Διανύουμε την εποχή της εμπορευματοποίησης και αντικειμενικοποίησης των πάντων, χωρίς να αποτελεί εξαίρεση η λογοτεχνία. Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η φιλαναγνωσία στο σχολείο και ειδικότερα στις λυκειακές τάξεις δεν έχει θέση, ενώ συστηματικά η αγάπη για το διάβασμα δεν αποτελεί πραγματικό στόχο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Βέβαια στην Υπουργική Απόφαση 110050/Δ2/2021 - ΦΕΚ 4402/Β/23-9-2021, Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα «Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία» των Α’ και Β’ τάξεων Ημερησίου και Εσπερινού Γενικού Λυκείου διαβάζουμε ότι στόχοι της διδασκαλίας της λογοτεχνίας για τους μαθητές είναι:
- Να βιώσουν τη λογοτεχνία ως πηγή εμπειριών, ως διαλεκτική συγκρότηση αισθητικών και διανοητικών συγκινήσεων, και να αναγνωρίσουν τη δραστική αξία τους για τη ζωή τους.
- Να συγκροτήσουν την υποκειμενικότητά τους, εμπλουτίζοντας την κατανόησή τους για πτυχές του κόσμου που προϋπήρξε και εκείνου που τους περιβάλλει και ενισχύοντας την κριτική τους στάση απέναντι στον τρόπο με τον οποίο η λογοτεχνία υποβάλλει νοήματα και αξίες.
- Να αποκτήσουν αναγνωστικές δεξιότητες, ώστε να αξιοποιούν συνδυαστικά έναν αριθμό ενδοκειμενικών και εξωκειμενικών στοιχείων, για να ιχνηλατούν με μεγαλύτερη επάρκεια το νοηματικό υπόστρωμα των κειμένων.
- Να θέτουν κρίσιμα για εκείνους/εκείνες ερωτήματα/θέματα συζήτησης, σχετικά με τα ζητήματα που πραγματεύονται τα κείμενα· τα ερωτήματα να λειτουργούν στη συνέχεια ως άξονες ή κέντρα αλληλεπιδράσεων και συνομιλιών μεταξύ των μαθητών/μαθητριών, ελεύθερων τόσο στη διανοητική όσο και στη συναισθηματική τους διάσταση.
- Να πραγματεύονται τις υποθέσεις τους στο πλαίσιο μιας αναγνωστικής/ερμηνευτικής κοινότητας.
Η αγάπη για την ανάγνωση θεωρητικά λοιπόν φαίνεται να αποτελεί ευσεβή πόθο των συντακτών των εκπαιδευτικών προγραμμάτων. Ποια όμως είναι η αλήθεια; Πώς μπορούν να υπηρετηθούν αυτοί οι στόχοι με κείμενα κολοβά, αποσπασματικά, πετσοκομμένα που είναι φανερό ότι επιλέχθηκαν με μοναδικό σκοπό την εξυπηρέτηση των εξεταστικών απαιτήσεων της Τράπεζας Θεμάτων; Σε μία δίωρη ή τρίωρη συνεξέταση λογοτεχνίας και γλώσσας πώς μπορούν να χωρέσουν η αγάπη για το κείμενο και η ανάγκη της επιτυχούς εξέτασης; Θα αναρωτιέται κανείς γιατί συνδέουμε την επιλογή των κειμένων της Τράπεζας Θεμάτων και δεν αποφασίζουμε εμείς τα κείμενα που θα διδάξουμε, ώστε να είναι ολόκληρα ή έστω μεγαλύτερα σε έκταση αποσπάσματα με ολοκληρωμένο νόημα.
