Λεωνίδας Βουρλιώτης Οι Πανελλήνιες Εξετάσεις κάθε χρονιά συνοδεύονται από έντονη συζήτηση σχετικά με το βαθμό δυσκολίας των θεμάτων και το πώς αυτός επηρεάζει τις επιδόσεις των μαθητών. Δεν είναι τυχαίο ότι στα μέσα ενημέρωσης συναντάμε άλλοτε τίτλους περί «εύκολων θεμάτων» που δημιουργούν «στρατιές αριστούχων» και άλλοτε περί «σφαγής» των υποψηφίων λόγω ιδιαίτερα απαιτητικών θεμάτων
Πράγματι, η δυσκολία ενός διαγωνίσματος μπορεί να καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τη διασπορά των βαθμολογιών: σε «βατά» θέματα οι υψηλές βαθμολογίες πληθαίνουν, ενώ σε δύσκολα θέματα παρατηρούνται μαζικές χαμηλές επιδόσεις.
Απόψεις εκπαιδευτικών και υποψηφίων
Η δραστική επίπτωση των δύσκολων θεμάτων στις επιδόσεις έχει προκαλέσει συζητήσεις και προβληματισμό σε εκπαιδευτικούς, βαθμολογητές και μαθητές. Πολλοί καθηγητές σημειώνουν ότι η υπερβολική δυσκολία δεν εξυπηρετεί εκπαιδευτικά, πέρα από το να ξεχωρίσει μια μικρή ελίτ αριστούχων.
Αυτή η εικόνα, με λίγους πολύ υψηλούς βαθμούς και πάρα πολλούς κάτω από τη βάση, γεννά το ερώτημα αν οι εξετάσεις πέτυχαν τον στόχο τους. Από την πλευρά των μαθητών, οι χρονιές όπου γίνεται λόγος για «σφαγή» συνοδεύονται από αισθήματα απογοήτευσης και άγχους. Πολλοί υποψήφιοι περιγράφουν την εμπειρία τους σε εξαιρετικά δύσκολα θέματα ως τραυματική: «θέματα-λαβύρινθο» που δεν βγαίνουν στον διαθέσιμο χρόνο, ερωτήματα που «σε κάνουν να αμφιβάλεις για όσα ξέρεις», και γενική αίσθηση αδικίας.
Δεν είναι τυχαίο ότι το 2024 υπήρξαν μέχρι και αντιδράσεις γονέων για τη Φυσική, θεωρώντας ότι τόσο δύσκολα θέματα ουσιαστικά τιμωρούν τους μαθητές και κλείνουν το μάτι στα ιδιωτικά πανεπιστήμια (υπονοώντας ότι οι αποτυχόντες θα στραφούν εκεί) – μια έντονη κριτική που έλαβε δημοσιότητα. Στην εκπαιδευτική κοινότητα διατυπώνεται η άποψη ότι οι εξεταστικές επιτροπές σκόπιμα ρυθμίζουν τη δυσκολία ώστε να πετύχουν μια κατανομή βαθμών που να αντιστοιχεί στους διαθέσιμους θέσεις εισαγωγής. Τα θέματα υποτάσσονται στη λογική «τόσοι 18-20, τόσοι κάτω από τη βάση», δηλαδή να κατηγοριοποιηθούν οι μαθητές ώστε να “χωρέσουν” στον καθορισμένο αριθμό εισακτέων.
Με σταθερό τον αριθμό φοιτητών που θα περάσουν (και πλέον με την επιβολή Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής), η δυσκολία των θεμάτων δεν αλλάζει τον συνολικό αριθμό επιτυχόντων αλλά το ποιοι θα είναι αυτοί.
Έτσι, λένε ορισμένοι εκπαιδευτικοί, αν τα θέματα είναι πιο εύκολα ή πιο δύσκολα δεν έχει νόημα να αναρωτιόμαστε αν «θα πετύχουν περισσότεροι ή λιγότεροι», αφού οι θέσεις είναι συγκεκριμένες.
Απλώς με εύκολα θέματα θα μπουν πολλοί με υψηλούς βαθμούς, ενώ με δύσκολα θα μπουν οι ίδιοι περίπου αριθμητικά μαθητές αλλά με χαμηλότερους βαθμούς (και περισσότεροι θα μείνουν εκτός λόγω ΕΒΕ). Αυτή η οπτική εξηγεί γιατί κάποιες χρονιές η Κεντρική Επιτροπή «ανεβάζει τον πήχη» συνειδητά: όχι για να αποτύχουν οι μαθητές, αλλά για να διαφοροποιηθούν επαρκώς οι επιδόσεις και να ξεχωρίσουν οι καλύτεροι, ειδικά μετά και την κατάργηση των ΤΕΙ (που σήμαινε λιγότερες επιλογές για χαμηλότερες βαθμολογίες). Βεβαίως, υπάρχει μια λεπτή ισορροπία εδώ.
