ΣΕΒ έδωσε πρόσφατα στη δημοσιότητα τις θέσεις του για τη μεταρρύθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΕΕΚ), την ώρα που η κυβέρνηση της ΝΔ ετοιμάζεται να καταθέσει σχετικό σχέδιο νόμου. Ο ΣΕΒ ξεκαθαρίζει τη σημασία που έχει για την κερδοφορία και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων η ΕΕΚ, προσανατολίζει τις προτάσεις του στο πλαίσιο των γενικότερων πολιτικών της ΕΕ για το θέμα, «παίρνει πάνω του» μια σειρά αλλαγές που έγιναν από τις προηγούμενες κυβερνήσεις (π.χ. θεωρεί αρνητική την αναστολή από τη ΝΔ των διετών Κέντρων Επαγγελματικής Εκπαίδευσης στα ΑΕΙ που νομοθετήθηκαν επί ΣΥΡΙΖΑ) και κάνει κριτική για την ανάγκη βαθύτερων και πιο «ολοκληρωμένων» τομών από τη σκοπιά του κεφαλαίου.
Ποιες όμως είναι οι θέσεις αυτές και ποιες συνέπειες έχουν για τους χιλιάδες μαθητές και σπουδαστές στην ΕΕΚ;
Ο ΣΕΒ διαπιστώνει αναντιστοιχία μεταξύ της ζήτησης «εργαζομένων μεσαίου επιπέδου προσόντων» και των νέων που επιλέγουν την αρχική ΕΕΚ (ΕΠΑΛ, ΕΠΑΣ ΟΑΕΔ κ.λπ.) αλλά και «υστέρηση» σε σχέση με την ΕΕ. Ως αιτίες εντοπίζει την απουσία των επιχειρήσεων από την οργάνωση της ΕΕΚ, τη μη ύπαρξη μακροπρόθεσμης «εθνικής στρατηγικής», την απουσία «αξιόπιστων εκπαιδευτικών διαδρομών για την απόκτηση αναγνωρισμένων επαγγελματικών προσόντων μεσαίου επιπέδου», την «περιθωριακή» προσφορά μαθητείας και πρακτικής άσκησης, την απουσία πλαισίου «διασφάλισης ποιότητας», τους ατελείς «μηχανισμούς ζήτησης και προσφοράς», τη «συγκεντρωτική δομή» οργάνωσης της ΕΕΚ και τον «γραφειοκρατικό» τρόπο λειτουργίας της. Με άλλα λόγια, ευθύς εξαρχής, ο ΣΕΒ φωτογραφίζει την «ανάγκη» για ένα πλαίσιο επαγγελματικής εκπαίδευσης σχεδιασμένο από την αγορά και για την αγορά.
Οι προτάσεις του κατηγοριοποιούνται σε τέσσερις άξονες, που αφορούν α) τη «διακυβέρνηση και αποτελεσματική διοίκηση», β) την ενίσχυση της μαθητείας με βάση την εργασία, γ) την ανάπτυξη και εφαρμογή ενός «πλαισίου ποιότητας» με διαρκή αξιολόγηση της εκπαίδευσης και δ) το σχεδιασμό ειδικών προγραμμάτων σπουδών κλαδικού και τομεακού χαρακτήρα.
Ζητά συνολική αναδιάρθρωση της ΕΕΚ
Ο ΣΕΒ προτείνει την υπαγωγή των επιμέρους συστημάτων της ΕΕΚ (ΕΠΑΛ, ΕΠΑΣ ΟΑΕΔ, ΚΕΕ, Μεταλυκειακό έτος - Τάξη μαθητείας, ΙΕΚ) σε μια ενιαία διοικητική δομή του υπουργείου Παιδείας, με συμμετοχή των «κοινωνικών εταίρων», με σύσταση ολιγομελούς επιτελικού οργάνου, αποκεντρωμένη διοίκηση σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και αντίστοιχο καθορισμό δεξιοτήτων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο. Σχετικά με την αναδιάρθρωση των εκπαιδευτικών μονάδων, δίνει έμφαση στο να καλύπτουν αυτές όλο το φάσμα δεξιοτήτων στα επίπεδα 3 (σημ. το έπαιρναν οι απόφοιτοι της μαθητείας από τις ΣΕΚ - πρώην ΕΠΑΣ, οι οποίες καταργήθηκαν από τον ΣΥΡΙΖΑ το 2016. Τώρα, το επίπεδο 3 παρέχεται μόνο για τους αποφοίτους των ΕΠΑΣ του ΟΑΕΔ), 4 και 5 του εθνικού πλαισίου προσόντων. Το τυπικό εκπαιδευτικό σύστημα ο ΣΕΒ θεωρεί πως πρέπει να είναι ο κορμός της ΕΕΚ και ανοίγει θέμα διαλόγου για το μοντέλο λειτουργίας (μέσω οργανισμών ή ως οργανικές μονάδες των πανεπιστημίων). Υπεισέρχεται σε ζητήματα του προγράμματος σπουδών (STEAM, επαγγελματικός προσανατολισμός, προγράμματα σπουδών σε συνεργασία με επιχειρήσεις, με επαγγελματικά περιγράμματα και σύστημα πιστωτικών μονάδων) και εισηγείται ΙΕΚ που λειτουργούν συμπληρωματικά για επανακατάρτιση ενηλίκων, «διαπερατότητα συστημάτων ΕΕΚ», με μετάβαση σε ανώτερο επίπεδο μέσω προγραμμάτων, καθώς και ίδρυση πειραματικών μονάδων ΕΕΚ που θα λειτουργούν ως «κυψέλες καινοτομίας».