Η απάντηση είναι απλή. Η διδασκαλία συνδέεται άμεσα με τις εξετάσεις και το άγχος των μαθητών είναι αν θα μπορέσουν να ανταποκριθούν σε αυτές. Γι'αυτό το λόγο οι εκπαιδευτικοί υποχρεούμαστε κατά κάποιον τρόπο να ακολουθήσουμε το περιεχόμενο της Τράπεζας Θεμάτων και να "λοξοδρομήσουμε" μία ή δύο φορές στη σχολική χρονιά επιλέγοντας ένα κείμενο εκτός αυτής, πάντα με ενοχές και άγχος ότι την προδίδουμε…
Έτσι, η φιλαναγνωσία ενταφιάζεται στο παγωμένο τοπίο των "ετοίμων" Θεμάτων. Γιατί πώς θα οδηγηθεί ο νέος στην απόλαυση της ανάγνωσης μέσα από ένα απόσπασμα που επιλέγεται, ειδικά στην Α Λυκείου, με μοναδικό κριτήριο τη συσχέτιση του με το θέμα διδασκαλίας, δηλαδή Τα φύλα στη Λογοτεχνία; Αν και η σημασία του θέματος είναι αδιαμφισβήτητη και έχει πολλαπλά κοινωνιολογικά οφέλη, καθώς μελετάται και γίνεται αντικείμενο συζήτησης και προβληματισμού το πρόβλημα της ισότητας των δύο φύλων, κρίνω πώς η εμμονική προσκόλληση στο ίδιο θέμα μπορεί να φέρνει τα αντίθετα αποτελέσματα. Αν αυτό θεωρηθεί υπερβολή, επιτρέψτε μου να επιμείνω τουλάχιστον ότι παρατηρείται κόπωση στους έφηβους από τη μονόπλευρη θεώρηση της λογοτεχνίας μέσα από το πρίσμα της πάλης ή του φιλιώματος αρσενικού και θηλυκού. Εξάλλου, προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι η ισότητα στα σχολεία πρέπει να κερδηθεί με πολλαπλούς τρόπους και προσεγγίσεις και να αγγίξει όλες τις πτυχές της εκπαίδευσης από τα μαθηματικά και τη φυσική έως τη γυμναστική και τα θρησκευτικά, αλλά και την προβολή θετικών και υγιών προτύπων σε σχέση με τους ρόλους και τη θέση των δύο φύλων.
Στο θέμα μας όμως. Για να επιτευχθεί η ανάπτυξη προβληματισμού και τοποθέτησης των μαθητών σε διάφορα θέματα μέσα από τη διδασκαλία της λογοτεχνίας θα πρέπει η επιλογή των κειμένων να περιλαμβάνει πολλές πτυχές της ζωής του ανθρώπου και δη του σύγχρονου ανθρώπου. Σήμερα, τα σχολικά προγράμματα αγνοούν την ανάγκη των νέων να διαβάσουν κείμενα που θα εκφράζουν δικές τους ανησυχίες, όπως τα ναρκωτικά, η οικολογία, οι φιλίες, η σεξουαλικότητα, η αγάπη για το σώμα τους, η αποδοχή του εαυτού τους και τόσα άλλα. Αντί αυτών περιοριζόμαστε στα κείμενα της Β Λυκείου σε κλασικά κείμενα ( που πραγματικά λατρεύω!) αλλά δεν ξέρω τι απήχηση έχουν σε έναν νέο 16 ή 17 ετών. Πώς μπορεί η Φόνισσα να γεννήσει προβληματισμούς σε έναν έφηβο που ζει στην εποχή της τεχνολογίας, των ελεύθερων σχέσεων και των διαζυγίων; Γιατί να πρέπει σε τόσο όμορφη ηλικία να διαβάζει ένα παιδί"σαν να είχαν ποτέ τελειωμό τα πάθια του κόσμου "; Μπορεί να ταυτιστεί ο νέος με κάποιο πρόσωπο από τους ήρωες Του μοιρολογιού της Φώκιας; Φυσικά, αντιλαμβάνομαι και αποδέχομαι ότι η επιλογή τόσο σπουδαίων κειμένων επιδιώκουν να φέρουν τον νέο σε επαφή με τη σπουδαία λογοτεχνία της χώρας μας και να καλλιεργήσουν το αισθητικό του κριτήριο.
