητας σε μεγαλύτερο βαθμό, είναι πλέον σίγουρα μια πραγματικότητα εμπλουτισμένη με πλήθος προκλήσεων, δυσκολιών, “εκπλήξεων” και νέων δυναμικών και απαιτητικών καταστάσεων.
Εν όψει του νέου ή καλύτερα των νέων ρόλων που καλείται να αναλάβει και να φέρει εις πέρας ο σύγχρονος εκπαιδευτικός τίθεται πλέον το ζήτημα της διαπολιτισμικής προσέγγισης απέναντι στις νέες ετερογενείς και πολυπολιτισμικές τάξεις των σημερινών σχολείων. Και πάλι βέβαια το θέμα δεν είναι σε καμιά περίπτωση όσο απλό και ξεκάθαρο μπορεί να φαίνεται, δηλαδή απλά ένα νέο μαθησιακό περιβάλλον με Έλληνες , αλλοδαπούς και παλιννοστούνες μαθητές που συγκροτούν μία ακόμα διαπολιτισμική τάξη. Η νέα διαπολιτισμική τάξη έχει και πάλι τα χαρακτηριστικά και τις εγγενείς και πολλαπλασιαστικά επιπρόσθετες δυσκολίες και απαιτήσεις από μια τάξη που θα παρουσίαζε μεγαλύτερη πολιτιστική ομοιoγένεια και ομοιομορφία. Τι σημαίνει αυτό; Πολύ απλά σημαίνει ότι οι αλλοδαποί μαθητές είναι πολύ πιθανό να ομιλούν μετρίως, λίγο ή και καθόλου την ελληνική γλώσσα, να παρουσιάζουν συνηθισμένες ή και μη μαθησιακές δυσκολίες και προβλήματα και έτσι να δημιουργείται ένα “εκρηκτικά” απαιτητικό μαθησιακό περιβάλλον με πολύμορφες, επιπρόσθετες ανάγκες και ζητήματα...
Mέσα σε αυτές τις συνθήκες και το πλαίσια κρίνεται σημαντικό να εμπλουτίζεται, να αναδεικνύεται και να καλλιεργείται η διαπολιτισμική ικανότητα των εκπαιδευτικών, μια “δυναμική” που δυστυχώς δεν έχει αντιμετωπιστεί ακόμα με τη σοβαρότητα και την σημασία που της αρμόζει από καμία εκπαιδευτική ηγεσία και αρχή μέχρι σήμερα, γι αυτό και ως δεξιότητα μπορεί να χαρακτηριστεί από λανθάνουσα ως ανύπαρκτη στην εκπαιδευτική πράξη σήμερα.
Τι είναι διαπολιτισμική ικανότητα;
Με τον όρο διαπολιτισμική ικανότητα εννοείται ένα σύνολο κοινωνικών δεξιοτήτων και δεξιοτήτων επικοινωνίας που επιτρέπουν στα άτομα να αναγνωρίζουν και να αποδέχονται την ετερότητα και να αξιοποιούν δημιουργικά τα διάφορα στοιχεία που συνδέονται με αυτήν, να μπορούν να λειτουργούν σε πλαίσια στα οποία διασταυρώνονται διαφορετικοί πολιτισμικοί κώδικες, να έχουν τη διάθεση να επανεξετάσουν και να αναπροσαρμόσουν προηγούμενες απόψεις και στάσεις, να αναπτύσσουν καινούριες στρατηγικές για μια λειτουργική επικοινωνία με το σύνολο των ανθρώπων με τους οποίους έρχονται σε καθημερινή επαφή.
Σε εκπαιδευτικό επίπεδο η διαπολιτισμική ικανότητα συνίστα στη δυνατότητα διαμόρφωσης τεχνικών και στρατηγικών για επικοινωνία, προσέγγιση και ένταξη των αλλοδαπών και παλιννοστούντων μαθητών στην εκπαιδευτική πράξη.
(S Byram 1997, 2008 και Byram, Nichols & Stevens, 2001)
Η διαπολιτισμική ικανότητα πρώτιστα προϋποθέτει την αυτογνωσία του ίδιου του εκπαιδευτικού, την ολοκληρωμένη αντίληψη σχετικά με τη δική του πολιτιστική – εθνική ταυτότητα, αντίληψη απαλλαγμένη από προκατάληψη, φόβο και στερεότυπα κάθε είδους. Εξάλλου προϋποθέτει την συναντίληψη και την κατανόηση προς το διαφορετικό, τις θετικές προσδοκίες προς τη διαφορετικότητα στην εκπαίδευση και ευρύτερα, την αναγνώριση της αξίας των άλλων πολιτισμών. Συμπεριλαμβάνει εξάλλου την ικανότητα διαμόρφωσης κλίματος επικοινωνίας, αμοιβαιότητας, αναγνώρισης, αποδοχής και συνεργασίας στην τάξη, την ικανότητα επίσης για διαμόρφωση προϋποθέσεων για συναισθηματική, κοινωνική, πνευματική και ηθική πρόοδο και καλλιέργεια όλων των μαθητών, στη βάση κοινών και διαχρονικών αξιών και ιδανικών.