Ο ΣΕΒ επανέρχεται διαρκώς στις έννοιες της «αποκέντρωσης» και της «αυτονομίας» και ζητά τη θεσμοθέτηση οργανισμών που, σε διασύνδεση με τις τοπικές παραγωγικές μονάδες, θα συνενώνουν τις εκπαιδευτικές δομές. Για τη μαθητεία προκρίνει το «δυικό» μοντέλο (σχολείο και εργασία), με σταδιακή αύξηση του χρόνου εργασίας. Προτείνει, ακόμη, ευελιξία, συμβάσεις με εμπλοκή των κοινωνικών εταίρων, οριζόντια και κάθετη κινητικότητα, δικτύωση των εμπλεκόμενων φορέων, οργάνωση ενδιάμεσων φορέων διαχείρισης της μαθητείας και κρατική χρηματοδότηση για το κόστος της, καθώς και επιμόρφωση ενδοεπιχειρησιακών εκπαιδευτών. Για την πρακτική άσκηση, όπου δεν υπάρχει μαθητεία, προτείνει αντίστοιχα μέτρα, καθώς και μεταξύ τους διασύνδεση.
Για την «αξιολόγηση» ο ΣΕΒ αποδίδει εύσημα στις κυβερνήσεις, στα βήματα που έχουν γίνει για την «προώθηση της ποιότητας» και καθορίζει ως βάση το ευρωπαϊκό πλαίσιο EQAVET, απαιτώντας να προχωρήσει η συγκεκριμενοποίηση μέτρων που την υλοποιούν. Τα «πλαίσια ποιότητας», για τον ΣΕΒ, αφορούν τόσο τις «εισροές» (επαγγελματικά περιγράμματα σε συνεργασία με επιχειρήσεις, εκπόνηση προγραμμάτων σπουδών, ενσωμάτωση θεματικών ενοτήτων και εκπαιδευτικών μεθόδων για ψηφιακές και οριζόντιες δεξιότητες, αξιολόγηση - συστηματική επιμόρφωση εκπαιδευτικών) όσο και τις «εκροές» (εθνικό σύστημα επικύρωσης γνώσεων - προσόντων, λειτουργία μηχανισμού παρακολούθησης επαγγελματικής εξέλιξης αποφοίτων, έρευνες, υπηρεσίες διασύνδεσης σε όλες τις μονάδες ΕΕΚ).
Για τα προγράμματα σπουδών κλαδικού - τομεακού χαρακτήρα, ο ΣΕΒ προτείνει την ανάπτυξη ειδικών προγραμμάτων, με τη συμβολή των κλαδικών επιχειρήσεων, την αναγνώριση κομβικού ρόλου στα σχετικά συμβούλια δεξιοτήτων και αντιστοίχιση με το πλαίσιο των εθνικών προσόντων.
Πώς αποκωδικοποιούνται οι θέσεις του ΣΕΒ
Ο ΣΕΒ καταθέτει πολύ συγκεκριμένες θέσεις για την ΕΕΚ, έχοντας την εμπειρία από το πώς δούλεψε η στρατηγική που επεξεργάστηκαν το κεφάλαιο και το πολιτικό του προσωπικό, από το 2002 (διαδικασία Κοπεγχάγης) και μετά, με μια σειρά αποφάσεις. Από την άποψη αυτή, πρόκειται για ανανέωση - επικαιροποίηση και εμπλουτισμό αυτής της στρατηγικής. Η ενίσχυση της ελκυστικότητας της ΕΕΚ, ο εκσυγχρονισμός των προγραμμάτων σπουδών με καλύτερη συνεργασία με την αγορά εργασίας, η ενίσχυση της κινητικότητας, η επέκταση της μαθητείας, η μεγαλύτερη παρέμβαση των επιχειρήσεων στη διοίκηση αποτελούν διαχρονικούς στόχους, που έχουν υπηρετηθεί, με μια σειρά νομοθετήματα, από όλες τις αστικές κυβερνήσεις.
