Την εποχή της πανδημίας του Κακού, της οικονομικής και υγειονομικής κρίσης, όπου οι κοινωνικές (ταξικές) αντιθέσεις παροξύνονται, ο αυταρχισμός του Κράτους εντείνεται και η κατάσταση εξαίρεσης κανονικοποιείται, η έγκλειστη κοινωνία αναζητά διέξοδο και προοπτική.
Ο σύγχρονος άνθρωπος θωρεί τη ζωή του εξ αποστάσεως και με ασφάλεια ενώ με το ‘’ψηφιακό άλμα’’ της τεχνολογικής παγκοσμιοποίησης βρέθηκε απευθείας στο μέλλον: τηλεκπαίδευση, τηλεργασία, τηλεαγορά, τηλεψηφοφορία είναι οι απολήξεις της ‘’δυτικής νεωτερικότητας’’, στην οποία αναφέρονται οι θιασώτες της αξιολόγησης και του πνεύματος του Γαλιλαίου.
Ο άνθρωπος των ημερών είναι πλέον ‘’ελεύθερος’’ να επιλέξει αγαθά και αξίες που προβάλλονται στην ‘’ελεύθερη αγορά’’. Οι διανοούμενοι της χώρας σε αντίστοιχες εποχές μιλούσαν περισσότερο για την ‘’κρίση’’ ή την ‘’αντιστροφή των αξιών’’. Σήμερα σωπαίνουν. Μάλλον οι Καιροί είναι ανάξιοι. Η τέχνη και ο πολιτισμός, η παιδεία και τα γράμματα, με μια λέξη η κουλτούρα (cultura) του τόπου, δοκιμάζεται ηθικά και αισθητικά (αξιολογικά). Τοπίο στην ομίχλη.
Σ` αυτούς τους χαλεπούς καιρούς της κρίσης και της απαξίας, το ΥΠΑΙΘ με το Νόμο και τους Προφήτες του, πάσχει απεγνωσμένα να διαμορφώσει ‘’κουλτούρα αξιολόγησης’’ στην εκπαίδευση, η οποία φαίνεται τα τελευταία σαράντα χρόνια να κατευθύνεται χωρίς ‘’αξιολογικό σύστημα’’. Στην κατεύθυνση αυτή, το ΥΠΑΙΘ κατέθεσε το Νόμο 4692(ΦΕΚ111/12-6-2020) για την ‘’Αναβάθμιση του σχολείου και άλλες διατάξεις ‘’ και την Υπουργική Απόφαση 6603/ΓΔ4(ΦΕΚ140/20-1-21) με τίτλο ‘’Συλλογικός προγραμματισμός, εσωτερική και εξωτερική αξιολόγηση των σχολικών μονάδων ως προς το εκπαιδευτικό έργο.’’
Στο ΦΕΚ 140, άρθρο1, όπου αναφέρονται ο σκοπός και οι στόχοι της εσωτερικής αξιολόγησης διαβάζουμε: ‘’Στόχος της αυτοαξιολόγησης της σχολικής μονάδας είναι η διαμόρφωση κουλτούρας αξιολόγησης στη σχολική κοινότητα.’’ (‘’Στόχος της αξιολόγησης της κουλτούρας της εκπαίδευσης είναι η διαμόρφωση κουλτούρας αξιολόγησης’’).
Η διατύπωση αυτή προκαλεί εύλογα ερωτήματα καθόσον οι όροι ‘’κουλτούρα’’(σημείο) και ‘’αξιολόγηση’’(σημαινόμενο) αλλάζουν θέσεις και λειτουργούν ως ‘’παρασήμανση’’ ενός ‘’σημειολογικού συστήματος’’(R. Barthes), όπου ‘’τα σημαίνοντα’’ του δεύτερου συστήματος (αξιολόγηση) συγκροτούνται από τα σημεία του πρώτου (κουλτούρα)’’.
Ωστόσο, στην παραπάνω πρόταση του άρθρου 1 παρουσιάζεται μάλλον μια ταυτολογία, κενή περιεχομένου, εάν δεν θεωρηθεί ‘’γλωσσικό παίγνιο’’ αυτοαναφορικότητας. Επί του προκειμένου το ζητούμενο είναι το ΥΠΑΙΘ/ΙΕΠ να προσδιορίσει τη σημασία των όρων κουλτούρα και αξιολόγηση σε σχέση με το αξιολογικό σύστημα (Αξιολογία, ως θεωρία των Αξιών ) στο οποίο θεμελιώνεται η διαδικασία της συγκεκριμένης αξιολόγησης .