(Κανακίδου & Παπαγιάννη 2003: 146, Παλαιολόγου & Ευαγγέλου 2003: 93-96, Le Roux 2002)
Πώς αναπτύσσεται η διαπολιτισμική ικανότητα;
Μια πρώτη προσέγγιση
Μετά την εξασφάλιση των κατάλληλων προϋποθέσεων η ανάπτυξη της διαπολιτισμικής ικανότητα αναπτύσσεται στη βάση της εκπαιδευτικής πράξης, αλλά και σε επίπεδο επιμόρφωσης και εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών σε αυτήν την κατεύθυνση. Επειδή όμως η δεύτερη περίπτωση αποτελεί μάλλον ένα “ξένο” και “μακρινό” κεφάλαιο στην εκπαιδευτική πολιτική της χώρας μας θα αναφερθώ σύντομα στο πρώτο...
Σε ένα πρώτο επίπεδο η ανάπτυξη της διαπολιτισμικής ικανότητας ξεκινάει από τη στιγμή της πρώτης επαφής – γνωριμίας με τους αλλοδαπούς – παλιννοστούντες μαθητές. Η γνωριμία και η πρόσκληση για προσωπική αφήγηση (“ από ποιο μέρος της Πολωνίας είσαι;” “Πόσους κατοίκους έχει; Με τι ασχολείται ο κόσμος εκεί; Πόσο καιρό έχεις να πας; ...”) αποτελεί βασικό “κεφάλαιο” στο χτίσιμο των σχέσεων μέσα στην τάξη και στην εμπέδωση βασικών αξιών αλληλοαναγνώρισης και αποδοχής και αίρει περαιτέρω και βαθύτερα στερεότυπα και προκαταλήψεις άλλων μαθητών απέναντι στους “διαφορετικούς” συμμαθητές του. Εξάλλου η αναφορά (σε διαθεματικό ίσως επίπεδο πολλές φορές..) σε ιστορικά πρόσωπα ή γεγονότα που αφορούν στην ιδιαίτερη πατρίδα του καθένα (στα πλαίσια της νεοελληνικής γλώσσας, της ιστορίας, της λογοτεχνίας αλλά και άλλων βέβαια μαθημάτων) είναι πολλαπλά και βαθιά σημαντική για την άρση στερεοτύπων και την καθιέρωση όρων αποδοχής και αναγνώρισης όλων των εθνών, φυλών, πολιτισμών, ως διαφορετικών αλλά βέβαια ισότιμων.
Θα εκπλησσόμαστε ευχάριστα κάθε φορά που θα δίνουμε την ευκαιρία και τη δυνατότητα σε αλλοδαπούς μαθητές να κάνουν παρατηρήσεις και αναφορές σε σχέση με τη χώρα προέλευσής τους, τις παραδόσεις και τα ήθη τους, τις προσωπικές τους ιστορίες. Μπορεί να το διαπιστώσει εύκολα ένας φιλόλογος που θα δώσει την ευκαιρία σε έναν μαθητή από την Αλβανία να μεταφέρει τη δική του εκδοχή από τη χώρα του για “το γιοφύρι της Άρτας” και τους μύθους που συνοδεύουν την ολοκλήρωση μεγάλων έργων, ή θα δώσει την ευκαρία σε έναν μαθητή από τη Ρωσία να αναφερθεί στις γνώσεις και την άποψή του για τον Τσέχωφ και τα έργα του που γνωρίζει, ή σε άλλους μαθητές να φέρουν νανουρίσματα από την ιδιαίτερη πατρίδα τους μεταφρασμένα στα ελληνικά, αφού πρώτα τα διαβάσουν στη μητρική τους γλώσσα...
Η ενίσχυση της προσωπικής αναφοράς και του προσωπικού βιώματος μέσα από την αποδοχή και την ενίσχυση παράλληλη της εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητας του κάθε μαθητή, σε μια πολυπολιτισμική τάξη είναι η βασικότερη προϋπόθεση για την “ανάκληση” των σχέσεων εξουσίας στην τάξη, την επαναδιαπραγμάτευση των ταυτοτήτων, τη δημιουργία ενός κλίματος αμοιβαιότητας και αποδοχής και φυσικά την ενίσχυση και την εξέλιξη της διαπολιτισμικής μας ικανότητας...
Νομίζω ότι οι ιδιαίτερες σημερινές συνθήκες ειδικά στο ελληνικό εκπαιδευτικό τοπίο μας επισημαίνουν συχνά πυκνά μια βασική και γενική αρχή και παραδοχή της εκπαίδευσης:
“Τίποτα δεν είναι δεδομένο και τίποτα αυτονόητο στη σχολική τάξη”
Δημήτρης Παπαδημητρίου, υποψήφιος διδάκτορας στο Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Πάτρας, στο αντικείμενο της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 47.000 υποψήφιους ως 21/5 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 21/05
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
