Alfavita Newsroom Παιδεία: το σημαντικότερο πνευματικό αγαθό που μπορεί ν’ αποκτήσει εν ζωή ο άνθρωπος. Αγαθό ασφαλώς όχι η υπό την έννοια της όποιας ωφελιμιστικής αξίας δύναται να παράσχει, αλλά επειδή εξημερώνει το ήθος του ανθρώπου, του προσφέρει σεβασμό, γνώσεις και διαμορφώνει εν τέλει μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα ικανή ν’ ανταπεξέλθει απέναντι στις ανάγκες και τις προκλήσεις της ζωής επιδαψιλεύοντάς του εφόδια εφ’ όρου ζωής.
Σε τι είδους εκτίμηση βρίσκεται άρα τη σήμερον ημέρα η παιδεία; Ποια θέση στο αξιακό σύστημα καταλαμβάνει και ποια η προτεραιότητα που τις αποδίδει ο σημερινός πολίτης; Ερωτήματα στα οποία δεν κωλυόμαστε να απαντήσουμε αληθινά αν κοιτάξουμε γύρω μας, την πραγματικότητα. Οι κυβερνήσεις αλλάζουν, μαζί μ’ αυτές ανατρέπεται ρηξικέλευθα το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα, υφίσταται αλλαγές, ριζικές αναδιαμορφώσεις σαφώς βάσει των ιδεολογιών και των αντιλήψεων περί παιδείας από τα εκάστοτε κυβερνώντα κόμματα. Εάν, αγαπητοί μου φίλοι, υπήρχε πραγματική μέριμνα για την παιδεία και την εκπαίδευση σ’ αυτή τη χώρα που λέγεται Ελλάδα, θα είχε ενορχηστρωθεί ένας, αδιάβλητος, ανεπηρέαστος οργανισμός μέριμνας για τα εκ-παιδευτικά ζητήματα που ανακύπτουν, κριτικής της υπάρχουσας επικρατούσας κατάστασης αλλά και εξεύρεσης τρόπων επίλυσης των προβλημάτων τα οποία, κατά τη γνώμη μου, είναι αναρίθμητα και παμπληθή. Ας αναφέρω ενδεικτικά το πρόβλημα του χαρακτήρα της παρεχόμενης εκπαίδευσης ο οποίος, υποτίθεται, ευνοεί την προσφορά δημόσιας παιδείας σ’ όλους τους Έλληνες πολίτες της χώρας αυτής. Η πραγματικότητα, δυστυχώς, είναι οδυνηρή καθώς, στην πραγματικότητα, επωφελούνται της καταστάσεως τα ιδιωτικά φροντιστήρια μέσης εκπαίδευσης προσφέροντας “συνταγές επιτυχίας” σε εξετάσεις που επιτρέπουν την εισαγωγή των μαθητών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Και το πιο φρικτό γεγονός είναι ότι επιτελείται μια πιο αποτελεσματική δουλειά σε σχέση με αυτή που λαμβάνει χώρα στο σχολείο και στις αίθουσες διδασκαλίας. Στην “επιτυχία” αυτή συντελούν η κατάρτιση των ιδιωτικών εκπαιδευτών, η οργάνωση που διαθέτουν, η παροχή επιπρόσθετου υλικού για καλύτερη κατανόηση του μαθήματος από βοηθήματα που αγοράζουν οι ίδιοι και η απόπνοια αισθήματος εμπιστοσύνης και σιγουριάς από τους ίδιους τους μαθητές αλλά και τους γονείς τους, καθώς πιστεύουν ακράδαντα πως “ό,τι πληρώνεται, εκτιμάται και αποδίδει εμφανώς καλύτερα”.
