Alfavita Newsroom Στις Πανελλήνιες εξετάσεις του 2025, το μάθημα των Λατινικών ΓΕΛ έφερε στους υποψηφίους δύο αντιπροσωπευτικά αποσπάσματα από δύο πολύ διαφορετικούς συγγραφείς της ρωμαϊκής γραμματείας: τον Κικέρωνα και τον Σενέκα.
Μέσα από αυτά, αναδείχθηκε η ρητορική, φιλοσοφική και ηθική σκέψη της εποχής, αλλά και η διαχρονική αξία των κλασικών σπουδών.
Κικέρων (Cicero) και λατινικό χιούμορ
Το πρώτο απόσπασμα προέρχεται από μία χιουμοριστική αφήγηση του Κικέρωνα, όπου ο Γάιος Νασίκα, Ρωμαίος πολίτης, εμπλέκεται σε ένα ευφυές παιχνίδι με τον ποιητή Έννιο. Το περιστατικό αξιοποιείται για να αναδείξει τη ρητορική επινοητικότητα και την κοινωνική σάτιρα. Η ειρωνεία, το χιούμορ και η λογική αντιστροφή των ρόλων δίνουν στον μαθητή την ευκαιρία να κατανοήσει την ανθρώπινη ψυχολογία και την κοινωνική συμπεριφορά των Ρωμαίων.
Ο Κικέρων, πολιτικός και φιλόσοφος του 1ου αιώνα π.Χ., συχνά εμπλέκει στους λόγους του παραδείγματα από την καθημερινότητα ή από παλαιότερες αφηγήσεις, ώστε να διδάσκει με ήπιο στοχασμό και παιγνιώδη τρόπο.
Σενέκας (Seneca) και Στωική φιλοσοφία
Το δεύτερο απόσπασμα ανήκει στον Σενέκα, στωικό φιλόσοφο, ρήτορα και σύμβουλο του αυτοκράτορα Νέρωνα. Εδώ παρουσιάζεται η στοχαστική αρετή του σοφού ανθρώπου, που δεν εξαρτά την εσωτερική του αξία από εξωτερικές συνθήκες όπως η φτώχεια ή ο πόνος. Ο σοφός μοιάζει με τον Φειδία, τον μεγάλο γλύπτη, που όποιο υλικό κι αν του δοθεί, θα δημιουργήσει το καλύτερο δυνατό. Έτσι και ο φιλόσοφος θα αξιοποιήσει κάθε κατάσταση –πλούτο ή φτώχεια– για να αναπτύξει την αρετή.
Το κείμενο είναι βαθιά διδακτικό, δείγμα της στωικής πίστης ότι η ευτυχία δεν εξαρτάται από τις εξωτερικές περιστάσεις, αλλά από την ηθική αυτοκυριαρχία και την πνευματική σταθερότητα.
Πανελλήνιες 2025: Μετάφραση στα αποσπάσματα
Απόσπασμα 1:
«Accipe nunc … quid Nasīca responderit?»
Πάρε τώρα να δεις τι έκανε στη συνέχεια ο Νασίκα. Λίγες ημέρες αργότερα, όταν ο Έννιος ήρθε στον Νασίκα και τον ζητούσε από την πόρτα, φώναξε ο Νασίκα ότι δεν ήταν στο σπίτι, αν και βρισκόταν εκεί. Τότε ο Έννιος, αγανακτισμένος επειδή ο Νασίκα έλεγε τόσο απροκάλυπτα ψέματα, είπε: «Τι; Δεν αναγνωρίζω τη φωνή σου;» Θες να μάθεις τι απάντησε ο Νασίκα; «Είσαι αναιδής άνθρωπος. Όταν εγώ σε ζητούσα, πίστεψα την υπηρέτριά σου ότι δεν ήσουν στο σπίτι· κι εσύ δε με πιστεύεις, ενώ σου το λέω ο ίδιος;»
Απόσπασμα 2:
«Sapientem nec paupertas … fieri optimum posset»
Τον σοφό δεν τον εμποδίζει ούτε η φτώχεια ούτε ο πόνος, ούτε εκείνα τα πράγματα που απομακρύνουν και σπρώχνουν στο γκρεμό τους αμαθείς. Εσύ νομίζεις ότι τον καταπιέζουν τα δεινά; Τα αξιοποιεί! Ο Φειδίας δεν ήξερε να φτιάχνει αγάλματα μόνο από ελεφαντόδοντο· έφτιαχνε και από χαλκό. Αν του προσέφερες μάρμαρο ή πιο ευτελές υλικό, θα έφτιαχνε από αυτό ό,τι καλύτερο μπορούσε να φτιαχτεί. Με τον ίδιο τρόπο και ο σοφός θα αναπτύξει την αρετή, αν μπορεί, μέσα στα πλούτη· αν όχι, τότε μέσα στη φτώχεια.
Η επιλογή των αποσπασμάτων κρίνεται ιδιαίτερα επιτυχημένη, καθώς παρουσιάζει δύο αντιπροσωπευτικές όψεις της ρωμαϊκής σκέψης: από τη μία τον ρητορικό και παιγνιώδη λόγο του Κικέρωνα και από την άλλη τη φιλοσοφική και ηθική διδασκαλία του Σενέκα.
Δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να ασκηθούν όχι μόνο στη μετάφραση, τη γραμματική και τη συντακτική ανάλυση, αλλά και στην ερμηνευτική προσέγγιση και στην κατανόηση βαθύτερων νοημάτων.
Παράλληλα, η παρουσία αναφοράς στον Έλληνα γλύπτη Φειδία προσφέρει μια γόνιμη πολιτισμική σύνδεση ανάμεσα στον ρωμαϊκό και τον ελληνικό κόσμο.
Μέσα από τα αποσπάσματα αναδεικνύονται με τρόπο προσιτό αλλά ουσιαστικό αξίες όπως η αλήθεια, η εμπιστοσύνη, η αυτογνωσία, η αξιοπρέπεια και η αρετή.