Όμως, νομίζω ότι κάτι δεν κάνουμε καλά. Φταίει η αδυναμία να οριοθετήσουμε τι ακριβώς θέλουμε να πετύχουμε με τη διδασκαλία της λογοτεχνίας; Δημιουργία αναγνωστών ή γνώστες των βασικών εκπροσώπων της ελληνικής λογοτεχνίας; Να επιτύχουμε την αισθητική καλλιέργεια ή να επιδιώξουμε τον κριτικό στοχασμό και την επανατοποθέτηση σε θέματα που απασχολούν τη νεολαία; Η λίγο από όλα και μάλιστα σε δύο εβδομαδιαίες διδακτικές ώρες (δηλαδή σε δύο σαρανταπεντάλεπτα) που συχνά πυκνά χάνονται;
Τι να γίνει λοιπόν; Να καταργηθεί η λογοτεχνία ως μάθημα στα σχολεία; Όχι φυσικά. Χρειάζεται σίγουρα ενδιαφέρον για τη διδασκαλία της λογοτεχνίας καθώς και η συμβολή των Πανεπιστημιακών καθηγητών, αλλά και των καθηγητών Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης για την επαναξιολόγηση των στόχων διδασκαλίας της και την υποβολή ουσιαστικών προτάσεων.
Θα είναι:
- Η επιλογή κειμένων πιο κοντά στους νέους;
- Η απαλλαγή από την Τράπεζα θεμάτων που ήρθε για να ράψει στα μέτρα της τη λογοτεχνία;
- Διάκριση δίωρου φιλαναγνωσίας και δίωρου εισαγωγής στη νεοελληνική λογοτεχνία;
- Επαναφορά του μαθήματος Ευρωπαϊκής λογοτεχνίας;
- Συνεχής επιμόρφωση των φιλολόγων;
- Επαφή με ποιητές και πεζογράφους και ανοιχτή συζήτηση για τη σχέση της τέχνης τους με το σχολείο;
- Καθιέρωση μαθήματος Δημιουργικής Γραφής;
- Συσχέτιση λογοτεχνίας με άλλες πτυχές της ζωής; πχ Ένα ποίημα για ένα Άγαλμα και επαφή με ένα Μουσείο δια ζώσης ή διαδραστικά;
- Η λειτουργία των σχολικών βιβλιοθηκών με μόνιμο ειδικευμένο προσωπικό; Ή η παθητική αποδοχή της αδυναμίας να μυήσουμε τους έφηβους στη λογοτεχνία;
Σίγουρο είναι ότι στα θρανία των Λυκείων αυτή τη στιγμή η λογοτεχνία αργοπεθαίνει. Όσο κι αν η δήλωση αυτή ακούγεται ως υπερβολή, υποκρύπτει την αλήθεια της. Η λογοτεχνία είναι Τέχνη. Και ως Τέχνη πρέπει να αντιμετωπίζεται στο σχολικό περιβάλλον.
Άντζελα Γεωργοτά, Φιλόλογος, ποιήτρια
Κοῦφον γὰρ χρῆμα, Αργύρης Χιόνης
α’
Πρέπει αν είμαι ποιητής τώρα να τ’ αποδείξω
Δεν ξέρω αν θα ’χω άλλη ευκαιρία
Ο τεχνητός ετούτος ήλιος ο καιρός μας
Γρήγορα εξατμίζει τους ανθρώπους
Πιο γρήγορα τους ποιητές.
Πρέπει τώρα πριν εξατμιστώ
Ν’ απασφαλίσω τον εκρηκτικό μηχανισμό
Που κουβαλάω κρυμμένο στο κρανίο μου
Ν’ ανατινάξω τα τοιχώματα της σκέψης
Να ξεχυθούνε τα μυαλά μου σα ροδιού ρουμπίνια
Σαν πυρωμένα θραύσματα υπέροχης οβίδας
Σφυρίζοντας μες στον αγέρα απειλητικά
Όπως σφυρίζει η ποίηση όταν ποίηση είναι.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Εσείς γνωρίζετε τι σημαίνει «νείρομαι»;
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 24 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 24/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