Στο επίκεντρο των προτάσεων του ΣΕΒ τίθενται, σε αυτήν τη φάση, ως προτεραιότητες η αναδιάρθρωση των δομών της ΕΕΚ για την κάλυψη των διαβαθμισμένων αναγκών, που εντοπίζει ότι προκύπτουν στην αγορά εργασίας, η προώθηση μέτρων υλοποίησης του πλαισίου ποιότητας, η πιο αποτελεσματική διείσδυση των επιχειρήσεων στα προγράμματα σπουδών και στη διοίκηση. Παράλληλα, προσανατολίζει σε στοχευμένες παρεμβάσεις στο περιεχόμενο και τη λειτουργία των ΕΠΑΛ και των υπόλοιπων δομών.
Χρειάζεται να επισημάνουμε ορισμένα ζητήματα, από αυτά που επεξεργάστηκε ο ΣΕΒ. Καταρχήν, την έμφαση που δίνει στη διαβάθμιση των επιπέδων 3 (για το οποίο τώρα δεν υπάρχει θεσμοθετημένη δομή στο υπουργείο Παιδείας), 4 και 5, την επισήμανση για ανάγκη διαμόρφωσης εργαζομένων μεσαίου επιπέδου και όχι για κάλυψη αυτών των θέσεων από αποφοίτους πανεπιστημίων.
Ουσιαστικά, προτείνει ακόμη πιο σαφή κατηγοριοποίηση εργαζομένων και κατ' αντιστοιχία εκπαιδευτικών δομών και μαθητών, μέσα σε ένα πιο «ρευστό» εκπαιδευτικό περιβάλλον. Τα προβλήματα που δημιουργούνται από την πολυκατηγοριοποίηση των εκπαιδευτικών δομών, την αποκέντρωση και την ευελιξία, εισηγείται να αντιμετωπίζονται μέσα από ένα πιο «κεντρικό» μάνατζμεντ, τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο. Επιχειρηματίες, κοινωνικοί εταίροι και πολιτικό προσωπικό να συντονίζουν τη γενική εικόνα του ψηφιδωτού της ΕΕΚ.
Πρόωρη κατάρτιση σε βάρος της Γενικής Παιδείας
Ενα ερώτημα που τίθεται είναι μέσα από ποια διαδικασία και εκπαιδευτική δομή το υπουργείο Παιδείας θα μπορούσε να θεσμοθετήσει, γενικευμένα, το επίπεδο 3, εφόσον ο ΣΕΒ «πιλοτάρει» τις επιλογές των αστικών κυβερνήσεων. Οπως αναφέρθηκε, στο υπουργείο Παιδείας δεν είναι θεσμοθετημένο το επίπεδο αυτό. Αυτό θα μπορούσε να γίνει είτε με αξιοποίηση των σχολών μαθητείας του ΟΑΕΔ είτε / και με επαναφορά των ΣΕΚ (πρώην ΕΠΑΣ, με νόμο Αρβανιτόπουλου), με κάποιο ανάλογο σχήμα. Οι σχολές μαθητείας του ΟΑΕΔ, που διατήρησε ο ΣΥΡΙΖΑ, λειτουργώντας με το δυικό σύστημα, δίνουν τον τύπο που ο ΣΕΒ θεωρεί πως είναι η βέλτιστη επιλογή. Θυμίζουμε πως η κριτική που είχε κάνει το Κόμμα μας για τις ΣΕΚ ήταν πως δεν είχαν καν τις προϋποθέσεις λειτουργίας ενός σχολείου (π.χ. καθόλου μαθήματα Γενικής Παιδείας).
Από αυτήν την άποψη, θα αποτελέσει αντιδραστική εξέλιξη αν υιοθετηθεί η πρόταση του ΣΕΒ για μαθητεία μετά το Γυμνάσιο. Γιατί και αντιστρατεύεται τη δυνατότητα απόκτησης όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένης Γενικής Παιδείας, αλλά και γιατί συνιστά θεσμοθέτηση της ανήλικης εργασίας.
