Σε πρόσφατο άρθρο μας μιλήσαμε για ένα φαινόμενο των καιρών μας: τους φιλολογικούς influencers οι οποίοι παρουσιάζονται να μαθαίνουν στο ευρύ κοινό να μιλούν και να γράφουν «σωστά» ελληνικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή μέσω φιλολογικών ιστοσελίδων.
Θέσαμε τον προβληματισμό κατά πόσο διαθέτουν συχνά την κατάλληλη κατάρτιση για να τοποθετούνται για μια σειρά γλωσσικών ζητημάτων, κρίνοντας από το περιεχόμενο των δημοσιεύσεών τους με τις οποίες συχνά καταργούν οποιαδήποτε έννοια επιστημοσύνης, καθότι παραβιάζουν ή αδιαφορούν τακτικά για θεμελιώδη και καθολικά αποδεκτά αξιώματα, πορίσματα και αρχές της γλωσσικής επιστήμης. Στο πλαίσιο αυτής της (επαγγελματικής ή επιστημονικής;) παρουσίας τους στον μαγευτικό κόσμο του διαδικτύου παρατηρώ ότι συχνά δημιουργούν τεχνηέντως επίπλαστα γλωσσικά ψευδοδιλήμματα για πληθώρα θεμάτων, με αποτέλεσμα να διατυπώνουν ρυθμιστικές και κανονιστικού τύπου αξιολογήσεις της γλωσσικής χρήσης που παραπλανούν και παραπληροφορούν το ευρύ κοινό, με «επιστημονικό» κριτήριο τα προσωπικά γλωσσικά τους γούστα.
Ένα τέτοιο χαρακτηριστικό ψευδοδίλημμα που έχουν κατασκευάσει τέτοια προφίλ (π.χ. η εξής ανάρτηση από τη φιλολογική σελίδα philologist-ina.gr ή η ανάλογη δημοσίευση στο TikTokαπό τον λογαριασμό thespeechspecialist) αφορά στο β΄ πληθυντικό πρόσωπο της συνοπτικής προστακτικής του ρήματος ‘’βλέπω’’. Σύμφωνα με αυτό, ο τύπος «δέστε» είναι «λάθος» να χρησιμοποιείται ως τύπος προστακτικής του ρήματος «βλέπω», επειδή αποτελεί τύπο του β΄ πληθυντικού προσώπου της συνοπτικής προστακτικής του «δένω». Έτσι, έχει πλαστεί αυτός ο μύθος που φυσικά δεν διαθέτει καμία επιστημονική βάση, όπως πρόκειται να αποδείξουμε ακολούθως.
Αρχικά, ο τύπος «δέστε» αδιαμφισβήτητα αποτελεί γραμματικά ορθό και αποδεκτό ως προς τη γλωσσική χρήση τύπο της συνοπτικής προστακτικής του ρήματος «βλέπω». Ανοίγοντας ένα από τα πιο έγκυρα και αξιόπιστα σύγχρονα βιβλία αναφοράς σε ζητήματα γραμματικής ανάλυσης και περιγραφής της ελληνικής, την Γραμματική της Ελληνικής Γλώσσαςτων D. Holton, P. Mackridgeκαι Ει. Φιλιππάκη-Warburton (εκδ. 2022, σελ. 126, 172) εύκολα διαπιστώνουμε ότι ο τόσο το ρήμα «δένω» όσο και το ρήμα «βλέπω» διαθέτουν τύπο «δέστε» στο β΄πληθυντικό της συνοπτικής προστακτικής. Συγκεκριμένα μάλιστα παρατηρούμε, όπως άλλωστε είναι αναμενόμενο και συχνό, πολυμορφία και διπλοτυπία: δέσετε και δέστε για το «δένω», δείτε και δέστε για το «βλέπω». Δεν τίθεται σε καμία περίπτωση ζήτημα επιστημονικής αμφισβήτησης της γραμματικότητας ή της αποδεκτότητας του τύπου δέστε για το ρήμα «βλέπω». Επιπλέον, ο τύπος αυτός έχει επίσης λημματογραφηθεί στο αντίστοιχο λήμμα από πιο πρόσφατο και επικαιροποιημένο λεξικό της ελληνικής, το Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσαςαπό την Ακαδημία Αθηνών, ως λαϊκός τύπος της προστακτικής του «βλέπω», ενώ και η Α. Ιορδανίδου στο βιβλίο Τα ρήματα της Νέας Ελληνικής (εκδ. 2022, σελ. 244) στο κλιτικό υπόδειγμα του ρήματος «βλέπω» τον αναφέρει ως τύπο της προστακτικής του συγκεκριμένου ρήματος, σημειώνοντας πως πρόκειται για τύπο που συναντάται κυρίως στον προφορικό λόγο και στη λογοτεχνία.