Ένα δεύτερο πρόβλημα εντοπίζεται στους ίδιους τους στόχους που θέτει ο εκπαιδευτικός, οι οποίοι στόχοι με τη σειρά τους τίθενται από την πολιτεία η οποία και επιτάσσει την επίτευξή τους. Πλέον, μοναδικός στόχος κάθε μαθητή, ο οποίος στόχος διαμορφώνεται περίπου στα χρόνια του Γυμνασίου, είναι η επιτυχής εισαγωγή του στα έδρανα μια σχολής, αν όχι σ’ αυτά της σχολής που επιθυμεί. Έπειτα, η επιτυχής περάτωση των σπουδών και εν συνεχεία “ρίχνεται” μανιωδώς στο κυνήγι αναζήτησης μια προσοδοφόρας εργασίας, πρωτίστως επικεντρώνεται στην ανεύρεση μια δουλειάς σχετικής με τη σχολή που αποφοίτησε, και δευτερευόντως, οποιασδήποτε άλλης έτσι ώστε να καλύψει τα έξοδα της, πλέον, πολυδάπανης επιβίωσής του. Η παιδεία αντιμετωπίζεται απ’ όλους χρησιμοθηρικά κοιτώντας μόνο το όφελος που μπορεί ν’ αποκομίσει κάποιος και όχι χάριν των ιδίων γλυκέων καρπών της. Οι μαθητές μαθαίνουν κάτι επειδή η κατοχή της γνώσης αυτής μπορεί κάτι να τους προσφέρει και προφανώς όχι τη χαρά της αναζήτησης της περιβάλλουσας πραγματικότητας ή την ευχαρίστηση που νιώθει κάποιος καθώς βαδίζει προς την πνευματική εξύψωση. Το σύστημα είναι τέτοιο που έχει καθορίσει ότι μ’ αυτόν τον τρόπο πρέπει να γίνεται η διδασκαλία και όχι μ’ άλλον, ίσως πιο ενδιαφέροντα, κυρίως για τους αποδέκτες της, τους μαθητευόμενους. Το ενδιαφέρον του νομοθέτη καθώς και των εκπαιδευτικών, οφείλει να εστιάζεται στις πραγματικές ανάγκες του μαθητή οι οποίες διαμορφώνονται βάσει των επικρατουσών κοινωνικών συνθηκών και αξιών. Ας μεταφερθεί επιτέλους το κέντρο βάρους της διδασκαλίας στον ίδιο τον μαθητή, τον άμεσα ενδιαφερόμενο, ας κατανοηθούν οι ανάγκες και οι προτιμήσεις του. Χρόνια τώρα υποτίθεται πως παλεύουμε για την πολύπλευρη ολοκλήρωση, πνευματική, σωματική, ψυχική, του εκάστοτε εκπαιδευόμενου ενώ στην πραγματικότητα προξενείται περισσότερο κακό παρά καλό. Οι μαθητές αδιαφορούν για το σχολείο που τους επιβάλλει την απόκτηση γνώσεων αντιφατικών, εσφαλμένα προσεγγισμένων από τους διδάσκοντες, αλλά και χωρίς ουσιαστική άρρηκτα συνδεδεμένη σχέση με την πραγματικότητα. Είναι δυνατόν, άλλωστε, να μάθεις για τη Φύση μόνο από το μάθημα της φυσικής, από την εικονογράφηση συγκεκριμένων εικόνων σε ένα βιβλίο χωρίς ζωή; Ή από το μάθημα “Μελέτη Περιβάλλοντος”; Έχουμε χρέος να εκθέσουμε τα παιδιά στην όμορφη πραγματικότητα που τα προκαλεί γύρω τους και ζητά απ’ αυτά να την ανακαλύψουν με πάθος.
