Νίκος Μακρής Η πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (1918/2025), που έδωσε το «πράσινο φως» για τη λειτουργία μη κρατικών πανεπιστημίων, δεν αποτέλεσε το τέλος αλλά την αφετηρία μιας έντονης επιστημονικής αντιπαράθεσης. Το ζήτημα έχει διχάσει την ακαδημαϊκή κοινότητα και αναζωπύρωσε το διάλογο γύρω από το άρθρο 16 του Συντάγματος, τις ευρωπαϊκές δεσμεύσεις της χώρας και τη φύση του ελληνικού συνταγματισμού.
Η απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ, με πλειοψηφία 17 έναντι 8, στηρίχθηκε στην ερμηνεία ότι δεν υφίσταται ρητή συνταγματική απαγόρευση για τη λειτουργία παραρτημάτων αλλοδαπών πανεπιστημίων στην Ελλάδα, όταν αυτά υπάγονται στο ενωσιακό δίκαιο. Η ισχυρή μειοψηφία, ωστόσο, μίλησε για «ερμηνεία contra Constitutionem», θεωρώντας ότι το άρθρο 16 έχει σαφή και αμετακίνητη διατύπωση.
Η έντονη αυτή διαφωνία αποτυπώθηκε στη συζήτηση που φιλοξενήθηκε στον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών, υπό την καθοδήγηση του επίτιμου προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Συνταγματολόγων, Κώστα Μαυριά, όπου κορυφαίοι νομικοί και πανεπιστημιακοί ανέπτυξαν αντικρουόμενες ερμηνείες για την εμβέλεια και τις επιπτώσεις της απόφασης.
Ευάγγελος Βενιζέλος: Η υπεράσπιση του «επαυξημένου Συντάγματος»
Ο Ευάγγελος Βενιζέλος, πρώην αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ, στήριξε ανοιχτά τη νομολογιακή αυτή τομή, χαρακτηρίζοντάς την «ιστορική απόφαση» που θα αποτελέσει σημείο αναφοράς για δεκαετίες.
Κατά τον ίδιο, η απόφαση ευθυγραμμίζεται με τη θεωρητική του πρόταση περί «επαυξημένου Συντάγματος», δηλαδή μιας ερμηνευτικής προσέγγισης που επιδιώκει τη μέγιστη προστασία της δημοκρατίας και των θεμελιωδών δικαιωμάτων υπό το φως του ευρωπαϊκού και διεθνούς δικαίου.
Ο καθηγητής τόνισε ότι το ΣτΕ λειτούργησε προστατευτικά για το κύρος του Συντάγματος, ερμηνεύοντας το άρθρο 16 σε συμφωνία με το ενωσιακό δίκαιο, και όχι σε αντίθεση με αυτό. Για τον ίδιο, το δικαστήριο «προχώρησε φυσιολογικά στο επόμενο στάδιο της συνταγματικής ωρίμανσης».
Γιάννης Δρόσος: «Αλλοίωση του Συντάγματος υπό το ένδυμα του ευρωπαϊκού δικαίου»
Από την άλλη πλευρά, ο ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ Γιάννης Δρόσος εξέφρασε κατηγορηματική διαφωνία, θεωρώντας την απόφαση «εξ ολοκλήρου εσφαλμένη».
Κατά την ανάλυσή του, η πλειοψηφία του ΣτΕ λανθασμένα θεώρησε ότι το ενωσιακό δίκαιο όχι μόνο επιτρέπει, αλλά και επιβάλλει τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων. Τόνισε επίσης ότι το ενωσιακό δίκαιο δεν έχει υπεροχή έναντι του Συντάγματος, αλλά προτεραιότητα εφαρμογής, η οποία δεν μπορεί να οδηγήσει σε κατάλυση συνταγματικών διατάξεων.
Με σαφή ειρωνεία, αναφέρθηκε στο ενδεχόμενο «αν η εισαγγελέας Κοβέσι μιλούσε μετά την απόφαση, ίσως να ζητούσε δίωξη υπουργών», υπονοώντας ότι η νέα λογική του ΣτΕ επιτρέπει την ανατροπή συνταγματικών απαγορεύσεων. Ο καθηγητής κατέληξε λέγοντας ότι η απόφαση αυτή πρέπει να ξεχαστεί, ώστε το ΣτΕ να επανακτήσει τον ρόλο του ως «έσχατο καταφύγιο του δικαίου».