Προχωρώντας και σε περαιτέρω ανάλυση και ανασκευή του ζητήματος αυτού, είναι αναγκαίο να γίνουν δύο επισημάνσεις. Πρώτον, οι τύποι μπορεί να μοιάζουν φωνολογικά, δηλαδή να έχουν ακουστική ομοιότητα, ωστόσο μορφολογικά είναι αφελές να τους ταυτίζουμε, καθότι ανήκουν σε ρήματα διαφορετικών κατηγοριών. Το ρήμα «δένω» είναι ένα απολύτως ομαλό και τυπικό παροξύτονο ρήμα που ανήκει στην πρώτη συζυγία. Αντιθέτως, το ρήμα «βλέπω» είναι suigenerisκαι συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των ανωμάλων ρημάτων της ελληνικής ως προς το σχηματισμό ορισμένων τύπων (βλέπω, είδα, δω, δες, ειδώθηκα, ιδωθώ, ιδωμένος). Επομένως, φιλολογικά φαίνεται να έχει δημιουργηθεί μια εντελώς αναίτια σύγχυση και σύγκρισηως προς αυτό. Δεύτερον, πραγματολογικά, δηλαδή ως προς τη γλωσσική χρήση, δεν τίθεται ζήτημα να προκληθεί κάποιο κώλυμα στην επικοινωνία μας, επειδή οι δύο αυτοί τύποι συμπίπτουν ακουστικά. Και ο λόγος είναι απλός. Η γλώσσα πάντα χρησιμοποιείται πλαισιωμένα, σε δεδομένες και συγκεκριμένες συνθήκες επικοινωνίας. Σε συγκεκριμένο χώρο, χρόνο, με συγκεκριμένους συμμετέχοντες και για συγκεκριμένο θέμα αναφοράς. Η πραγματολογική χρήση της γλώσσας είναι εκείνη που καθορίζει αν ένα εκφώνημα όπως «Γρήγορα, δέστε τον» σημαίνει είτε να στρέψουμε γρήγορα το βλέμμα μας για να δούμε κάποιον είτε να πάρουμε ένα σχοινί για να τον δέσουμε.
Καταλήγοντας, λοιπόν, διαπιστώνουμε ότι απαιτείται τεράστια προσοχή ως προς το ποιους ανθρώπους εμπιστευόμαστε για γλωσσικά -και όχι μόνο βέβαια- ζητήματα, ειδικά την εποχή των social media, στην οποία άνθρωποι παρουσιάζονται ως «ειδικοί» επί παντός επιστητού, χωρίς να διαθέτουν την αντίστοιχη εξειδίκευση, βάθος και εύρος γνώσεων, και οι οποίοι δεν έχουν μελετήσει στοιχειώδη βιβλιογραφία για αυτά με τα οποία ασχολούνται, ερασιτεχνικά όπως εκ των πραγμάτων φαίνεται.
* Ο Κων/νος Γεωργόπουλος είναι φιλόλογος, μεταπτυχιακός φοιτητής γλωσσολογίας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 22/8
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
