To ζήτημα των κοινωνικών ανισοτήτων και του κοινωνικού αποκλεισμού απασχολεί την επιστημονική κοινότητα από τη δεκαετία του ’60, στην οποία κυριάρχησαν οι θεωρίες του ‘ανθρώπινου κεφαλαίου’ –human-Capital και του εκσυγχρονισμού. Υπήρχε τότε η αντίληψη, ότι η εκπαίδευση ‘ανοίγει την πόρτα του εκσυγχρονισμού’.
Η κατεύθυνση αυτή, βέβαια, η αλλαγή φιλοσοφίας και προσανατολισμού των εκπαιδευτικών συστημάτων, είχε προκύψει και εξαιτίας του ‘Σπούτνικ-ΣΟΚ’, το 1957, δηλαδή της εκτόξευσης δορυφόρου από τους Σοβιετικούς.
Επρόκειτο για ένα απίστευτο για την εποχή τεχνολογικό επίτευγμα που εξέπληξε, αλλά και ανησύχησε τη Δύση. Οι ‘Δυτικοί’, σε μία πρώτη αντίδραση, απέδωσαν το ‘σοβιετικό θαύμα’ πρωτίστως στην εκπαίδευση. Αυτό οδήγησε στη βασική παραδοχή των θεωριών του ‘ανθρώπινου κεφαλαίου’, ότι η επένδυση στη γνώση είναι η πλέον παραγωγική επένδυση. Οι δαπάνες στην παιδεία, ως συνέπεια αυτής της προσέγγισης, θα αυξηθούν, όπως και τα έτη υποχρεωτικής φοίτησης από 6 σε 9 (στη χώρα μας , το 1964) , ενώ θα κυριαρχήσει ένα ‘εκπαιδευτικό παράδειγμα’, που έδινε βάρος στην απόκτηση τεχνικών δεξιοτήτων, μέσω μιας καλά οργανωμένης ΤΕΕ και, γενικά, της τεχνολογικής εκπαίδευσης. Τα εκπαιδευτικά συστήματα έγιναν περισσότερο ‘οικονομικά αποτελεσματικά’ και λιγότερο ‘κοινωνικά δίκαια’, ενώ το ‘πάντρεμα των δύο αυτών στόχων, ήταν μία πολύ δύσκολη υπόθεση.
Την ίδια περίοδο, οι κοινωνικοί και πολιτικοί επιστήμονες ασχολήθηκαν και με το ζήτημα των κοινωνικών ανισοτήτων και κατέληξαν σε πολύ σημαντικά ερευνητικά πορίσματα, όπως ότι:
- Τα εκπαιδευτικά συστήματα, όπως είναι δομημένα, ‘ευνοούν τους κοινωνικά ευνοημένους και αδικούν τους κοινωνικά αδικημένους’. Αντιλήψεις για ‘χαρισματική ιδεολογία’, τη ‘σφραγίδα της δωρεάς’ , ανετράπησαν από τους ερευνητές.
- Η παροχή ίσων ευκαιριών σε άνισους, οικονομικά-πολιτισμικά, πληθυσμούς , δίνει άνισα αποτελέσματα
- Οι σχολικές επιδόσεις, εν τέλει, είναι ζήτημα κοινωνικής προέλευσης και κουλτούρας. Το οικονομικό στοιχείο –γονείς με οικονομική άνεση- εμποδίζει τη σχολική αποτυχία, αλλά το πολιτιστικό –γονείς από ‘μορφωσιογόνα’ κοινωνικά στρώματα- ευνοεί την επιτυχία. Και, και το πιο σημαντικό
Εύρημα, ήταν, ότι:
-Το σχολείο δεν μπορεί να γίνει Ο ΜΕΓΆΛΟΣ ΕΞΙΣΩΤΗΣ, δηλαδή να καταργήσει τις κοινωνικές ανισότητες. Οι τελευταίες, υπάρχουν έξω από το εκπαιδευτικό σύστημα και αναπαράγονται από αυτό. Βέβαια, παράγει και το ίδιο. Όμως, η εκπαίδευση, σε ένα κράτος πρόνοιας, με μέτρα κοινωνικής πολιτικής και αντισταθμιστικής παιδαγωγικής, μπορεί να μειώσει τις ανισότητες, να δώσει ευκαιρίες (υποτροφίες, ενισχυτική διδασκαλία, σχολές γονέων, οικογενειακά επιδόματα κ.λπ.) σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, στους μη προνομιούχους, στους πολίτες χωρίς ‘κοινωνική προίκα’.
Και έρχομαι, μετά την παραπάνω εισαγωγή, στις πολιτικές με ενσυναίσθηση, αλληλεγγύη και κοινωνική ευαισθησία του ΕΑΠ, που προκύπτουν από την αποδοχή των παραπάνω παραδοχών. Η ΔΕ του ΕΑΠ, τον Ιούλιο του 2020 (πρόεδρος ΔΕ ο Οδ. Ζώρας) , θα εγκρίνει ομόφωνα ένα Πρωτόκολλο Συνεργασίας μεταξύ του ΕΑΠ και της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας. Η σημαντική αυτή Συμφωνία προέβλεπε την παροχή 35 υποτροφιών κάθε ακαδημαϊκό έτος σε φοιτητές που προέρχονταν από ευπαθείς-ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως, Ρομά, φιλοξενούμενους Δομών Παιδικής Προστασίας και Φιλοξενούμενους Δομών Αστεγίας.
Από το 2.020 μέχρι σήμερα, στο πλαίσιο αυτής της προοδευτικής πολιτικής του ΕΑΠ ενάντια στον κοινωνικό αποκλεισμό , θα εισαχθούν 87 φοιτητές από την κοινότητα των ΡΟΜΑ, 33 Φιλοξενούμενοι Δομών Κοινωνικής Προστασίας και 13 Φιλοξενούμενοι Δομών Αστεγίας .
Και, βέβαια, θα είναι δικαιολογημένη η ένσταση, ότι αυτά είναι ‘στάλα στον ωκεανό’. Και για τον λόγο ότι, τέτοια προγράμματα δεν εφαρμόζονται σε άλλα ΑΕΙ. Όμως, υπογραμμίζουμε την πεποίθησή μας ότι, ένα κράτος πρόνοιας, ένα κοινωνικό κράτος, οφείλει να παρεμβαίνει, με όχημα κυρίως την εκπαίδευση, και να περιορίζει, με στόχο να εξαλείψει, τον κοινωνικό αποκλεισμό, αυτόν που προκαλεί εγκληματικές συμπεριφορές και στοχοποιεί - στιγματίζει εύκολα κοινωνικές ομάδες (Ρομά)
*Του Σήφη Μπουζάκη- Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών, μέλους του ΣΔ του ΕΑΠ
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
