Το παρόν άρθρο αποτελεί μια προσωπική κατάθεση, η οποία πηγάζει μέσα από την επαγγελματική μου εμπειρία και γνώση του θεσμού των δημόσιων Μουσικών Σχολείων, και συγκεκριμένα του Μουσικού Σχολείου Ρόδου που υπηρετώ τα τελευταία 20 χρόνια ως εκπαιδευτικός μουσικής. Μέσα στο χώρο αυτό βιώνεται καθημερινά ένα ποιοτικό παιδαγωγικό κλίμα και μια μοναδική αλληλεπίδραση μεταξύ μαθητών και καθηγητών και θα ήταν μεγάλη παράλειψη να μην τοποθετηθώ υπέρ του θεσμού αυτού που δικαίως χαρακτηρίζεται «κύτταρο» πολιτισμού.
Η συγγραφή του κειμένου αυτού έγινε με αφορμή την ιδιαιτερότητα αυτής της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου του Ιουνίου για τους γονείς μαθητών που αποφοιτούν από τα Δημοτικά Σχολεία, οι οποίοι βρίσκονται στη διαδικασία δήλωσης και επιλογής του Γυμνασίου φοίτησης των παιδιών τους. Επίσης, αυτή την περίοδο διενεργούνται πανελλαδικά οι διαδικασίες επιλογής υποψηφίων μαθητών για τη φοίτηση στα Μουσικά Σχολεία της χώρας μέσα από ακρόαση. Προϋπόθεση για την εισαγωγή στα Μουσικά Σχολεία δεν αποτελεί η γνώση της μουσικής από την πλευρά των παιδιών, αλλά οι μουσικές τους ικανότητες και κλίσεις, οι οποίες ανιχνεύονται μέσα από ειδικά σχεδιασμένα «μουσικά παιχνίδια». Είναι ευρέως γνωστή η λειτουργία των Μουσικών Σχολείων ως σχολεία γενικής παιδείας με εμπλουτισμένο πρόγραμμα μουσικών μαθημάτων, τόσο ομαδικών, όσο και ατομικών. Παρόλ’ αυτά, κρίθηκε σκόπιμο από την πλευρά μου να προστεθεί και μια άλλη προοπτική που πιθανόν να λειτουργήσει θετικά υπέρ της επιλογής ενός τέτοιου καλλιτεχνικού σχολείου, όπως είναι το Μουσικό, το οποίο δε υστερεί σε τίποτα από άλλα δημόσια σχολεία ως προς το Αναλυτικό Πρόγραμμα.
Αντιθέτως, δίνει την ευκαιρία σε μαθητές να αποκτήσουν μια γενική μουσική καλλιέργεια ανεξάρτητα από την επαγγελματική τους επιλογή, αλλά ταυτόχρονα να προσφέρει και ειδικότερες γνώσεις και δεξιότητες σε περίπτωση που αυτοί επιθυμούν να ακολουθήσουν επαγγελματική σταδιοδρομία γύρω από τη μουσική. Κατόπιν προσωπικής ενασχόλησης κατά το παρελθόν ερευνητικά με τα Μουσικά Σχολεία στο πλαίσιο Διδακτορικής Διατριβής με την εκπόνηση συγκριτικής παιδαγωγικής μελέτης, διαπιστώθηκε η τεράστια σημασία της φοίτησης σε ένα τέτοιο σχολείο, καθώς και η επίδραση της μουσικής στην ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών, στην κοινωνική τους συμπεριφορά και σε πτυχές της προσωπικότητάς τους. Επιχειρώ λοιπόν μια επιγραμματική αναφορά σε στοιχεία που έχουν προκύψει τόσο από τη δική μου έρευνα, αλλά κι από άλλες διάφορες μελέτες αναφορικά με τα Μουσικά Σχολεία, οι οποίες, όχι μόνο ισχυροποιούν τα επιχειρήματα υπέρ της επιλογής ενός τέτοιου σχολείου, αλλά και τη συνέχιση και αναβάθμιση της λειτουργίας τους. Οι μελέτες αυτές, αλλά και οι απόψεις που αναφέρονται είναι δημοσιευμένες και έχουν εκπονηθεί από επιστήμονες-εκπαιδευτικούς που εμπλέκονται στο χώρο των Μουσικών Σχολείων.
