Η πρόσφατη αφήγηση της Σοφίας Μπεκατώρου για τον βιασμό της από αθλητικό παράγοντα διέσχισε την Ελλάδα.
Λίγες μόνο λέξεις ήταν αρκετές για να ωθήσουν και άλλες επίζησασες έμφυλης βίας, να πουν την ιστορία τους. Γυναίκες παίρνουν τον λόγο και μιλούν για τις έμφυλες βιαιότητες που αντιμετώπισαν. Ιστορίες συγκλονιστικές από χώρους εργασίας, από σπίτια μεθυσμένων συντρόφων, από γραφεία καθηγητών πανεπιστημίου εισέρχονται στο δημόσιο χώρο δυναμικά και αξιώνουν την προσοχή μας. Δεν ζητούν να ακουστούν, αλλά αλώνουν την ίδια τη συνθήκη για το ποια ιστορία μπορεί να ακουστεί και ποια όχι. Η αφήγηση της Σοφίας είναι μια θρυαλλίδα που θα φέρει στο κέντρο της δημόσιας σφαίρας τη σεξουαλική βία, μια βία αναπόφευκτα έμφυλη. Η αθλήτρια με την ιστορία της δημιουργεί τον χώρο να ακουστούν και άλλες ιστορίες οδύνης, αλλά και ανθεκτικότητας. Γιατί η ίδια η αφηγηματοποίηση του τραύματος είναι πράξη αντίστασης, πράξη θεραπείας και φυσικά πράξη πολιτική.
Ο Δημήτρης Παπανικολάου αναφέρεται στη «στιγμή παρρησίας» λέγοντας πως «ανοίγει χώρο διαπραγμάτευσης για τα υποκείμενα, καθιστά κι αυτήν ακόμα τη χειρονομία, «λέω την ιστορία μου» μια χειρονομία πολιτικής και κοινωνικής έντασης[1]» και πως «θέτει σε κίνηση μια συνεχή διεκδίκηση στην οποία συμπλέκεται το δημόσιο με το ιδιωτικό».
Η άρθρωση μιας τέτοιας ιστορίας, πέρα από ότι παράγει χώρους για ανάλογες κινήσεις, φανερώνει τις πολιτισμικές αλλαγές που έχουν ήδη συντελεστεί. Δείχνει πως υπάρχουν πλέον διαθέσιμοι συμβολικοί πόροι από τους οποίους ένα άτομο μπορεί να αντλήσει για να δώσει νόημα στη βία, και κατ’ αρχήν να την αναγνωρίσει ως τέτοια. Μιλάω για τη μετατόπιση από το «μου έβαλε χέρι» και μου «χύμηξε» προηγούμενων δεκαετιών στο με «παρενόχλησε» και στο «με βίασε». Χρειάστηκε το φεμινιστικό κίνημα να διανύσει πολλά χιλιόμετρα, για να γίνει η έννοια της συναίνεσης κοινή γνώση. Έπρεπε να τεθεί με μεγάλη ένταση το ότι σεξουαλική πράξη χωρίς συναίνεση είναι βιασμός. Δεν είναι μια αυτονόητη αλλαγή, αλλά μια σύνθετη διαδικασία που εξελίσσεται με διαφορετικές εντάσεις και μορφές εδώ και περίπου μισό αιώνα.
Αυτό δε σημαίνει βέβαια ότι οι έμφυλες βιαιότητες σε διαπροσωπικό και θεσμικό επίπεδο έχουν εκλείψει. Σημαίνει, όμως, ότι πλέον μπορούν να διαβαστούν ως τέτοιες και να υπάρξει η απαίτηση της τιμωρίας από μεγάλο μέρος του κοινωνικού σώματος.