Για την απάντηση του παραπάνω ερωτήματος κρίνεται σκόπιμη μια σύντομη αναφορά στη δεκαετία του 1990 όπου άρχισε να διαφαίνεται η κατεύθυνση της Νέας Αξιολογίας -Νέας Τάξης Πραγμάτων. Μετά την ‘’πτώση’’ των ‘’σοβιετικών και σοσιαλιστικών’’ δημοκρατιών, την κρίση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, την αμφισβήτηση του ‘’έθνους- κράτους’’, της ‘’εθνικής παιδείας’’ και του ‘’κοινωνικού κράτους’’, γίνεται πλέον φανερό ότι η κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού, του ψηφιακού προγραμματισμού και εγγραμματισμού αλλά και του μεταμοντέρνου σχετικισμού (Το Τέλος της Ιστορίας και της Ιδεολογίας) συνέβαλαν στην επιτάχυνση της οικονομικής, τεχνολογικής και πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης. (βλ. Fredric Jameson, Παγκοσμιοποίηση και πολιτική στρατηγική, Αθήνα 2017)
Στο πλαίσιο αυτό, οι Διεθνείς Αγορές, οι Οίκοι αξιολόγησης, τα Χρηματιστήρια αξιών Ανατολής και Δύσης καταγράφουν καθημερινά την άνοδο και την πτώση των αξιών της νεωτερικής κοσμο-οικονομίας. ( Για το νεωτερικό κοσμοσύστημα ως καπιταλιστική κοσμοοικονομία, βλ. Immanuel Wallerstein, Για να καταλάβουμε τον κόσμο μας. Εισαγωγή στην Ανάλυση Κοσμοσυστημάτων, Θεσσαλονίκη 2009). Στο κοσμοσύστημα του ύστερου καπιταλισμού, η κυκλοφορία αγαθών και εμπορευμάτων διαμορφώνει ενιαία κουλτούρα αξιολόγησης - κατανάλωσης. Το αγαθό της εκπαίδευσης ως εμπόρευμα αξιολογείται/ αποτιμάται με συγκεκριμένους ‘’ποσοτικούς’’ δείκτες αποδοτικότητας, που ακολουθούν τα διεθνή μέτρα και σταθμά. Η αξία χρήσης και ανταλλαγής του μορφωτικού αγαθού της εκπαίδευσης προσδιορίζεται σε τελευταία ανάλυση όπως και η κυκλοφορία του χρήματος (Χρήμα-Εμπόρευμα-Χρήμα) με σκοπό την παραγωγή υπεραξίας και συσσώρευσης Κεφαλαίου. (Για τη σχέση αξίας/τιμής, υπεραξίας και χρήματος/εμπορεύματος, βλ. Karl Marx, Το Κεφάλαιο, τόμος Α΄, Σύγχρονη Εποχή).
Με αυτή την έννοια, η αξία (αξιολόγηση) και η τιμή (αποτίμηση) συγχέονται και ενοποιούνται στην εκπαιδευτική νομοθεσία, όπως αυτή διατυπώνεται στην ορολογία περί αξιολόγησης από την φιλελεύθερη δεξιά έως και την ριζοσπαστική αριστερά. (Βλέπε συγκριτικά την Υπουργική απόφαση 1816/ΓΔ4 του Κωνσταντίνου Γαβρόγλου (ΦΕΚ 16/τ.Β/11-1-2019) με τίτλο : ‘’Προγραμματισμός και αποτίμηση εκπαιδευτικού έργου Σχολικών Μονάδων’’ και την Υπουργική απόφαση (ΦΕΚ 140/τ.Β/20-1-2021) για την ταυτολογία των όρων αξιολόγηση/αποτίμηση).
Στην κατεύθυνση αυτή διάφοροι διεθνείς οργανισμοί (ΕΕ, ΔΝΤ, ΟΟΣΑ, ΠΟΕ, ΝΑΤΟ) με το Καλό (Οδηγίες/Νομοθεσία) ή το Κακό (Πόλεμος/Ιμπεριαλισμός) επιβάλλουν και διαμορφώνουν μια παγκόσμια κουλτούρα αξιών – αξιολόγησης και κατανάλωσης γνώσεων- πληροφοριών.
Στη ‘’μεταμοντέρνα κατάσταση ‘’ (La condition postmoderne) του φιλελευθερισμού η γνώση – πληροφορία διχοτομείται. Από τη μια βρίσκονται αυτοί ‘’που λαμβάνουν τις αποφάσεις’’(ΥΠΑΙΘ) με βάση τις ‘’εισηγήσεις των ειδικών’’ (ΙΕΠ) ενώ απ` την άλλη βρίσκονται ‘’αυτοί που είναι χρήσιμοι μόνο για να εξοφλούν το διηνεκές χρέος’’, οι υπόχρεοι και αιώνια χρεωμένοι. (βλ. Ζαν Φρανσουά Λυοτάρ, Η μεταμοντέρνα κατάσταση, Αθήνα 2008).
