Νίκος Μακρής Το κληρονομικό δίκαιο μπαίνει σε νέα εποχή, καθώς το υπό διαμόρφωση θεσμικό πλαίσιο αναγνωρίζει πλέον ρητά δικαιώματα και σε συντρόφους εκτός γάμου, προσαρμόζοντας τη διαδοχή στη σύγχρονη οικογενειακή πραγματικότητα.
Οι αλλαγές δεν είναι απλώς τεχνικές· ανατρέπουν παγιωμένες ισορροπίες δεκαετιών και επηρεάζουν άμεσα χιλιάδες οικογένειες.
Στο επίκεντρο των συζητήσεων της Ομάδας Εργασίας που επανασχεδίασε το κληρονομικό δίκαιο βρέθηκαν οι σύζυγοι, οι σύντροφοι με σύμφωνο συμβίωσης αλλά και οι σύντροφοι σε ελεύθερη ένωση, με τον νομοθέτη να επιχειρεί να καλύψει κενά που μέχρι σήμερα οδηγούσαν ακόμη και στην περιέλευση περιουσιών στο Δημόσιο.
Όπως είχε επισημάνει ο πρόεδρος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής, ομότιμος καθηγητής και ακαδημαϊκός Απόστολος Γεωργιάδης, «η σημερινή οικογενειακή πραγματικότητα δεν περιορίζεται στους στενούς συγγενικούς δεσμούς», υπογραμμίζοντας ότι το Δίκαιο οφείλει να αναγνωρίζει πραγματικές σχέσεις ζωής και όχι μόνο τυπικούς δεσμούς.
Ίσα δικαιώματα για γάμο και σύμφωνο συμβίωσης
Ο νέος σχεδιασμός προβλέπει ότι σύζυγοι με γάμο (πολιτικό ή θρησκευτικό) και σύντροφοι με σύμφωνο συμβίωσης εξομοιώνονται πλήρως ως προς τα κληρονομικά τους δικαιώματα. Για τον νομοθέτη, οι δύο μορφές συμβίωσης αντιμετωπίζονται πλέον με τον ίδιο ακριβώς τρόπο στη νόμιμη διαδοχή.
Ταυτόχρονα, αλλάζει για πρώτη φορά μετά από οκτώ δεκαετίες το ποσοστό της νόμιμης μοίρας του επιζώντος συζύγου. Η μερίδα αυξάνεται στο 33,3%, όταν υπάρχει ένα παιδί, ενώ το υπόλοιπο 66,7% κατανέμεται στο τέκνο. Μέχρι σήμερα, το αντίστοιχο ποσοστό του συζύγου ανερχόταν μόλις στο 25%.
Σε περιπτώσεις με περισσότερα παιδιά, τα ποσοστά δεν διαφοροποιούνται, διατηρώντας την ίδια αναλογία υπέρ των κατιόντων.
Ελεύθερη ένωση: Για πρώτη φορά κληρονομικό «πάτημα»
Η μεγαλύτερη τομή αφορά τους συντρόφους σε ελεύθερη ένωση, δηλαδή χωρίς γάμο ή σύμφωνο συμβίωσης. Για πρώτη φορά, ο επιζών σύντροφος αποκτά δυνητικό κληρονομικό δικαίωμα, εντασσόμενος στην πέμπτη τάξη της εξ αδιαθέτου διαδοχής.
Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι ο σύντροφος μπορεί να κληρονομήσει μόνο εφόσον δεν υπάρχουν συγγενείς, ούτε παιδιά, ούτε σύζυγος, ούτε γονείς ή άλλοι εξ αίματος κληρονόμοι. Κρίσιμες είναι δύο προθεσμίες:
- η διάρκεια της συμβίωσης (τουλάχιστον τρία έτη)
- και η τετράμηνη προθεσμία για προσφυγή στο δικαστήριο μετά τον θάνατο.
Το δικαστήριο καλείται να κρίνει αν πληρούται η «ικανή και αναγκαία συνθήκη» της μακρόχρονης συμβίωσης πριν ανοίξει ο δρόμος της κληρονομίας.
Παράδειγμα 1 – Ελεύθερη ένωση χωρίς συγγενείς
Δύο σύντροφοι ζουν μαζί επί δέκα χρόνια χωρίς κανέναν νομικό δεσμό. Ο ένας πεθαίνει αιφνίδια, χωρίς διαθήκη και χωρίς να υπάρχουν συγγενείς.
Σήμερα, η περιουσία καταλήγει στο Δημόσιο. Με τις νέες ρυθμίσεις, ο επιζών σύντροφος μπορεί να προσφύγει στο δικαστήριο εντός τεσσάρων μηνών. Αν αποδείξει συμβίωση άνω των τριών ετών, καθίσταται μοναδικός κληρονόμος. Αν όχι, η κληρονομία παραμένει στο Δημόσιο.
Παράδειγμα 2 – Παιδιά υπάρχουν, αλλά προστατεύεται και ο σύντροφος
Ηλικιωμένος ζούσε επί 20 χρόνια με τη σύντροφό του, ενώ είχε δύο ενήλικα παιδιά από προηγούμενο γάμο. Πεθαίνει χωρίς διαθήκη.
Τα παιδιά παραμένουν οι βασικοί κληρονόμοι, όμως η σύντροφος αποκτά σημαντικά δικαιώματα: λαμβάνει το εξαίρετο (οικοσκευή), μπορεί να παραμείνει στο σπίτι για ένα έτος και, εφόσον παρείχε ουσιώδη φροντίδα χωρίς αντάλλαγμα, δικαιούται χρηματική κληροδοσία ανάλογη με τις υπηρεσίες της. Έτσι το Δίκαιο αναγνωρίζει έμπρακτα τη συμβολή της, ακόμη κι αν δεν κληρονομεί την περιουσία.
Σύζυγοι: Τέλος οι «μακρινοί συγγενείς»
Σε περίπτωση θανάτου χωρίς διαθήκη, όπου ζει η σύζυγος αλλά υπάρχουν μόνο μακρινοί συγγενείς (π.χ. ξαδέλφια), η σύζυγος κληρονομεί πλέον το σύνολο της περιουσίας. Μέχρι σήμερα, μοιραζόταν το 50% με συγγενείς με τους οποίους ο εκλιπών δεν είχε καμία σχέση επί δεκαετίες.
Παράδειγμα 4 – Δεύτερος γάμος και ένα παιδί
Όταν υπάρχει ένας γιος από προηγούμενο γάμο και δεύτερη σύζυγος, η κληρονομία κατανέμεται πλέον 2/3 στο παιδί και 1/3 στη σύζυγο.
Επιπλέον, η σύζυγος αποκτά ισχυρό δικαίωμα: μπορεί να ζητήσει την οικογενειακή στέγη ή εναλλακτικά την επικαρπία του διαμερίσματος όσο ζει, ενισχύοντας ουσιαστικά την κατοικία της.
Διαζευγμένοι και διάσταση: Πότε κόβεται η κληρονομιά
Καθοριστική αλλαγή επέρχεται και στις περιπτώσεις διάστασης. Αν οι σύζυγοι βρίσκονταν σε διάσταση άνω των δύο ετών, ακόμη και χωρίς τυπικό διαζύγιο, ο επιζών σύζυγος αποκλείεται πλήρως από την κληρονομία. Στην περίπτωση αυτή, μοναδικός κληρονόμος καθίσταται το παιδί.
Μια λεπτομέρεια που αλλάζει τα πάντα και βάζει τέλος σε χρόνιες αδικίες, αλλά και σε ατέρμονες δικαστικές διαμάχες.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 18/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
