Δημήτρης Τσιριγώτης Πολλή συζήτηση γίνεται τελευταία για τις αρνητικές συνέπειες των οθονών στην υγιή ανάπτυξη της ψυχοσύνθεσης του παιδιού και του εφήβου. Όταν η πόρτα του δωματίου κλείνει τότε ανοίγει το παράθυρο των οθονών με τον κόσμο. Διάπλατα και τις περισσότερες φορές ανεξέλεγκτα. Η πληροφορία αμφιδρομείται. Οι γονείς βιώνουν ιδιαίτερα διλημματικές καταστάσεις. Από τη μία αγωνιούν για τους κινδύνους που ελλοχεύουν «εκεί έξω» και από την άλλη διστάζουν να βάλουν όρια στη χρήση των οθονών από το παιδί τους με εκλογικεύσεις του τύπου: «αυτή είναι η επικοινωνία σήμερα, πως να το κάνουμε;» φοβούμενοι πως η οριοθέτησή της πιθανόν να αφήσει το παιδί τους «εκτός».
Είναι όμως η χρήση των οθονών αυτή καθαυτή η αιτία για να «μπλέξει» ένα παιδί ή ένας έφηβος; Σαφέστατα όχι. Είναι μεγάλο λάθος να διαμονοποιούμε την τεχνολογία ειδικά σε μία εποχή που αυτή οδηγεί μεγάλο μέρος των εξελίξεων του κόσμου. Αλλού πρέπει να δώσουμε έμφαση αν θέλουμε τα παιδιά μας να έχουν ισορροπία και ψυχική υγεία. Tο κακό λοιπόν δε μπαίνει στο δωμάτιο των παιδιών και των εφήβων από τις οθόνες, πιθανόν να είναι ήδη. Φυσικά και πρέπει η πολιτεία, οι γονείς και το σχολείο να προφυλάσσουν και να ενημερώνουν τα παιδιά και τους εφήβους για τους υπαρκτούς κινδύνους που ελλοχεύουν από την χρήση των οθονών, όμως την κρίσιμη στιγμή αυτό που θα καθορίσει το αν κάποιος θα «μπλέξει» ή όχι δεν είναι οι κίνδυνοι αυτοί καθαυτοί αλλά οι μηχανισμοί άμυνας που έχει αναπτύξει και που προϋπάρχουν των κινδύνων. Με αυτούς τους μηχανισμούς άμυνας ασχολείται το κείμενο αυτό.
Ναι στα μη απαραίτητα και στα μη χρήσιμα
Οι σημερινοί γονείς ασχολούνται πολύ περισσότερο με τα παιδιά τους σε σχέση με τους παλαιότερους: με την εκπαίδευσή τους, με την διατροφή τους και γενικά με την κάλυψη κάθε υλικής τους ανάγκης. Σχεδόν πάντα για σημαντικά θέματα με σκεπτικό χρησιμοθηρικό. Όμως δε βρίσκουν χρόνο για αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε ως «μη απαραίτητο» όπως το να καθίσουν να μιλήσουν περί ανέμων και υδάτων, το να περάσουν καλά μαζί, να παρακολουθήσουν μία ταινία ή μία θεατρική παράσταση μαζί, να παίξουν κάτι μαζί, να αθληθούν μαζί ή να πάνε μία βόλτα μαζί. Αυτό το μη απαραίτητο μοίρασμα είναι που φέρνει κοντά τα παιδιά με τους γονείς τους, είναι η γέφυρα των παιδιών με την αντιπέρα όχθη των ιερών τεράτων της οικογένειας δηλαδή τους γονείς. Αν αυτή η γέφυρα του «ελαφριού και ασήμαντου» είναι οικεία και γνώριμη στα παιδιά τότε δεν θα διστάσουν να μεταφέρουν απέναντι άμα χρειαστεί και κάτι πιο βαρύ και σημαντικό και να το μοιραστούν με τους γονείς τους.