Αντώνης Μεταξάς: Το ανεκπλήρωτο προδικαστικό ερώτημα
Ο καθηγητής του ΕΚΠΑ Αντώνης Μεταξάς επεσήμανε την παράλειψη του ΣτΕ να απευθύνει προδικαστικό ερώτημα στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χαρακτηρίζοντας αυτή την επιλογή «θεσμικά προβληματική».
Σύμφωνα με τον ίδιο, η αρχή της σύμφωνης με το ενωσιακό δίκαιο ερμηνείας έχει όρια, τα οποία δεν πρέπει να οδηγούν σε contra legem ερμηνείες. Για τον κ. Μεταξά, η μη παραπομπή στο ΔΕΕ στερεί από την απόφαση τη δυνατότητα να στηριχθεί σε σαφή ενωσιακή θεμελίωση, αφήνοντας χώρο σε ερμηνευτική ευκαιριακότητα.
Λίνα Παπαδοπούλου: Η εξέλιξη του Συντάγματος ως ζωντανού οργανισμού
Αντίθετα, η καθηγήτρια του ΑΠΘ Λίνα Παπαδοπούλου υιοθέτησε μια προοδευτική ανάγνωση της απόφασης, τονίζοντας ότι το ελληνικό και κάθε εθνικό δίκαιο εξελίσσονται και δεν είναι «δεινόσαυροι σε μουσείο».
Κατά την ίδια, το ενωσιακό δίκαιο δεν υπερτερεί, αλλά συνυπάρχει με το εθνικό, λειτουργώντας ως μηχανισμός εξέλιξης και εξισορρόπησης. Παράλληλα, υποστήριξε ότι το ζήτημα των ιδιωτικών πανεπιστημίων δεν αποτελεί πραγματική μεταρρύθμιση, καθώς η εκπαίδευση παραμένει ταξική και χρειάζεται βαθύτερες παρεμβάσεις ήδη από τα σχολικά χρόνια.
Πέτρος Παραράς: Ζήτημα συνταγματικότητας στις ανακοινώσεις του ΣτΕ
Ο επίτιμος αντιπρόεδρος του ΣτΕ Πέτρος Ι. Παραράς έθιξε μια διαφορετική διάσταση, χαρακτηρίζοντας αντισυνταγματική τη διάταξη της νέας δικονομίας του Δικαστηρίου που προβλέπει δημόσιες ανακοινώσεις για αποφάσεις της Ολομέλειας πριν από τη δημοσίευσή τους.
Κατά την άποψή του, η πρακτική αυτή παραβιάζει την αρχή της διάκρισης των λειτουργιών και μπορεί να υπονομεύσει την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.
Μανώλης Περάκης: Το κράτος δικαίου και τα όρια του ενωσιακού δικαίου
Ο αναπληρωτής καθηγητής του ΕΚΠΑ Μανώλης Περάκης αναγνώρισε τη νομική αρτιότητα της απόφασης, αλλά άσκησε ουσιαστική κριτική στη θεσμική της βάση.
Τόνισε ότι η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων δεν αποτελεί υποχρέωση από το ενωσιακό δίκαιο και ότι μια τόσο σημαντική αλλαγή όφειλε να προηγηθεί συνταγματικής αναθεώρησης. Κατά τον ίδιο, το ΣτΕ «σήκωσε το πολιτικό βάρος μιας καθαρά νομοθετικής επιλογής», μεταθέτοντας τη δημοκρατική ευθύνη από τη Βουλή στη Δικαιοσύνη.
Παρά τις ενστάσεις του, αναγνώρισε ότι το ΣτΕ για πρώτη φορά εισήλθε τόσο βαθιά στο ευρωπαϊκό νομικό πεδίο, χαρακτηρίζοντας την απόφαση «λαμπρή σε επίπεδο τεχνικής επεξεργασίας».
Οι παρουσίες και το πολιτικό αποτύπωμα
Τη συζήτηση παρακολούθησαν εξέχουσες προσωπικότητες του δικαστικού, ακαδημαϊκού και πολιτικού χώρου, μεταξύ των οποίων η πρώην Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ο πρώην υπηρεσιακός πρωθυπουργός Παναγιώτης Πικραμένος, καθώς και ο πρόεδρος του ΣτΕ Μιχάλης Πικραμένος. Η συμμετοχή τους ανέδειξε το θεσμικό βάρος της υπόθεσης και τη βαθιά πολιτειακή της σημασία.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 12/11
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