Τα Μουσικά Σχολεία αποτελούν έναν σύγχρονο δημόσιο φορέα με δυνατότητα καθημερινής διδασκαλίας της μουσικής στο Αναλυτικό του Πρόγραμμα. Ο θεσμός αυτός έχει επεκταθεί σε όλη την Ελλάδα και το πολυδιάστατο έργο του έχει ευρέως αναγνωριστεί από μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς και κοινωνία. Βασικά χαρακτηριστικά των Μουσικών Σχολείων, όπως είναι η συνύπαρξη γενικής-μουσικής παιδείας, το εμπλουτισμένο Αναλυτικό Πρόγραμμα μαθημάτων με δυνατότητες επιλογής, η παράλληλη σπουδή της δυτικοευρωπαϊκής και ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, η συμμετοχή σε μουσικά σύνολα και σύνολα ελεύθερης έκφρασης, η ανάπτυξη δημιουργικότητας και η καλλιέργεια της αισθητικής παιδείας, αποτελούν ισχυρά κίνητρα επιλογής τους, τόσο από γονείς, όσο και από μαθητές (Κυριαζικίδου, 1998. Ζεπάτου, 2014). Τα σχολεία αυτά πληρούν στο ακέραιο τις προϋποθέσεις του «Νέου Σχολείου», και χαρακτηρίζονται ως σχολεία «ανοιχτά» στην τοπική κοινωνία, με καλλιτεχνικά δρώμενα, καινοτόμες δράσεις, πολιτιστικά προγράμματα, ομαλότητα στη διεξαγωγή της καθημερινής εκπαιδευτικής πρακτικής, ανάπτυξη συνεργατικότητας μέσα από τη συμμετοχή σε καλλιτεχνικά σύνολα και αποτελεσματική αξιοποίηση του έμψυχου δυναμικού που τα απαρτίζουν (Ντούρου, 2014). Σε ένα σχολικό περιβάλλον, όπου ο μαθητής έχει καθημερινή επαφή με την τέχνη και τον πολιτισμό παράλληλα με τα γνωστικά αντικείμενα Γενικής Παιδείας, ευδοκιμεί η πολυδιάστατη ανάπτυξή του, ενώ παράλληλα δημιουργείται διέξοδος καλλιτεχνικής έκφρασης.
Τα Μουσικά Σχολεία αποτελούν σχολικές μονάδες με χαμηλή, ή και μηδενική σχεδόν εμφάνιση αρνητικών φαινομένων σχολικής βίας και εκφοβισμού (Μπέλλος, 2016), ενώ έχει διαπιστωθεί ερευνητικά ότι οι μαθητές των Μουσικών Σχολείων παρουσιάζουν σημαντικά χαμηλότερη επιθετικότητα, καλύτερη κοινωνική συμπεριφορά και υψηλότερη σχολική επίδοση σε βασικά μαθήματα Γενικής Παιδείας από μαθητές Γενικών Γυμνασίων (Κολιάδη-Τηλιακού, 2009). Ο χώρος των Μουσικών Σχολείων υποστηρίχθηκε ότι δημιουργεί συνθήκες συνύπαρξης και αποδοχής της μοναδικότητας του άλλου και του διαφορετικού, ενώ προτείνει την μαθητική σύνθεση ως εργαλείο νέας παιδαγωγικής κατεύθυνσης, διατηρώντας παράλληλα τις καθιερωμένες μουσικές πρακτικές (Yeorgouli-Bourzoukou, 2004). Η παράλληλη σπουδή της δυτικοευρωπαϊκής και της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής μέσα από ομαδικά και ατομικά μαθήματα και η καλλιέργεια της συμμετοχής, της ευθύνης, της αυτοεκτίμησης και της πολύτεχνης έκφρασης μέσα από τα μουσικά σύνολα ποικίλων ειδών (Tsimpouri & Vaioulli, 2017), συντελούν στην ενίσχυση μίας πολύ-επίπεδης καλλιέργειας μουσικών δεξιοτήτων, ενδυναμώνοντας