Έχουμε, λοιπόν, ν’ αντιμετωπίσουμε ένα σχολείο που όχι μόνο επιτελεί τα προαναφερθέντα, αλλά και επιχειρεί να ελέγξει τις αποκτώμενες γνώσεις με κάποιου είδους ελεγκτικούς και αξιολογικούς μηχανισμούς που τα ονομάζει “διαγωνίσματα” ή “τέστ” ή απλά “εξετάσεις”. Όχι μόνο προσπαθεί να κάνει κάτι που, όπως πιστεύω, δεν είναι στην αρμοδιότητά του, αλλά το πραγματοποιεί με τρόπο βάναυσο και επονείδιστο. Εκβιάζει τους μαθητές να προετοιμασθούν για εξέταση πάνω σε συγκεκριμένες διδαχθείσες γνώσεις και κεφάλαια βιβλίου, σε καθορισμένη ημέρα και ώρα και με τρόπο που ευνοεί την αποστήθιση ή την ανιαρή επανάληψη ασκήσεων που έχουν ήδη γίνει έτσι ώστε να μην λησμονηθούν οι γνώσεις που μεταλαμπαδεύτηκαν. Ο προετοιμασμένος και ικανός μαθητής θα ανταπεξέλθει άνετα και χωρίς κανένα κώλυμα και ως απόρροια της καλής του επίδοσης θα επιβραβευτεί μ’ έναν ικανοποιητικό βαθμό στο τέλος του τετραμήνου, με αριστεία, κατ’ επέκταση με κοινωνική αναγνώριση κ.τ.λ. Ο κακός μαθητής θα παραμερισθεί και θα απαξιωθεί συστηματικώς ως ανίκανος να παρακολουθήσει τα τεκταινόμενα και να συμμορφωθεί με τις υποδείξεις του δασκάλου και, εν τέλει, είναι καταδικασμένος ν’ αποτύχει, να του προκληθούν αισθήματα κατωτερότητας και υποτέλειας, φόβου ως προς την έκφραση άποψης και χαμηλή αυτοπεποίθηση. Νομίζω ότι γίνεται κατανοητό ότι η εκπαίδευση και η παιδεία κατάντησαν ένα “καλοστημένο, χιλιοπαιγμένο και υποκριτικό θέατρο” με την ενεργή συμμετοχή όλων, μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών και πολιτείας. Οι μαθητές σαφώς και δε μπορούν ν’ αντιδράσουν αφού βρίσκονται σε μειονεκτική θέση λόγω της κυριαρχίας του καθηγητή μέσα στην τάξη. Οι γονείς φανερά αδιαφορούν για την πραγματική γνώση που αποκτήθηκε αλλά επικεντρώνονται στη συλλογή υψηλών βαθμών από το παιδί τους για να ελαφρύνει μετ’ έπειτα τα οικογενειακά βάρη και έξοδα που επωμίζονται οι γονείς για την εκπαίδευσή του. Οι εκπαιδευτικοί υπακούν στην πολιτεία και στο σύστημα που υποδεικνύει έναν συγκεκριμένο τρόπο διδασκαλίας και σε περίπτωση που αυτός δεν εφαρμόζεται ορθά και ο ίδιος εκτρέπεται της προδιαγεγραμμένης πορείας του, επεμβαίνει ο σύμβουλος ώστε να εξορθολογίσει τη συμπεριφορά και τη διδασκαλία του εκπαιδευτικού. Όμως, ενεδρεύει και ο κίνδυνος της απόλυσης σε καιρούς χαλεπούς, κατά τους οποίους η εξεύρεση εργασίας είναι ιδιαίτερα επίπονη και δύσκολη και ιδιαίτερα στον κλάδο της εκπαίδευσης όπου δε προσλαμβάνονται νεοσύλλεκτοι. Η πολιτεία, τέλος, είναι αυτή που “κινεί τα νήματα” στο παιχνίδι με κανόνες που ορίζει η ίδια και είναι δεσμευτικοί για όλους όσους εμπλέκονται και τους αφορά.