Και φυσικά μια ενδεχόμενη προσπάθεια της κυβέρνησης της ΝΔ να στρέψει τους μαθητές μετά το Γυμνάσιο, με μαζικότερο και πιο συγκροτημένο τρόπο, στην κατάρτιση θα συνοδευτεί από ένταση ταξικών φραγμών και των «επιχειρημάτων» ότι τα παιδιά «που δεν παίρνουν τα γράμματα» χρειάζεται να εντάσσονται αμεσότερα στην αγορά εργασίας, ως φθηνό εργατικό δυναμικό, θα είναι ορισμένες από τις συνέπειες. Παράλληλα, μια τέτοια αναδιάρθρωση θα λειτουργεί ως «πολιορκητικός κριός» πίεσης, για αλλαγές στην ίδια κατεύθυνση στα ΕΠΑΛ, που θα συνεχίσουν να παραμένουν ο βασικός κορμός της ΕΕΚ.
Μένει ακόμη να δούμε εάν και πώς η κυβέρνηση θα επιχειρήσει να υλοποιήσει τη θέση του ΣΕΒ, για κινητικότητα μεταξύ των δομών που απαρτίζουν το επίπεδο 3 και στα υπόλοιπα επίπεδα (π.χ. την πρόσβαση από τις ΕΠΑΣ στα ΕΠΑΛ). Η προώθηση του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων, με όποια συνδρομή του αρμόδιου οργανισμού (ΕΟΠΠΕΠ), η ενεργοποίηση της Επιτροπής Αντιστοίχισης του Εθνικού Πλαισίου Προσόντων με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο Προσόντων του οργανισμού αυτού, στην οποία συμμετέχουν και εκπρόσωποι των «κοινωνικών εταίρων», είναι, αντικειμενικά, συνδεδεμένη με τα λεγόμενα επαγγελματικά περιγράμματα και το σύστημα των πιστωτικών μονάδων. Τι σημαίνει αυτό για τον μαθητή ως μελλοντικό εργαζόμενο; Ενα μέλλον στο οποίο, γενικά και αφηρημένα, με διαρκή επανακαθορισμό, θα περιγράφεται το τι «δύναται» να κάνει επαγγελματικά, διαρκές κυνήγι πιστοποιητικών, σε μια ατέρμονη προσπάθεια να βελτιώσει, με προσωπική ευθύνη, τους όρους πρόσβασής του στην αγορά εργασίας. Πρόκειται για σημαντικό βήμα μεταφοράς της εργασιακής ζούγκλας και του ανταγωνισμού της αγοράς στο χώρο της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, σε νέους που δεν έχουν καν ενηλικιωθεί.
Η αγορά είναι το πρόβλημα, όχι η λύση
Η θέση του ΣΕΒ για δημιουργία δομών ΕΕΚ που θα λειτουργούν ως «κυψέλες καινοτομίας», με τις επιχειρήσεις κι εδώ πανταχού παρούσες, «δένει» με τη θέση της ΝΔ για δημιουργία προτύπων ΕΠΑΛ. Η άρχουσα τάξη, προφανώς, ενδιαφέρεται να «ξεδιαλέξει» από το δυναμικό που επιδιώκει να στρέψει μαζικότερα στην ΕΕΚ ένα τμήμα, το οποίο θα έχει την ικανότητα να υπηρετήσει πιο αποτελεσματικά τις στοχεύσεις της. Τους όρους επιλογής των μαθητών αυτών, τις συνθήκες και τους όρους χρηματοδότησης των πρότυπων αυτών τεχνικών σχολείων μένει να τα δούμε... Ωστόσο, η περαιτέρω ενίσχυση της κατηγοριοποίησης των σχολείων της ΕΕΚ θα είναι σε βάρος της μεγάλης μάζας των σχολείων και των μαθητών. Αυτό δείχνει και η διεθνής εμπειρία.