Τι θα γίνει όμως με τους θεσμικούς κακοποιητές των γυναικών; Το δικαστικό σύστημα και η όλη διαδικασία που ακολουθείται θέτει σε κρίση την επιζήσασα του βιασμού και όχι τον φερόμενο ως θύτη. Το «ιστορικό σεξουαλικής συμπεριφοράς» που απαιτείται από τη γυναίκα, η αναφορά στην οικογενειακή της κατάσταση, στα ρούχα της, στους προγενέστερους συντρόφους τους είναι πρακτικές που αποθαρρύνουν τις καταγγελίες των βιασμών και αντιστρέφουν τη συνθήκη κάνοντας το θύμα να απολογείται. Πρόκειται για μια διαδικασία με πολλά κενά και δυσκαμψίες. Από την λήψη της ιατροδικαστικής έκθεσης μέχρι τη μήνυση οι κρατικοί θεσμοί: αστυνομία, νοσοκομείο, δικαστήριο φαίνονται αποτρεπτικοί παράγοντες. Ο επανατραυματισμός είναι σχεδόν βέβαιος. Το ίδιο το φεμινιστικό κίνημα σε παγκόσμιο επίπεδο δείχνει ξεκάθαρα προς το μέρος του κράτους φωνάζοντας «ο βιαστής είσαι εσύ». Θετικές είναι οι συμβολικές δηλώσεις και κινήσεις όπως η υποδοχή της Σοφίας από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας στο Προεδρικό Μέγαρο, χρειάζεται, όμως, επιπλέον, νομοθετική μεταρρύθμιση, εκπαίδευση της αστυνομίας, του προσωπικού υγείας και πρόνοιας, αλλά και του δικαστικού σώματος πάνω στην έμφυλη βία.
Οι ιστορίες των γυναικών αυτών είναι ψηφιδωτά μιας συλλογικής βιογραφίας. Η αποκάλυψη φίλης μου στην αδελφή της για την παρενόχληση από το γυναικολόγο της που προσπαθούσε να τη φιλήσει ενώθηκε με την ιστορία της μεγάλης αδελφής που βίωσε το ίδιο. Οι ιστορίες ταξίδεψαν στη Θεσσαλονίκη που άλλες φίλες αρχίζουν και αφηγούνται τις επαναλαμβανόμενες ιστορίες στο γραφείο του καθηγητή της φιλοσοφικής που μαζί με το βαθμό μοίραζε χάδια, χειροφιλήματα και σεξουαλικές προτάσεις. Κατέβηκαν ξανά κάτω οι ιστορίες αυτές και για λίγο πληγώθηκαν από τα κλειδιά που πέταξε ο βιαστής σύντροφος σε μια «διαδικτυακή» φίλη. Αλλά όλες μαζί ενωμένες ζητούν οι φωνές τους να καλύψουν τους κακοποιητές τους. Ζητούν να ουρλιάξουν, να τσιρίξουν, να κλάψουν, να υπάρξουν. Οι ιστορίες αυτές ανάσαιναν στη σιωπή και στον ιδιωτικό χώρο. Οι ιστορίες αυτές να κατακλύσουν τη δημόσια σφαίρα. Να κάνουμε όλες και όλοι χώρο για να ακουστούν.
[1] Δημήτρης Παπανικολάου, Κάτι τρέχει με την ελληνική οικογένεια, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2018, σελ. 374 – 375
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Σχολεία: Αλλάζουν οι ώρες αποχώρησης των μαθητών
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με μόνο 65Є εγγραφή - έως 26 Απριλίου
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής (ΕΛΜΕΠΑ) με μόνο 50Є εγγραφή- αιτήσεις ως 26/4
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
Proficiency και Lower μόνο 95 ευρώ σε 2 μόνο ημέρες στα χέρια σας (ΧΩΡΙΣ προφορικά, ΧΩΡΙΣ έκθεση!)
ΕΥΚΟΛΕΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΕΙΣ ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ και ΙΤΑΛΙΚΩΝ για εκπαιδευτικούς - Πάρτε τις άμεσα
