Μιχάλης Τσιλιβάκος Η εικόνα είναι πλέον ξεκάθαρη: το ενδιαφέρον για τα Φιλολογικά Τμήματα των πανεπιστημίων έχει υποχωρήσει δραματικά, με τη βάση εισαγωγής σε ορισμένα από αυτά να φτάνει σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα – κάτω ακόμη και από τις 9.000 μονάδες.
Αυτό που κάποτε ήταν προνομιακή επιλογή για χιλιάδες υποψηφίους των Πανελλαδικών, σήμερα δεν αποτελεί καν δεύτερη σκέψη για την πλειονότητα. Ποια είναι, όμως, τα βαθύτερα αίτια αυτής της αποστροφής και τι προοπτικές υπάρχουν για ένα κλάδο που παραδοσιακά συνδέεται με τον κορμό της ελληνικής παιδείας;
Η κάθετη πτώση στις βάσεις δείχνει την κρίση του κλάδου
Τα στοιχεία αποκαλυπτικά: Σχολές που μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ’90 απαιτούσαν σχεδόν το μέγιστο των μορίων για εισαγωγή, πλέον δέχονται φοιτητές με βαθμολογίες κάτω των 9.000 μορίων. Σε ορισμένα περιφερειακά ιδρύματα, η βάση έπεσε μέχρι και τις 8.560 μονάδες, ενώ ακόμη και τμήματα της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης κινήθηκαν κοντά στις 11.000.
Η κατάσταση θα μπορούσε να είναι ακόμη χειρότερη, εάν δεν υπήρχε η Ελάχιστη Βάση Εισαγωγής (ΕΒΕ), η οποία περιορίζει τις πολύ χαμηλές επιδόσεις. Ωστόσο, αυτή η ρύθμιση αφήνει και εκατοντάδες θέσεις κενές σε πανεπιστημιακά τμήματα.
Απώλεια κύρους και επαγγελματικού προσανατολισμού
Η πολιτισμική και κοινωνική υποστήριξη των φιλολογικών σπουδών φαίνεται να έχει υποχωρήσει. Η έλλειψη σαφούς επαγγελματικής προοπτικής – σε συνδυασμό με τη μακροχρόνια αδιοριστία και τις χαμηλές αμοιβές – αποθαρρύνει πλέον τους μαθητές να επιλέξουν τον κλάδο.
Όσοι τελικά εισαχθούν, συχνά δεν έχουν συνειδητή επιλογή, ενώ σημαντικό ποσοστό αντιμετωπίζει γλωσσικές και εκφραστικές δυσκολίες ακόμη και στα πρώτα στάδια των σπουδών. Το πρόβλημα ξεκινά ήδη από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, με τα πανεπιστήμια να υποδέχονται φοιτητές με ανεπαρκή κατάρτιση στη Νέα Ελληνική.
Η φιλολογική σχολή δεν είναι πλέον το όνειρο – ούτε η λύση
Στην πραγματικότητα, μεγάλο μέρος των αποφοίτων δεν καταλήγει ποτέ στην τάξη. Αντίθετα, στρέφονται σε εναλλακτικές εργασίες – φροντιστήρια, ιδιαίτερα μαθηματικά με χαμηλό ωρομίσθιο, ή ακόμη και ετεροαπασχόληση σε κλάδους όπως η εστίαση ή ο τουρισμός. Για τους λίγους που επιμένουν στον δρόμο του διορισμού, η αναμονή μπορεί να διαρκέσει έως και μια δεκαετία.
Υπάρχει υπερπροσφορά τμημάτων; Ώρα για αναδιάρθρωση;
Σήμερα, η Ελλάδα διαθέτει πάνω από 20 πανεπιστημιακά τμήματα με αντικείμενο τη φιλολογία, την ιστορία και τη φιλοσοφία. Παρά τις επιμέρους διαφοροποιήσεις στα προγράμματα σπουδών και στις ονομασίες, η επαγγελματική διέξοδος είναι σχεδόν πάντα μία: η διδασκαλία.
Αναπόφευκτα, εγείρεται το ερώτημα: Χρειάζονται όλα αυτά τα τμήματα; Είναι βιώσιμο το μοντέλο που δημιουργεί περισσότερους πτυχιούχους από όσους μπορεί να απορροφήσει η εκπαίδευση;
Η «μάχη» για τις ώρες των Αρχαίων
Η μείωση των ωρών διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση προκάλεσε ισχυρές αντιδράσεις. Πίσω από το αίτημα για διατήρηση των ωρών κρύβεται η ανησυχία για λιγότερες θέσεις εργασίας στον κλάδο και για αδυναμία συμπλήρωσης ωραρίου από ήδη διορισμένους.
Το γεγονός ότι η φιλολογία παραμένει η πολυπληθέστερη ειδικότητα στη μέση εκπαίδευση, καθιστά το θέμα πολιτικά ευαίσθητο. Κάθε αλλαγή στην κατανομή μαθημάτων μεταφράζεται σε σοβαρές επιπτώσεις για χιλιάδες εργαζομένους.
Ανανεωμένο όραμα ή διαχείριση παρακμής;
Μολονότι ορισμένοι μιλούν για πλήρη ανανέωση των προγραμμάτων σπουδών, το ερώτημα που τίθεται είναι πιο δομικό: Τι θέλουμε να προσφέρουν τα τμήματα κλασικών σπουδών; Αν η απάντηση είναι ο καθηγητής φιλόλογος, τότε η πραγματικότητα δείχνει πως αυτός δεν είναι πλέον επαγγελματικά βιώσιμος ρόλος για χιλιάδες απόφοιτους.
Αντίθετα, η διεύρυνση των εφαρμογών των ανθρωπιστικών σπουδών σε πεδία όπως η πολιτιστική διαχείριση, η επικοινωνία ή ακόμη και οι ψηφιακές ανθρωπιστικές επιστήμες, παραμένει ελλιπώς εξερευνημένη.
Το σημερινό αδιέξοδο δεν είναι μόνο εκπαιδευτικό – είναι και πολιτικό και κοινωνικό. Η συντήρηση ενός αναποτελεσματικού συστήματος, χωρίς τολμηρές αποφάσεις για συγχωνεύσεις, εξορθολογισμό και αναπροσαρμογή εισακτέων, οδηγεί με βεβαιότητα σε αργό θάνατο ενός σημαντικού επιστημονικού πεδίου.
Ίσως ήρθε η στιγμή το ελληνικό πανεπιστήμιο να απαντήσει στο βασικό ερώτημα: Θέλουμε να διατηρήσουμε τις ανθρωπιστικές επιστήμες ζωντανές; Κι αν ναι, τότε πώς τις προσαρμόζουμε στις σύγχρονες ανάγκες – όχι μόνο της αγοράς, αλλά και της κοινωνίας και του πολιτισμού;
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 4/8
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