Για τα ζητήματα της ελκυστικότητας της ΕΕΚ διαφαίνεται αγαστή συνέχεια ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ στα προγράμματα τύπου «Μια Νέα Αρχή για τα ΕΠΑΛ» (ΜΝΑΕ), κάτι, άλλωστε, που συμβαίνει και με τη μαθητεία. Η στροφή προς την ΕΕΚ δεν δένεται με την αντιμετώπιση μιας σειράς προβλημάτων που καταγράφουν άπαντες (χρηματοδότηση, μη συνειδητή αλλά αναγκαστική επιλογή της από τους μαθητές, μαθησιακά και γενικότερα προβλήματα, επίπεδο μαθητών κ.ά.). Οι προτάσεις του ΣΕΒ για την ΕΕΚ χειροτερεύουν τους όρους, αφού υποβαθμίζουν έως καταργούν κάθε έννοια Γενικής Παιδείας. Ομως, ο πιο ολοκληρωμένος άνθρωπος, όποιο επάγγελμα κι αν κάνει, είναι εκείνος που μπορεί να ανταποκριθεί καλύτερα και στις όποιες απαιτήσεις έχει και μια θέση «μεσαίων» προσόντων. Ο ειδικευμένος εργάτης δεν μπορεί να θεωρείται «δεύτερης κατηγορίας», ανίκανος να γνωρίζει τους νόμους της Φυσικής, να έχει γλωσσική επάρκεια κ.ο.κ. Αντίθετα, το να στερείται τη γνώση, ώστε να αντιλαμβάνεται βαθύτερα ένα γνωστικό αντικείμενο, επιδρά αρνητικά στην όποια επαγγελματική του ενασχόληση. Το πρόβλημα δεν είναι οι ανίκανοι μαθητές, αλλά η καπιταλιστική αγορά, που για τα κέρδη και την ευέλικτη φθηνή εργασία κλέβει από όσο γίνεται πιο νωρίς τη μόρφωση, για να προσφέρει την πρόωρη ένταξη στην εκμετάλλευση και την εργασιακή ανασφάλεια. Η αγορά είναι το πρόβλημα, όχι η λύση, όπως μας «βομβαρδίζουν».
Επαγρύπνηση για τις εξελίξεις και δράση...
Σήμερα, χρειάζεται επαγρύπνηση για τις εκπαιδευτικές πολιτικές στην ΕΕΚ, που θα δρομολογηθούν με καταλύτη τις θέσεις του ΣΕΒ. Το σχετικό νομοσχέδιο, που σύμφωνα με αυτά που δήλωσε η υπουργός Παιδείας σε συνάντηση με την ΟΛΜΕ αναμένεται το φθινόπωρο, πρέπει να βρει το κίνημα σε θέση μάχης. Κι αυτό γιατί είναι δεδομένες όχι μόνο οι θέσεις του ΣΕΒ, αλλά και το γεγονός πως ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και τα άλλα αστικά κόμματα ομνύουν στο να υπηρετεί η ΕΕΚ την κερδοφορία και τη σύνδεση με τις επιχειρήσεις. Κάτι που αποτυπώνεται και στην πρακτική τους ως κυβερνήσεων και στα προγράμματά τους. Οπως, άλλωστε, δεν υπάρχει απόφαση για την εκπαιδευτική πολιτική της ΕΕ που να μην έχουν προσυπογράψει και υλοποιήσει. Χτίζουν σε συνέχεια του έργου τους και της στρατηγικής που πάγια υλοποιούν. Γι' αυτό, λοιπόν, καμία επανάπαυση, καμία αναμονή για το πώς θα «σερβίρουν» τα νέα βήματα.
Η ανάδειξη του ταξικού χαρακτήρα της Εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες της, του εκμεταλλευτικού χαρακτήρα των εργασιακών σχέσεων, της αντίθεσης κεφαλαίου - εργασίας, η πρόταση του ΚΚΕ για το σχολείο των σύγχρονων αναγκών και δυνατοτήτων της εποχής μας είναι πολύτιμο όπλο για τη συζήτηση και την οργάνωση της πάλης. Από τη βάση αυτή μπορούμε να ανοίγουμε μέτωπο στις αντιλήψεις περί μαθητών «που δεν παίρνουν τα γράμματα», αποδίδοντας την ευθύνη για την όποια υστέρηση στην κοινωνική ανισότητα, στην τάξη που εξουσιάζει, στο κράτος και το πολιτικό της προσωπικό. Να μην παραιτούνται τα παιδιά από την προσπάθεια και το δικαίωμα στη ζωή και στη μόρφωση.
Μπορούμε και πρέπει να δημιουργήσουμε ένα ρεύμα ανυπακοής στα κελεύσματα του ΣΕΒ και όσων τα υλοποιούν, στηρίζοντας την αυτοπεποίθηση στους μαθητές της ΕΕΚ, μέσα από τον αγωνιστικό τρόπο ζωής και τη γνώση για το ποιοι τους στερούν τη μόρφωση για να τους κλέψουν γρηγορότερα και πιο εντατικά τη ζωή, ποιοι τους θέλουν φτηνό, χειραγωγούμενο εργατικό δυναμικό. Να μπει στο επίκεντρο των διεκδικήσεων, εκτός από την ανάγκη για δουλειά με δικαιώματα, η απαίτηση για ουσιαστική γνώση που χρειάζεται σε όλους τους ανθρώπους, άρα και στους αυριανούς τεχνικούς.
Του
Διονύση ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ*
*Ο Διονύσης Γεωργόπουλος είναι μέλος του Τμήματος Παιδείας και Ερευνας της ΚΕ του ΚΚΕ
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