Όχι στα ανείπωτα του σπιτιού
Οι γονείς με τη στάση τους δεν παροτρύνουν τα παιδιά τους να ανοίγονται, να μιλάνε για πράγματα που τα προβληματίζουν, που τα δυσκολεύουν ή και που τα βασανίζουν. Σε αυτό φταίει η ανασφάλεια των σημερινών γονέων και η εκλογίκευση που κάνουν του τύπου: «αν το παιδί μας έχει προβλήματα, τότε είμαστε αποτυχημένοι». Ακόμα και αν κάποιοι γονείς αναγνωρίσουν την αξία της επικοινωνίας, συνήθως δεν θα έχουν την υπομονή να αποκρυπτογραφήσουν την ιστορία που τους περιγράφει το παιδί τους χαρακτηρίζοντας την παράλογη ή υπερβολική και παραγνωρίζοντας το γεγονός ότι τα παιδιά δεν είναι σαν τους ενήλικες στους οποίους υπερτερεί η λογική. Αντίθετα τα παιδιά είναι πιο πολύ συναίσθημα το οποίο είναι τις περισσότερες φορές είναι έτσι και αλλιώς παράλογο. Αν η ιστορία ενός παιδιού δεν βγάζει νόημα οφείλεται στο ότι είναι παραγεμισμένη με μπερδεμένο και ανέκφραστο συναίσθημα. Μην ξεχνάμε πως τα παιδιά είναι οι καλύτεροι δέκτες αλλά οι χειρότεροι αποκωδικοποιητές συναισθημάτων. Αυτή η ασυνείδητα αποτρεπτική στάση του γονέα στην προσπάθεια ενός παιδιού να επικοινωνήσει και να εκφράσει συναίσθημα έχει σαν αποτέλεσμα το παιδί να καταλήγει στο καταστροφικό συμπέρασμα: «δεν με καταλαβαίνουν», το οποίο δυσκολεύει μια μελλοντική κίνηση του παιδιού να ανοιχτεί στους γονείς του. Επιπλέον, επειδή τα συναισθήματα μαθαίνονται και καλλιεργούνται όταν περιγράφονται, υπάρχει ο κίνδυνος τα παιδιά να γίνουν συναισθηματικά ανεπαρκή ή ανάπηρα. Τα παιδιά και οι έφηβοι πρέπει να νιώθουν ελεύθεροι να εκφράσουν το συναίσθημά τους. Οι γονείς οφείλουν να τα ακούν και να μην τα κρίνουν. Ακόμα και αν αυτά που λένε δεν βγάζουν νόημα. Κυρίως άμα δεν βγάζουν νόημα.
Αυτό που λειτουργεί λυτρωτικά είναι όταν οι γονείς αναφέρουν και οι ίδιοι παρόμοια συναισθήματα που έχουν νιώσει σε παρόμοιες καταστάσεις. Λυτρωτικά επίσης λειτουργεί και ένας γονέας που λέει στο παιδί του ότι το αγαπάει. Οι περισσότεροι γονείς και κυρίως οι πατέρες δυσκολεύονται να πουν στο παιδί τους «σε αγαπώ» και το τακτοποιούν μέσα τους θεωρώντας ότι το παιδί μπορεί να διαπιστώσει την αγάπη τους από χίλια δύο άλλα πράγματα που του προσφέρουν. Και όμως, η άμεση έκφραση αγάπης πετυχαίνει κάτι μαγικό: μετουσιώνει το συναίσθημα σε σώμα.
Ναι στα όρια
Οι σημερινοί γονείς δυσκολεύονται να βάλουν όρια στα παιδιά τους. Ένα παιδί χωρίς όρια είναι ένα παιδί ανασφαλές που δεν νιώθει την ευεργετική σταθερότητα για να αναπτυχθεί. Τα όρια είναι το θερμοκήπιο. Πολλοί γονείς νιώθουν ότι χάνουν την αποδοχή και την αγάπη του παιδιού τους όταν το βλέπουν να ωρύεται και να γίνεται έξαλλο με την επιβολή κάποιων ορίων. Τότε μπαίνουν στον πειρασμό της αναθεώρησης των ορίων και της ελαστικοποίησής τους. Όμως ακόμα και όταν ένα παιδί αντιτίθεται τόσο επιθετικά στα όρια το κάνει για να ελέγξει τη σταθερότητά τους, για να διαπιστώσει ότι οι γονείς του τα πιστεύουν και τα εννοούν. Επιπλέον, τα όρια στα παιδιά στην αρχή είναι εξωτερικά επιβεβλημένοι περιορισμοί αλλά μεγαλώνοντας εγκολπώνονται και μετατρέπονται σε εσωτερικούς μηχανισμούς ισορροπίας και αξιών. Προσοχή όμως: Τα όρια μπορεί να μπαίνουν με τα λόγια των γονέων, αποκτούν όμως κύρος στα παιδιά από τις πράξεις των γονέων. Αν η συμπεριφορά των γονέων είναι σε κόντρα με τις αξίες που ισχυρίζονται ότι εκπροσωπούν τότε τα παιδιά δεν πρόκειται να σεβαστούν τα όρια. Τα παιδιά είναι μιμητές συμπεριφορών. Παιδιά με όρια προέρχονται από γονείς με όρια.