Στη μεταμοντέρνα κατάσταση της γνώσης, δάσκαλοι και μαθητές ανήκουν μάλλον στη δεύτερη κατηγορία, καθόσον είναι υπάλληλοι και υπόχρεοι σ` ένα αυταρχικό σύστημα εκπαίδευσης που παρουσιάζεται ως αυταξία και αυτοαξιολογεί τις εγγενείς αδυναμίες του με σκοπό την ‘’αυτογνωσία’’ του εκπαιδευτικού και την ‘’αυτονομία’’ της σχολικής μονάδας.
Η αυθαίρετη και αποσπασματική μεταφορά εννοιών (αυτογνωσία, αυτονομία) από διάφορα και διαφορετικά αξιολογικά και σημασιολογικά συστήματα δημιουργεί σύγχυση και αποπροσανατολισμό της σκέψης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το (ΦΕΚ140/20-1-2021, άρθρο 1) όπου ο τρίτος σκοπός και στόχος της αυτοαξιολόγησης είναι ‘’η ενίσχυση της αυτογνωσίας και της επαγγελματικής ανάπτυξης των εκπαιδευτικών’’.
Στην πρόταση αυτή συνοψίζεται η σύγχυση των εννοιών ‘’αυτογνωσία’’ (ως ‘’γνώθι σαυτόν’’, αξία της Σωκρατικής ηθικής) και η ‘’επαγγελματική εξέλιξη’’ που παραπέμπει σε μια συντεχνιακή ή ατομική ανταγωνιστική ηθική. Επισημαίνεται ότι η αναζήτηση ή απόκτηση της ‘’αυτογνωσίας’’ σχετίζεται με διάφορες μεθόδους και τεχνικές (ψυχανάλυσης), αυτοσυγκέντρωσης (Ζεν, γιόγκα,προσευχή κ.α) και είναι κατεξοχήν οντολογική, υπαρξιακή και οριακή κατάσταση της συνείδησης, η οποία σε καμία περίπτωση δεν σχετίζεται με την ‘’επίδειξη’’ και την ‘’απόδειξη’’ της επαγγελματικής κατάρτισης του εκπαιδευτικού, που στοχεύει στην μισθολογική- βαθμολογική εξέλιξή του.
Εξάλλου, η έννοια της ‘’αυτονομίας’’ που προτείνεται από το ΥΠΑΙΘ/ΙΕΠ ως η βασιλική οδός διαχείρισης των διαφόρων (οικονομικών;) προβλημάτων της σχολικής κοινότητας δημιουργεί σύγχυση και αποπροσανατολισμό καθώς η έννοια της ‘’αυτονομίας’’ σε καμία περίπτωση δεν αντιστοιχεί στη δομή και τη λειτουργία της σχολικής μονάδας. Το σχολείο ως διοικητική μονάδα δεν έχει αυτοτέλεια, ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση (έννοιες που παραπέμπουν στην κυριαρχία ή τη διακυβέρνηση κρατών , θεσμών και οργανισμών) καθόσον υφίσταται και υπόκειται στην ιεραρχία της δημόσιας διοίκησης. Ουσιαστικό γνώρισμα του σχολείου ως στοιχειώδους δομής εκπαίδευσης είναι η ετερονομία και όχι η αυτονομία, εφόσον το σχολείο δεν αυτοδιοικείται αλλά ελέγχεται διοικητικά με την ισχύουσα και προβλεπόμενη εκπαιδευτική νομοθεσία του Κράτους.
Ενδιαφέρον για την κατανόηση της προτεινόμενης αξιολόγησης αποτελεί το γεγονός ότι οι νέες ‘’αξίες’’ (Αριστεία, καινοτομία, εργαστήρια δεξιοτήτων, soft skills (μαλακές ή οριζόντιες δεξιότητες), ευέλικτη ζώνη, βιωματικές δράσεις, καλές πρακτικές, συνεργατικές διδακτικές- ετεροπαρακολούθηση, αυτογνωσία, επαγγελματική ανάπτυξη,αποδοτικότητα/αποτίμηση, κοινωνική λογοδοσία, χορηγία, αυτονομία , mentoting (μέντορινγκ), cheerleading (τσίρλιντινγκ) κ.ά) είναι μεταγλώττιση και νεολογισμοί, αγγλισμοί ή αυτούσια μεταφορά των ‘’οδηγιών – αξιών’’ του ΟΟΣΑ στο πλαίσιο εφαρμογής της ‘’πολιτισμικής παγκοσμιοποίησης’’ και της αφομοίωσης της ‘’εθνικής παιδείας’’ από την παγκόσμια αγορά.