Σίγουρα, πάντως, ένα πρέπει να γνωρίζουμε: ότι μ’ αυτές τις τακτικές κάνουμε περισσότερο κακό παρά καλό, δηλαδή, η ωφέλεια που προσφέρουμε είναι ήσσονος σημασίας εν συγκρίσει με τη καταστροφή που επιφέρουμε. Δε γίνεται, επί παραδείγματι, να υποκρίνονται οι διδάσκοντες εκ μέρους των μαθητών ότι η προβλεπόμενη γνώση αποκτήθηκε, ενώ συμβαίνει ακριβώς τ’ αντίθετο και να εθελοτυφλούν σκοπίμως για να μην εμπλακούν σε άλλες υποθέσεις λαμβάνοντας το μισθό τους και έχοντας ήσυχη τη συνείδησή τους. Τα παιδιά βαριούνται μέσα στην τάξη και υπομένουν καρτερικά την ώρα που θα χτυπήσει το κουδούνι και νοιώθοντας τη λαχτάρα της προσμονής του να τους κατακλύζει όταν αντιλαμβάνονται πως ελευθερώθηκαν επιτέλους από τα δεσμά μιας κοπιαστικής, ανιαρής και υποχρεωτικής διαδικασίας. Αυτό εκλαμβάνεται ως κάτι το φυσικό και δεν εξετάζονται οι λόγοι για τους οποίους κάτι τέτοιο λαμβάνει χώρα. Επίσης, πιστεύουμε ότι εάν κάτι δεν πετυχαίνει με μια προσπάθεια, οφείλεται στ’ ότι ο μαθητής δε προσπάθησε περισσότερο για να το κατακτήσει και επομένως, το φταίξιμο και η ευθύνη είναι όλη δική του. Θα βγάλουμε τον εαυτό μας από τη δύσκολη θέση διατεινόμενοι πως πρέπει να προσπαθήσει πιο σκληρά, επαναλαμβάνοντας την ίδια ακριβώς διαδικασία, με περισσότερη θέρμη και ζήλο. Κοροϊδεύουμε τους ίδιους μας τους εαυτούς πιστεύοντας πως εάν ένας τρόπος εκμάθησης δε βοήθησε και δε στάθηκε αρωγός στην εκπαιδευτική διαδικασία, θα πρέπει να επιμείνουμε στον ίδιο μέχρι να πετύχει. Εξαιρετικά τραγελαφικό, το λιγότερο.
Αυτή η διαδικασία επιτελείται εδώ και χρόνια στους κόλπους της εκπαίδευσης και δύσκολα, δυστυχώς, θα αλλάξει. Η ελληνική κοινωνία είναι στενά συνδεδεμένη με μια τέτοια νοοτροπία και κοσμική αντίληψη που οδηγεί στην εφαρμογή τέτοιων γελοίων και ευτελών μεθόδων, ντροπιαστικών από κάθε άποψη. Τα σχολεία χρειάζεται να λάβουν και πάλι ζωή. Χρειάζεται να πυροδοτηθεί μια σειρά από αλλεπάλληλων αντιδράσεων ανατροπής που θα αντιμετωπίσουν την κατάσταση κριτικά και θα προβούν άμεσα οι φορείς σε ουσιαστική αλλαγή. Καθίσταται επιθυμητή, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, ριζική αναδιάρθρωση και ανοικοδόμηση σε στέρεα και ελπιδοφόρα θεμέλια ενός παιδευτικού συστήματος που θα διαποτίζεται από κατανόηση των αναγκών του μαθητή λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα γεγονότα και τα κοινωνικά συμφραζόμενα της κάθε εποχής προσφέροντας ουσιαστική παιδεία και μόρφωση. Έχω και έχουμε χρέος, εγώ ως επίδοξος εκπαιδευτικός, και όλη η εκπαιδευτική κοινότητα στην οποία και απευθύνομαι, ν’ αναζωπυρώσουμε την δίψα των μαθητών για πραγματική γνώση, μάθηση και επαφή με τον πραγματικά ενδιαφέροντα κόσμο που τους περιβάλλει. Να απορριφθούν όσες μέθοδοι παρακωλύουν μια ομαλή και επιτυχούσα πορεία προς το φως της αλήθειας της γνώσης και να αντικατασταθούν το ταχύτερο δυνατόν με άλλες θέτοντας ένα τέλος στο υποκριτικό αυτό έργο που μαστίζει και ταλαιπωρεί επί χρόνια την εκπαίδευση. Είναι καιρός.
“Πιστεύω ότι μαθαίνουμε καλύτερα όταν εμείς οι ίδιοι, και όχι άλλοι, αποφασίζουμε τι θα μάθουμε, και όταν επιλέγουμε τους ανθρώπους, τα υλικά, και τις εμπειρίες από τις οποίες θα μάθουμε”.
John Holt
Αντώνης Δάγγας
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 14/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
