Φέτος, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ξεπέρασε τον εαυτό του. Στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας, στις περίφημες Πανελλαδικές Εξετάσεις, ζητήθηκε από τους μαθητές να γράψουν για τη «δημιουργικότητα στο σχολείο» και τους τρόπους που την εκφράζουν στην προσωπική τους ζωή. Αν δεν ήταν τόσο εξοργιστικό, θα μπορούσε να θεωρηθεί χιουμοριστικό.
Πρόκειται για μια θρασύτατη επίδειξη υποκρισίας από ένα εκπαιδευτικό σύστημα που όχι μόνο δεν προάγει, αλλά συστηματικά καταστέλλει κάθε μορφή δημιουργικής έκφρασης. Ένα σύστημα που αντιμετωπίζει τον μαθητή όχι ως σκεπτόμενο ον, αλλά ως αριθμό, ως ποσοστό, ως «μονάδα απόδοσης». Ένα σύστημα που από νωρίς του μαθαίνει ότι το λάθος είναι εχθρός, η φαντασία είναι πολυτέλεια και η διαφορετική άποψη «εκτός θέματος».
Μέσα σε αυτό το αποστειρωμένο περιβάλλον, ερχόμαστε και ζητάμε από τους μαθητές να «φανταστούν», να «εκφραστούν», να μιλήσουν για το πώς το σχολείο τους εμπνέει δημιουργικά. Μα για ποιο σχολείο μιλάμε; Για αυτό που στοιβάζει 28 παιδιά ανά τάξη χωρίς υποδομές και επαρκές προσωπικό; Για αυτό που ακόμη θεωρεί την «τέχνη» και τη «μουσική» μαθήματα πολυτελείας ή που αποψιλώνει τις ανθρωπιστικές σπουδές για χάρη ενός εξετασιοκεντρικού τερατουργήματος;
Και όλα αυτά, φυσικά, κορυφώνονται στον... «Μεγάλο Τελικό»: τις Πανελλαδικές Εξετάσεις. Έναν θεσμό που λειτουργεί ως εξεταστικός γκρεμοτσακιστής κάθε παιδικού ονείρου. Μια διαδικασία που έχει εξοβελίσει την ουσιαστική μάθηση και έχει μετατρέψει τη Γ’ Λυκείου σε ένα στείρο έτος φροντιστηριακού εγκλεισμού. Πανελλαδικές που αντιμετωπίζουν τον άνθρωπο ως μηχανή παραγωγής μορίων και όχι ως ψυχή, προσωπικότητα, όραμα.
Και τώρα το σύστημα έχει το θράσος να μιλήσει για «δημιουργικότητα». Σε ποιον; Στον μαθητή που επί χρόνια δεν έχει γράψει τίποτα πέρα από «έκθεση με δομή»; Που δεν έχει τολμήσει να πει τη γνώμη του στην τάξη από φόβο μην παρεκκλίνει από την «αναμενόμενη απάντηση»; Που έχει διδαχθεί πως η επιτυχία σημαίνει να ενσωματωθείς πλήρως σε ένα σύστημα που σε καταπνίγει;
Και ας μην μιλήσουμε για το ψυχικό κόστος αυτής της διαδικασίας. Η πίεση, το άγχος, οι κρίσεις πανικού, οι διαταραχές ύπνου και διατροφής, οι γονείς που ζουν κι αυτοί υπό καθεστώς φόβου. Όλα αυτά είναι το τίμημα του ελληνικού «παιδευτικού» ιδεώδους. Και το επιστέγασμα; Ένα θέμα Έκθεσης που ρίχνει αλάτι στις πληγές. Ένα άρθρο για τη δημιουργικότητα, τη στιγμή που οι μαθητές καλούνται να επιβιώσουν μέσα σε ένα σύστημα που λειτουργεί σαν εργοστάσιο εξάντλησης.
Αν το Υπουργείο Παιδείας και οι «ειδικοί» των θεμάτων ήθελαν πράγματι να ανοίξουν διάλογο για τη δημιουργικότητα, θα έπρεπε να ξεκινήσουν από την ίδια τη ριζική αλλαγή του συστήματος. Να ξηλώσουν ό,τι απονευρώνει τον μαθητή. Να ακούσουν, όχι μόνο να εξετάζουν. Να διδάξουν τον στοχασμό, την αμφισβήτηση, την πρωτοβουλία, την τέχνη, την έκφραση. Να πάψουν να μετράνε μόνο «μόρια» και να αρχίσουν να μετρούν ζωές.
Όσο όμως το σύστημα παραμένει εγκλωβισμένο στη λογική του διαγωνιστικού μαραθωνίου, η αναφορά στη δημιουργικότητα δεν είναι τίποτα άλλο από μια χυδαία επίδειξη. Ένα επικοινωνιακό φτιασίδωμα σε έναν μηχανισμό που – παρά τις ωραίες λέξεις – εξακολουθεί να συνθλίβει το πιο πολύτιμο στοιχείο της εκπαίδευσης: τον ελεύθερο, σκεπτόμενο άνθρωπο.
Μαρίλια Γιακουμή
Φιλόλογος | Ειδική Παιδαγωγός Συμπεριφοριστικής Εκπαίδευσης
Απόφοιτος Φιλοσοφικής Σχολής, ΕΚΠΑ
M.Ed. στη Διδασκαλία Ατόμων με Δυσκολίες στον Προφορικό & Γραπτό Λόγο, Ε.Α.Π.
Certificate in Managing Emotions in Times of Uncertainty & Stress, Yale University