Υπενθυμίζεται ότι η ‘’αποκαθήλωση’’ του τίτλου ‘’Εθνικής’’ από το Υπουργείο Παιδείας έγινε επί Υπουργίας της Άννας Διαμαντοπούλου (7-10-2009 έως 7-3-2012). Συγκεκριμένα, με την απόφαση 2876/7.10.2009 του Πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου αφαιρέθηκε από τον τίτλο του Υπουργείου Παιδείας ο όρος ‘’Εθνική’’ και από τότε έως και σήμερα δεν έχει αποκατασταθεί. Ωστόσο, η κ. Διαμαντοπούλου αποτέλεσε την ‘’εθνική’’ επιλογή του κ. Μητσοτάκη για τον ΟΟΣΑ και εμφανίστηκε στην τελική τριάδα για τη θέση του Γ. Γ του ΟΟΣΑ. (σύμφωνα με το δημοσίευμα του πρακτορείου Bloomberg και της εφημερίδας Le Temps)
Ωστόσο, ενώ το ‘’αξιολογικό σύστημα’’ της εκπαίδευσης αναφέρεται ή παραπέμπει στις αρχές και τις αξίες του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού (βλέπε τη συμβολική σημασία της σχολικής εορτής των Τριών Ιεραρχών και την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τη διδασκαλία του μαθήματος των Θρησκευτικών), στην καλλιέργεια και ανάπτυξη της εθνικής και θρησκευτικής συνείδησης (Σύνταγμα της Ελλάδος, άρθρο 16,παρ.2 ), στη διδασκαλία της αρχαιοελληνικής αξιολογίας (βλέπε τη διδασκαλία του Ομήρου, του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη στα αναλυτικά προγράμματα και τα σχολικά βιβλία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης) η προτεινόμενη (αυτο)αξιολόγηση της σχολικής μονάδας φαίνεται ότι αγνοεί ή παραθεωρεί τις αξίες και τις αρετές του αρχαιοελληνικού, του χριστιανικού και του νεωτερικού- ανθρωπιστικού πνεύματος.
Επί του προκειμένου, το ερώτημα που τίθεται είναι εάν αυτή η αξιολόγηση της σχολικής μονάδας και των εκπαιδευτικών θεμελιώνεται σε μια ελληνο-χριστιανική ( παραδοσιακή), νεωτερική (μοντέρνα) ή μεταμοντέρνα αξιολογία και ποιες αρχές, αξίες ή αρετές υπηρετεί και προάγει.
Αναμφισβήτητα, η επιχειρούμενη αξιολόγηση είναι αναντίστοιχη με την αρχαιοελληνική ή την χριστιανική αξιολογία (ηθική και αισθητική), οι οποίες θεωρούνται μάλλον ‘’ προνεωτερικές’’ αλλά επιβιώνουν ως ‘’ κατάλοιπα’’ του παρελθόντος στο ‘’Φαντασιακό’’ και ‘’Συμβολικό’’ της νεοελληνικής εκπαίδευσης. Για την κατανόηση της επαναφοράς του αιτήματος της νεωτερικότητας στην εκπαίδευση ενδιαφέρον παρουσιάζει ο διάλογος – αντίλογος συντηρητικών/ φιλελευθέρων (Δελμούζος) και ριζοσπαστών σοσιαλιστών (Γληνός), την περίοδο του Μεσοπολέμου ,για τα όρια και τις αντιφάσεις της νεωτερικής αστικής μεταρρύθμισης της εκπαίδευσης. ( βλ. Δημήτρη Γληνού, Η Διακήρυξη της Διοικητικής Επιτροπής του ‘’Εκπαιδευτικού Ομίλου’’, 1927, Εκλεκτές σελίδες, τόμος 3ος, εκδόσεις Στοχαστής ).
Έναν αιώνα μετά την επιχειρούμενη αστική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του εικοστού αιώνα, ο υποτιθέμενος θρίαμβος της δυτικής νεωτερικότητας πανηγυρίζεται σήμερα επίμονα με όρους κατηγορηματικά μεταμοντέρνους, ως υπέρβαση των παλιών ουτοπικών αξιών του μοντερνισμού. Στο πλαίσιο αυτό κατανοείται γιατί η επαναφορά της ‘’ δυτικής νεωτερικότητας’’ ως καταγγελία κάθε διάκρισης μεταξύ δεξιάς και αριστεράς είναι το κεντρικό μοτίβο κάθε ‘’μεταμοντέρνας ρητορικής ‘’. (βλ. Fredric Jameson, Μια μοναδική νεωτερικότητα. Δοκίμιο για την οντολογία του παρόντος, Αθήνα, 2007).
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Εσείς γνωρίζετε τι σημαίνει «νείρομαι»;
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 24 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 24/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