Οι υπερβολικά δύσκολες εξετάσεις κινδυνεύουν να χάσουν το παιδαγωγικό τους νόημα και να μετατραπούν σε εξετάσεις αντοχής. Όπως ανέφερε ένας έμπειρος φυσικός, «αν έχεις προετοιμαστεί σωστά, μπορείς να λύσεις τα δύσκολα θέματα ως ένα σημείο – οι απροετοίμαστοι ή απλώς τυχεροί δεν θα γράψουν τίποτα»
Αυτό υποδηλώνει ότι τα απαιτητικά διαγωνίσματα επιβραβεύουν την πραγματική προετοιμασία, όμως παράλληλα αφήνουν εκτός πολλούς μέτρια προετοιμασμένους που υπό άλλες συνθήκες θα περνούσαν τη βάση. Η συζήτηση επομένως περιστρέφεται γύρω από το πώς θα βρεθεί ένα μέτρο στη δυσκολία: θέματα κλιμακούμενα που να διαχωρίζουν τους άριστους χωρίς να συνθλίβουν ψυχολογικά και βαθμολογικά τον μέσο μαθητή
Συμπεράσματα
Από την παραπάνω ανάλυση καθίσταται σαφές ότι ο βαθμός ευκολίας ή δυσκολίας των θεμάτων έχει άμεση επίδραση στις επιδόσεις των υποψηφίων. Σε χρονιές με ασυνήθιστα δύσκολα θέματα, τα επίσημα στοιχεία δείχνουν εκτόξευση των ποσοστών αποτυχίας: το 2019 και το 2024, για παράδειγμα, σχεδόν το 60% των διαγωνιζόμενων σε βασικά μαθήματα (Μαθηματικά, Φυσική, Ιστορία) έγραψε κάτω από τη βάση
Αντίστοιχα, σε αυτές τις περιπτώσεις οι αριστούχοι σπανίζουν – μόλις 2-6% αγγίζουν βαθμούς άριστα σε δύσκολα μαθήματα όπως τα Αρχαία ή τα Μαθηματικά
Αυτή η πραγματικότητα έχει πολλαπλές συνέπειες: αφενός, επηρεάζει τις βάσεις εισαγωγής (πιέζοντάς τες προς τα κάτω στα δύσκολα χρόνια), αφετέρου, δοκιμάζει ψυχολογικά τους μαθητές, πολλοί από τους οποίους βλέπουν κόπους χρόνων να μην αποτυπώνονται σε βαθμό λόγω της δυσκολίας. Παράλληλα, αναδεικνύεται ένα παράδοξο: οι ίδιοι οι αριθμοί εισακτέων στα ΑΕΙ παραμένουν σταθεροί ανεξαρτήτως δυσκολίας – γεγονός που έχει οδηγήσει κάποιους να υποστηρίζουν ότι οι εξετάσεις σχεδιάζονται ώστε το ποσοστό επιτυχίας να είναι ελεγχόμενο. Έτσι, η δυσκολία λειτουργεί ως φίλτρο: δεν αυξάνει ή μειώνει το πόσοι θα περάσουν συνολικά, αλλά καθορίζει το επίπεδο των μορίων τους και ποιοι συγκεκριμένα θα καταφέρουν την εισαγωγή. Αυτή η οπτική εξηγεί γιατί το δίλημμα «εύκολα ή δύσκολα θέματα» εμφανίζεται κάθε χρόνο, αλλά στην πράξη το σύστημα πάντα ταξινομεί τους υποψηφίους είτε με τον έναν είτε με τον άλλο τρόπο
Για τους μαθητές, ωστόσο, που βιώνουν τη διαδικασία, έχει σημασία οι εξετάσεις να είναι δίκαιες και ισορροπημένες. Οι ακραίες περιπτώσεις δύσκολων θεμάτων – όπου μιλάμε για «σφαγή» – γεννούν εύλογα ερωτήματα περί δικαιοσύνης και εκπαιδευτικής αξίας.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
2ος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Η ύλη για 70.000 υποψήφιους ως 14/5 με τις λύσεις
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 15/05
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