την μεταξύ τους ευεργετική επίδραση (Καλλιτεχνική Επιτροπή, 2012). Ταυτόχρονα παρατηρήθηκε μια διαφοροποιημένη πορεία και χρήση διαφόρων μεθόδων στη διδασκαλία της μουσικής με χαρακτηριστικά τυπικής και άτυπης εκπαίδευσης (Διονυσίου, 2002), η οποία συμβάλλει στη διάδοση μουσικών ειδών που συνυπάρχουν στην ελληνική μουσική, αλλά και στο άνοιγμα προς άλλα είδη (Γεωργουλλή, 2015). Επίσης διαπιστώθηκε ότι οι μαθητές των Μουσικών Σχολείων έχουν τη δυνατότητα να γνωρίσουν, αφενός τη λαϊκή παράδοση και όλες τις επιμέρους εκφάνσεις της, και αφετέρου να την αντιληφθούν ως μέρος μιας συνολικής μουσικής παιδείας και κουλτούρας, αλλά και ως εργαλείο διαπολιτισμικής συνάντησης και επικοινωνίας (Θεολόγος & Κατσαδώρος, 2017). Τέλος, σε ποιοτική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο Μουσικό Σχολείο Ρόδου διαπιστώθηκε η θετική στάση των μαθητών απέναντι σε δια-σχολικές συνεργασίες και συμπράξεις με μουσικά σχολεία του εξωτερικού, σημαντική βελτίωση της αυτο-αντίληψής τους σχετικά με την καλλιτεχνική τους ανάπτυξη, καθώς και δημιουργία εσωτερικών κινήτρων για στροφή προς μουσικές σπουδές. Παράλληλα, στην ίδια έρευνα, οι εμπειρίες των μαθητών από τη συμμετοχή σε καλλιτεχνικές εκδηλώσεις, μουσικά σύνολα και παραστάσεις φάνηκε ότι παρέχουν μοναδικές ευκαιρίες για αυτο-βελτίωση σε καλλιτεχνικό επίπεδο, αλλά και επίπεδο μουσικής εκτέλεσης (Tsimpouri & Koliadi-Tiliakou, 2019).
Όλα αυτά τα στοιχεία που αναφέρθηκαν αποτελούν δεδομένα ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί σε Μουσικά Σχολεία της χώρας μας. Γι αυτό το λόγο, παρατίθενται οι πηγές παρακάτω, έτσι ώστε ο κάθε ενδιαφερόμενος να μπορεί να αναζητήσει περισσότερες λεπτομέρειες. Τα ευρήματα των παραπάνω ερευνών και μελετών αποτελούν ισχυρότατα επιχειρήματα υπέρ της διατήρησης και συνέχισης αυτού του θεσμού, που αποτελεί στολίδι για την εκάστοτε τοπική κοινωνία, μαθησιακό περιβάλλον που ευνοεί την ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών και, συνεπώς, πρέπει να αποτελεί παράδειγμα μίμησης για κάθε γενικό σχολείο. Το Μουσικό Σχολείο καλλιεργεί ευτυχισμένα παιδιά μέσα από μια όμορφη καθημερινότητα που εναλλάσσεται δυναμικά και δημιουργικά ανάμεσα στη γενική και καλλιτεχνική παιδεία, ενώ προσφέρει στους μαθητές πλούσιες και απολαυστικές μουσικές εμπειρίες που μπορούν να επεκταθούν πολύ πέρα από την πύλη του σχολείου και τα σχολικά έτη. Μαθητές λοιπόν που θα φοιτούσαν σε οποιοδήποτε γυμνάσιο, αλλά ταυτόχρονα έχουν αγάπη προς την τέχνη της μουσικής, μεράκι και θέληση προς τη μουσική μάθηση, ή κάποια κλίση είτε στην ευρωπαϊκή, είτε στην παραδοσιακή μουσική, αποτελούν τη «μαγιά» του σχολείου μας.
