Λεωνίδας Βουρλιώτης Για να καταλάβουμε πόσο βαθιά είναι το χάσμα που αντιμετωπίζουν μαθητές με «φτωχές μορφωτικές αποσκευές», ας δούμε μερικά δεδομένα που φωτίζουν την πραγματικότητα:
Σύμφωνα με έρευνα του ΙΟΒΕ, οι κοινωνικές ανισότητες στην εκπαίδευση παραμένουν έντονες.
Το 2014, περισσότεροι από τους μισούς φοιτητές (53,3 %) στα πανεπιστήμια προέρχονταν από οικογένειες με υψηλό κοινωνικό–μορφωτικό επίπεδο, σε αντίθεση με οικογένειες χαμηλού επιπέδου που ήταν σημαντικά υποεκπροσωπούμενες.
Σε επίπεδο πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, υπάρχει βιβλιογραφική τεκμηρίωση ότι το σχολείο δεν είναι απλά πεδίο μάθησης, αλλά συχνά αναπαράγει κοινωνικές ανισότητες — γι’ αυτό και ο ρόλος του δασκάλου καθίσταται κρίσιμος.
Σε μειονοτικά σχολεία της Θράκης, εκπαιδευτικοί που δίδαξαν λογοτεχνία αναφέρουν ότι η επιτυχία της διδασκαλίας χρειάστηκε υποστήριξη, επιμόρφωση και επιμονή, ώστε να καταφέρουν να “σπάσουν” τα εμπόδια γλώσσας, κοινωνικής απομόνωσης και έλλειψης πόρων.
Πολλές μαρτυρίες εκπαιδευτικών αναφέρουν ότι το εκπαιδευτικό σύστημα—και ειδικά σε σχολεία με μαθητές υψηλών δυσκολιών—υπέρκειται πλέον σε “KPIs” και μετρήσεις παραγωγικότητας, στενεύοντας τον χώρο για ανθρώπινη προσέγγιση.
Αυτά τα στοιχεία δεν είναι απλά αριθμοί· είναι παράθυρα σε ζωές παιδιών που ξεκινούν ήδη με μειονεκτήματα.
Ματιές μέσα από τις μαρτυρίες
Δεν ξεκινούν όλα τα παιδιά από την ίδια αφετηρία. Μερικά έχουν ήδη πλεονεκτήματα: ταξίδια, ξένες γλώσσες, εργαστήρια ρομποτικής, γονείς που συζητούν μαζί τους για την ιστορία ή την επιστήμη. Άλλα, όμως, μπαίνουν στην αίθουσα κουβαλώντας σιωπές, κενά και μια αίσθηση μειονεξίας.
Εκεί ακριβώς κρίνεται ο ρόλος του εκπαιδευτικού. Όχι μόνο ως φορέα γνώσης, αλλά ως γέφυρα. Ως εκείνον που βλέπει πίσω από τις επιδόσεις, που αντιλαμβάνεται ότι το χαμηλό βαθμολογικό ξεκίνημα δεν είναι τεμπελιά, αλλά έλλειψη ερεθισμάτων.
Τα στατιστικά φέρνουν την εικόνα· οι μαρτυρίες την ψυχή.
Έγινα KPI – όχι δάσκαλος.»
«Η πίεση για μετρήσιμα αποτελέσματα με έκανε να αισθάνομαι πως χάνω το νόημα της διδασκαλίας.»
— Ανώνυμος εκπαιδευτικός από σχολείο με υψηλά ποσοστά κοινωνικής ευαλωτότητας
«Ρωτάω ένα παιδί γιατί δεν έχει ξυσμένα μολύβια. Απάντηση: ‘Δεν μου τα ξύσε η φιλιππινέζα’ — δηλαδή, στο σπίτι δεν υπάρχει καν η στοιχειώδης υποστήριξη.»
— Μαρτυρία από πρωτοβάθμια εκπαίδευση
«Στη μειονοτική εκπαίδευση, πολλές φορές το παιδί δεν γνωρίζει καθόλου καλά τη γλώσσα διδασκαλίας — πρέπει πρώτα να χτιστεί γέφυρα γλώσσας και πολιτισμού πριν μπορέσουμε να προχωρήσουμε σε μαθήματα.»