Όχι στην αγωνία του γονέα για αποδοχή από το παιδί του
Υπάρχει μία αναστροφή στους ρόλους τα τελευταία χρόνια. Τα παλαιότερα χρόνια τα παιδιά αγωνιούσαν και προσπαθούσαν να αποκτήσουν την αποδοχή των γονέων τους. Αυτό από μόνο απέτρεπε τα παιδιά να μπλέξουν κάπου και να ρισκάρουν αυτή την αποδοχή. Το μήνυμα των γονέων προς το παιδί τους ήταν ξεκάθαρο: «δεν μας ενδιαφέρει η δική σου γνώμη για εμάς, μας ενδιαφέρει να σε μεγαλώσουμε σωστά ακόμα και αν αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να γίνουμε δυσάρεστοι». Σήμερα διανύουμε την εποχή της παντοδυναμίας των παιδιών. Σήμερα οι γονείς λαχταρούν την αποδοχή των παιδιών τους και τρέμουν και μόνο στην ιδέα ότι μπορεί να την χάσουν. Αυτό καθορίζει τη σχέση και τα παιδιά ωθούνται να γίνουν μικροί τύραννοι που δεν δέχονται τα όρια, τα «όχι» και την κριτική. Το σωστό είναι οι γονείς να μην είναι ούτε από πάνω από το παιδί τους, ούτε όμως και από κάτω. Να είναι δίπλα, συνταξιδιώτες μαζί του στο μεγάλο ταξίδι της ενηλικίωσής του. Ούτε αυτό που κάνουν πολλοί γονείς είναι το σωστό: να δίνουν απόλυτη ελευθερία στο παιδί τους να αποφασίζει μόνο του για τα πάντα. Το παιδί μπορεί να το εκλάβει αυτό ως αδιαφορία αφού βαθιά μέσα του θέλει ό,τι κάνει να αφορά τους γονείς του.
Ναι στην ανακάλυψη του εαυτού
Τη σημερινή εποχή τα παιδιά δεν αφήνονται από τους γονείς τους να ανακαλύψουν μόνα τους την ταυτότητά τους και να την δομήσουν. Πολλές φορές τούς επιβάλλεται ένας προκάτ εαυτός από τους γονείς τους. Ένα παιδί για να βρει τον εαυτό του πρέπει να είναι ελεύθερο να δοκιμάζει πράγματα, να κάνει λάθη και μερικές φορές να τρώει τα μούτρα του και να πληγώνεται. Αυτά βέβαια προκαλούν τρόμο στους σημερινούς γονείς οι οποίοι κάνουν ό,τι μπορούν για να κάνουν το δρόμο των παιδιών τους όσο πιο εύκολο και στρωτό γίνεται. Ξεχνάνε όμως κάτι: Πως αυτός ο δρόμος δεν θα οδηγήσει το παιδί τους στο να βρει το δικό του εαυτό αλλά κάποιον άλλον που δεν είναι τίποτα άλλο παρά η προσδοκία των γονέων του. Το να γίνει ένα παιδί το όνειρο των γονέων του είναι μία παρά πολύ μεγάλη παγίδα. Πολλά παιδιά προκειμένου να ελευθερωθούν από αυτή την παγίδα μπορεί να προβούν σε ακραίες συμπεριφορές ή και να μπλέξουν σκόπιμα για να τιμωρήσουν τους γονείς τους.
Ναι στη θετική ματιά
Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει και η ματιά των γονέων για τον κόσμο. Τα παιδιά πολλές φορές βλέπουν και κρίνουν τον κόσμο μέσα από τα μάτια των γονέων τους. Αν οι γονείς βλέπουν μόνο τους κινδύνους και τα αρνητικά αυτού του κόσμου τότε είναι πολύ πιθανό να κληρονομήσουν αυτή τη ματιά και στο παιδί τους. Και αν το παιδί νιώθει ότι το κακό υπάρχει παντού τότε μοιραία θεωρούν μάταιη την αποφυγή του και την αναζήτηση του καλού.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Πανελλήνιος γραπτός διαγωνισμός: Βγήκε η προκήρυξη - Αιτήσεις από 29/4 έως 14/5
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 12/05
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