Θεωρώ λοιπόν ότι η τεκμηρίωση αυτή θα μπορέσει να προσθέσει ένα ακόμη στοιχείο στην ήδη διαδεδομένη άποψη για το σημαντικό ρόλο της μουσικής εκπαίδευσης στη γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών, αλλά ταυτόχρονα θα βοηθήσει τους γονείς να αντιληφθούν την πραγματική παιδαγωγική αξία του θεσμού των Μουσικών Σχολείων, αυτών των «φυτώριων» τέχνης, μουσικής καλλιέργειας, αλλά και σημείων αναφοράς του πολιτισμού μας.
(Το παραπάνω κείμενο περιέχει αποσπάσματα από εισήγηση της γράφουσας στο Πανελλήνιο Συνέδριο που διεξήχθη στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών για τις «Τέχνες στο Σχολείο» (11-13 Οκτώβρη 2018). Στην εισήγηση τονίστηκε ιδιαίτερα η καλλιτεχνική και ολόπλευρη ανάπτυξη των μαθητών του Μουσικού Σχολείου Ρόδου μέσα από παραστάσεις που προκύπτουν από τα ποικίλα Πολιτιστικά Προγράμματα που υλοποιούνται κάθε χρόνο).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ
Γεωργουλή, Σ. (2016). Η φιλοσοφία και γενικές αρχές για τη διδασκαλία των μουσικών οργάνων στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών Μουσικής για τα Μουσικά Σχολεία (2015). Στο Μ. Κοκκίδου & Ζ. Διονυσίου (Επιμ.), Μουσικός Γραμματισμός: Τυπικές και Άτυπες Μορφές Μουσικής Διδασκαλίας- Μάθησης (Πρακτικά 7ου Συνεδρίου της Ελληνικής Ένωσης για τηΜουσική Εκπαίδευση)(σσ. 142-150). Θεσσαλονίκη: Ε.Ε.Μ.Ε.
Διονυσίου, Ζ. (2002). Προσέγγιση στη διδασκαλία της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Πρακτικά του 3ου Συνεδρίου της Ε.Ε.Μ.Ε., «Διδασκαλία της Μουσικής. Μοντέλα, Στρατηγικές, Μέθοδοι: Από τη Θεωρία στην Πράξη». (Βόλος, 28-30 Ιουνίου, 2002) (σσ. 154-168). Θεσσαλονίκη: Ελληνική Ένωση για τη Μουσική Εκπαίδευση.
Ζεπάτου, Β. (2014). Θεσμικά Χαρακτηριστικά των Μ.Σ. της Ελλάδας: Η Σημασία τους και η Ανίχνευση Αντιστοιχιών με Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Ατζέντες για την Εκπαίδευση στις Τέχνες και ειδικότερα στη Μουσική. Στο: Κ. Κασιμάτη & Μ. Αργυρίου (επιμ.), Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Τάσεις στην Εκπαίδευση: οι Επιρροές τους στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα, Τόμος Β΄ (σ. 157-168). Πρακτικά 5ου Διεθνούς Συνεδρίου EduPolicies 2014; Αθήνα, 26-28/2014. Αθήνα: ΑΣΠΑΙΤΕ & ΕΕΜΑΠΕ.