— Εκπαιδευτικός από Θράκη
Αυτές οι φωνές δεν είναι «ακραίες περιπτώσεις». Είναι κομμάτια της καθημερινής ζωής πολλών εκπαιδευτικών — και πολλών παιδιών.
Πόσοι μαθητές δεν έχουν αφηγηθεί χρόνια αργότερα: «Αν δεν ήταν η δασκάλα μου στην Τετάρτη Δημοτικού, δε θα είχα συνεχίσει το σχολείο»; Αυτές οι ιστορίες δεν είναι υπερβολές. Είναι οι μικρές νίκες που συμβαίνουν καθημερινά στις αίθουσες και περνούν αθόρυβα, αλλά αφήνουν ανεξίτηλο αποτύπωμα.
Για έναν μαθητή με φτωχές αποσκευές, το σχολείο είναι το πρώτο λιμάνι σταθερότητας. Είναι το σημείο όπου ακούει ότι η αξία του δεν καθορίζεται από την οικονομική κατάσταση του σπιτιού του, αλλά από το τι μπορεί να ονειρευτεί και να δημιουργήσει.
Πώς οι εκπαιδευτικοί μπορούν να γίνουν το χέρι που σηκώνει
Έχοντας αυτό το υπόβαθρο, ας δούμε πρακτικές και στρατηγικές που μετατρέπουν την ιδέα σε πράξη:
Διαγνωστική προσέγγιση
Πριν διδάξουμε, ας αφουγκραστούμε: τι γνώση έχει το παιδί ήδη; Ποιες είναι οι λέξεις που δεν κατανοεί; Ποια είναι τα κοινωνικά ή οικογενειακά εμπόδια; Αυτό ανοίγει τον δρόμο για εξατομικευμένη υποστήριξη.Διδασκαλία με γέφυρες
Να συνδέουμε το νέο με το ήδη γνωστό — τη γλώσσα, την εμπειρία, το πολιτισμικό περιβάλλον του μαθητή. Να φέρνουμε σταδιακά τον μαθητή από το γνωστό στο άγνωστο.Δραστηριότητες λογοτεχνίας και αφήγησης
Το παιδί που δεν έχει πολλές «μορφωτικές αποσκευές» μπορεί να έχει πλούσια εμπειρία ζωής. Να βρει φωνή μέσα από ιστορίες, αφήγηση, δημιουργικές γραφές — και να δει ότι η δική του ιστορία έχει σημασία.Συνεργασία με γονείς και κοινότητα
Όταν το σχολείο ανοίγει τις πόρτες του — να καλέσει γονείς, να οργανώσει εργαστήρια για οικογένειες — η γνώση αποκτά στέρεες ρίζες.Υποστήριξη εντός σχολείου
Ο δάσκαλος δεν πρέπει να είναι μόνος. Ομαδική επιμόρφωση, ανταλλαγές ιδεών με συναδέλφους, κοινοί σχεδιασμοί μπορούν να ενισχύσουν τη δύναμη της πράξης.Τα βήματα της επιβράβευσης
Το χειροκρότημα, η μικρή πρόοδος που αναγνωρίζεται, το «μπράβο» όταν κάποιος τολμά — όλα συμβάλλουν στο να μεγαλώσει η αυτοεκτίμηση του παιδιού.
Εμπνεόμενοι από τη φωτεινή πλευρά
Παρά τις δυσκολίες, υπάρχουν αστραπές ελπίδας:
Μαθητές που ξεκίνησαν με μηδέν και σήμερα γράφουν ποιήματα, διακρίνονται σε διαγωνισμούς, μιλούν δημόσια.
Εκπαιδευτικοί που δεν συμβιβάστηκαν με το «δεν γίνεται», αλλά βρήκαν τρόπους — με απλότητα και αγάπη — να φτιάξουν γέφυρες.
Σχολεία που άνοιξαν τις πόρτες τους στην κοινότητα και έγιναν πυρήνες ζωής και γνώσης για όλη τη γειτονιά.
Κάθε μικρό παιδί που σηκώνεται πιο ψηλά είναι μια νίκη — για τον ίδιο, για την τάξη, για όσους πίστεψαν στο χέρι που έτεινε.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 25/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
