Η Βασική Εξίσωση της Κρίσης

Οι κίνδυνοι καταστροφών και κρίσεων αυξάνουν εκθετικά σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Τα φυσικά φαινόμενα εξελίσσονται σε φυσικές καταστροφές, συμπλέκονται με ανθρωπογενείς δραστηριότητες, προκαλούν τεχνολογικά ατυχήματα, υποβαθμίζουν το περιβάλλον, οδηγούν σε βιολογικές μεταλλάξεις και τέλος καταλήγουν σε γεωπολιτικές κρίσεις. Οι επιπτώσεις είναι ήδη τεράστιες σε κάθε επίπεδο, κοινωνικό, οικονομικό, περιβαλλοντικό.

 

Οι βασικές έννοιες που υφίστανται στη θεωρία διαχείρισης κινδύνων, καταστροφών και κρίσεων είναι απλές, αλλά ταυτόχρονα εμπεριέχουν μεγάλο αριθμό μεταβλητών.

 

Ο κίνδυνος (Hazard) είναι δυνητικό φαινόμενο ή γεγονός, το οποίο εάν εκδηλωθεί μπορεί να διαταράξει την ομαλή λειτουργεία μιας κοινωνίας ή ενός συστήματος. Υφίστανται περίπου 40 κίνδυνοι και κρίσεις που μπορεί να δράσουν είτε κατά μόνας, είτε σε συνδυασμό, οπότε και αυξάνονται τρομερά οι επιπτώσεις τους. Κάποιοι εμφανίζονται για πρώτη φορά (νέοι ιοί, τσουνάμι χωρίς σεισμό κ.λπ.).

 

Η τρωτότητα (vulnerability) δεν είναι τίποτα άλλο, παρά η ευπάθεια της κοινωνίας ή  ενός συστήματος, δηλαδή το πόσο ευάλωτα είναι. Αντίστροφος όρος, η ανθεκτικότητα.

 

Η διακινδύνευση (risk) είναι οι απώλειες που αναμένουμε από ένα κίνδυνο ή συνδυασμό κινδύνων στο σύστημα ή στην κοινωνία και εκφράζεται μαθηματικά από το γινόμενο των κινδύνων - κρίσεων και της τρωτότητας. Όσο μεγαλύτερος είναι ο πιθανός κίνδυνος και αυξημένη η τρωτότητα, τόσο οι επιπτώσεις μεγεθύνονται.

 

Καταστροφή (disaster) είναι η σοβαρή διαταραχή της λειτουργίας μίας κοινωνίας ή ενός συστήματος, η οποία προκαλεί εκτεταμένες ανθρώπινες, υλικές απώλειες ή και περιβαλλοντική υποβάθμιση, οι οποίες ξεπερνούν την ικανότητα της πληγείσας κοινωνίας ή συστήματος να τις αντιμετωπίσει με ίδια μέσα και πόρους.

 

Ως Κρίση (Crisis) ορίζεται οποιοδήποτε ασταθής ή επικίνδυνη κατάσταση, στην οποία έχει οδηγηθεί ένα σύστημα ή μία κοινωνία με συνήθη χαρακτηριστικά την απειλή, τον αιφνιδιασμό και την ανάγκη άμεσης λήψης αποφάσεων.

 

Ο κίνδυνος είναι μέγεθος το οποίο πολύ δύσκολα τροποποιείται, δεδομένου ότι είναι σχεδόν αδύνατο να επηρεάσουμε λ.χ. μία φυσική, τεχνολογική ή βιολογική απειλή.

 

Πώς όμως μπορούμε να περιορίσουμε τις απώλειες από την εκδήλωση τους;

 

Η Τρωτότητα είναι ο βασικός παράγοντας που μπορεί να τροποποιηθεί μέσα από δράσεις αναβάθμισης της ανθεκτικότητας, όπως είναι η επιστημονική έρευνα, η ανάλυση και εκτίμηση κινδύνων, η απόκτηση του τεχνικού εξοπλισμού, οι ανθεκτικές υποδομές, το θεσμικό πλαίσιο, τα επιχειρησιακά σχέδια, η επαρκής στελέχωση των δομών κ.ά.

 

Κυρίαρχη όμως είναι η κατάρτιση, εκπαίδευση, ενημέρωση των πολιτών, ώστε να αποκριθούν με τη βέλτιστη συμπεριφορά, πειθαρχία, αυτοσυγκράτηση και ψυχραιμία, στοιχεία βασικά για τη μείωση των επιπτώσεων στην κοινωνία και στα υπό διακινδύνευση συστήματα.