Θεολόγος, Χ. & Κατσαδώρος, Γ. (2017). Η ελληνική λαϊκή παράδοση στα Μουσικά Σχολεία και η συμβολή τους στη διαμόρφωση της πολιτισμικής ταυτότητας, στο: Παιδαγωγική έρευνα στο Αιγαίο-2η ημερίδα υποψηφίων διδακτόρων. Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης της Σχολής Ανθρωπιστικών Επιστημών του πανεπιστημίου Αιγαίου, σελ. 211-226
Καλλιτεχνική Επιτροπή. (2012). Προγράμματα Σπουδών Μουσικών Σχολείων. Απόσπασμα Πράξης της συνεδρίασης με αρ. 101/8-10-2012 της Καλλιτεχνικής Επιτροπής για το Θέμα 201.
Κολιάδη-Τηλιακού, Α. (2007). Η σχέση της μουσικής αυτοαντίληψης με την αυτοεκτίμηση μαθητών μουσικών γυμνασίων. Μουσικοπαιδαγωγικά, Τεύχος 5, σ. 50-75.
Κολιάδη–Τηλιακού, Α. (2009). Μουσική Αυτοαντίληψη, Αυτοεκτίμηση και Κοινωνική Συμπεριφορά παιδιών σχολικής ηλικίας. Διδακτορική Διατριβή, Τ.Μ.Σ., Ε.Κ.Π.Α. Δημοσιευμένη στο Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης.
Κυριαζικίδου, Π. (1998). Τα Μουσικά Σχολεία στην Ελλάδα: Θεσμικό Πλαίσιο και Σχολική Πραγματικότητα. Θεσσαλονίκη: Παρατηρητής.
Μπέλλος, Π. (2016). Ανάπτυξη σχολικού κλίματος. Το παράδειγμα της σχολικής βίας. Μια συγκριτική μελέτη. Αδημοσίευτη Μεταπτυχιακή Εργασία, ΠΜΣ, Μοντέλα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Εκπαιδευτικών Μονάδων ΤΕΠΑΕΣ, Παν/μιο Αιγαίου.
Ντούρου, Μ. (2014). Τα Μουσικά Σχολεία Σήμερα. Κωδικός MIS 457003, 457004 και 457005. Η Αυγή μιας Νέας Εποχής; Στο: Κ. Κασιμάτη & Μ. Αργυρίου (επιμ.), Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Τάσεις στην Εκπαίδευση: οι Επιρροές τους στο Ελληνικό Εκπαιδευτικό Σύστημα. Τόμος Β΄ (σ. 169-180). Πρακτικά 5ου Διεθνούς Συνεδρίου EduPolicies 2014; Αθήνα, 26-28/2014. Αθήνα: ΑΣΠΑΙΤΕ & ΕΕΜΑΠΕ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ
Tsimpouri, Τ. &Vaioulli, P. (2017). “Music ensembles and their role in the psycho-social growth of students in Greek music schools”. Paper presented at the 1st European Μusic School Research Symposium, October 6th & 7th, University of Music and Performing Arts, Vienna
Tsimpouri, T. & Koliadi-Tiliakou, A. (2019). “The collaboration among schools as a prerequisite for students’ artistic development: The case of the Music School of Rhodes”. Paper presented at the 2nd European Μusic School Symposium, October 10th & 11th, University of Music and Performing Arts, Department of Music Education Research, Music Didactics and Elemental Music Making, Vienna
Yeorgouli - Bourzoukou, S. (2004). Examining the role of Composing and Improvising in Greek Music Education with particular reference to the Musika Gymnasia. Ph.D. Thesis, University College Winchester, University of Southampton.
Ανθούλα Κολιάδη – Τηλιακού
Διδάκτωρ Μουσικής Παιδαγωγικής
Εκπαιδευτικός Πιάνου Μουσικού Σχολείου Ρόδου
Μail:matilfam@gmail.com
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
