Alfavita Newsroom Η λέξη «ὀΐζυς» είναι ένα από εκείνα τα σπάνια γλωσσικά πετράδια της αρχαίας ελληνικής που δεν μεταφράζονται απλώς – βιώνονται. Ενσαρκώνει ένα σύμπαν οδύνης, δακρύων και κατατρεγμού· ένα ηχητικό αποτύπωμα της ανθρώπινης φθοράς και ταυτόχρονα μια πυκνή υπενθύμιση της ανάγκης για λύτρωση. Ας προσπαθήσουμε να ξεδιπλώσουμε το βάθος και τη σημασία αυτής της λέξης, περνώντας από τη γλώσσα στη φιλοσοφία, από τη γραφή στο συναίσθημα.
Η λέξη «ὀΐζυς» (γενική: ὀΐζυος) ανήκει στην Α' κλίση, θηλυκού γένους, και ήδη από την Ιλιάδα του Ομήρου εμφανίζεται ως χαρακτηρισμός της έσχατης θλίψης και του αβάσταχτου πόνου.
Η ετυμολογική της ρίζα είναι σκοτεινή, πιθανώς προελληνικής προέλευσης. Η γραφή με το «ϊ» (διαλυτικά) δηλώνει τη διάσπαση δύο φωνηέντων – μια ηχητική λεπτομέρεια που υποδηλώνει και τον σπαραγμό που κρύβει η λέξη: το «οΐ» δεν κυλά, αλλά σκοντάφτει, όπως και ο πόνος του πάσχοντος.
Στα αρχαία ελληνικά, η ὀΐζυς σημαίνει:
Θλίψη
Οδύνη
Κατάντια
Αξιοθρήνητη κατάσταση
Φτώχεια και εξαθλίωση
Δεν πρόκειται απλώς για λύπη ή στενοχώρια, αλλά για εκείνο το υπαρξιακό σκοτάδι που συνοδεύει τη βαθιά ανθρώπινη ταπείνωση. Η ὀΐζυς έχει κάτι το μεταφυσικό – είναι σχεδόν ένα συμπαντικό παράπονο, το οποίο διαπερνά την ύπαρξη όταν τα βάρη ξεπερνούν τη λογική.
Η ὀΐζυς στον Όμηρο
Ο Όμηρος χρησιμοποιεί τη λέξη ὀΐζυς για να περιγράψει τον πόνο των θνητών και την απανθρωπιά του πολέμου. Είναι η λέξη που ταιριάζει στους θρήνους των μητέρων που έχασαν τα παιδιά τους, στους ηλικιωμένους που βλέπουν τα τείχη της πόλης να πέφτουν, στον Έκτορα όταν στέκεται μόνος απέναντι στο αναπόφευκτο. Η ὀΐζυς δεν είναι το στιγμιαίο, αλλά το παρατεταμένο και ανεπανόρθωτο.
Από την αρχαία στην σύγχρονη πρόσληψη
Η λέξη δεν χρησιμοποιείται στη σύγχρονη καθομιλουμένη, όμως θα μπορούσε να αποκτήσει νέα ζωή, ως ποιητικός όρος ή ακόμη και ως ψυχαναλυτικός δείκτης μιας κατάστασης που δεν περιγράφεται εύκολα. Σε μια εποχή που ο ψυχικός πόνος παίρνει χιλιάδες μορφές – burnout, υπαρξιακό άγχος, κοινωνική απομόνωση – η λέξη ὀΐζυς είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.
Η φωτεινή πλευρά της ὀΐζυος
Ίσως η λέξη αυτή να μας θυμίζει πως, όπως ακριβώς στον Όμηρο, η μέγιστη θλίψη προηγείται συχνά της μεγάλης κάθαρσης. Η ὀΐζυς δεν είναι μόνο ένα τέλος, αλλά και η αναγκαία βύθιση πριν από την ανάδυση. Εκεί όπου η θλίψη έχει φτάσει στα άκρα της, γεννιέται η ανάγκη για νόημα, για ελπίδα, για ανάσταση.
Και ίσως εκεί κρύβεται το βαθύτερο μήνυμα της λέξης: η αποδοχή του πόνου ως σκαλοπάτι προς το φως.
Η λέξη ὀΐζυς είναι ένας μικρός κόσμος από μόνη της. Δεν είναι απλώς ένα λήμμα σε λεξικό – είναι μια υπενθύμιση της τραγικής αλλά και λυτρωτικής φύσης της ανθρώπινης εμπειρίας. Κι αν τη χρησιμοποιούμε σήμερα, το κάνουμε όχι για να υμνήσουμε τη θλίψη, αλλά για να θυμόμαστε πως η ομορφιά και η σοφία γεννιούνται εκεί που ο άνθρωπος άγγιξε τον πάτο της ψυχής του και κατάφερε να σηκωθεί.
Φιλολογικές Αναφορές και Λογοτεχνικά Παραδείγματα
1. Ομηρική Χρήση
Οδύσσεια, 5.398:
"ὀΐζυος ἐξαναλὼν πολὺν αὐτῷ θυμὸν ἀνάγκῃ."
(Αφού εξαντλήθηκε από την πολλή θλίψη, με τη βία της ανάγκης.)
Ο Οδυσσέας εδώ εμφανίζεται λυγισμένος από τη μοίρα, εξαντλημένος όχι μόνο σωματικά αλλά κυρίως ψυχικά. Η ὀΐζυς ταυτίζεται με την εξάντληση της ύπαρξης, την απώλεια κάθε δύναμης να συνεχίσει.
2. Ησίοδος, "Ἔργα καὶ Ἡμέραι"
Ο Ησίοδος αναφέρεται στις καταστροφικές συνέπειες της ἀδικίας, λέγοντας πως οδηγούν την πόλη σε ὀΐζυα. Δηλαδή, δεν πρόκειται απλώς για ατομικό συναίσθημα, αλλά για συλλογική κατάσταση κοινωνικής παρακμής. Η ὀΐζυς γίνεται πολιτικό και ηθικό σύμπτωμα.
Ίσως τελικά, η ὀΐζυς δεν χρειάζεται μετάφραση. Χρειάζεται ενσυναίσθηση.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 70.000 υποψήφιους ως 14/5 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 12/05
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
