Η στάση της «Παμφοιτητικής Δημοκρατικής Νεολαίας» κατά την αντεπανάσταση του 1923

Γράφει ο Δημήτρης Μπέκας 

Μια ενδιαφέρουσα, όσο και άγνωστη, πτυχή της δράσης του φοιτητικού κινήματος αποτελεί η αντίδραση της Παμφοιτητικής Δημοκρατικής Νεολαίας όταν εκδηλωνόταν το πραξικόπημα των στρατηγών Γεώργιου Λεοναρδόπουλου και Παναγιώτη Γαργαλίδη τη νύχτα της 21^ης Οκτωβρίου του 1923. Οι αντιβενιζελικοί και φιλομοναρχικοί αξιωματικοί εξέφραζαν έντονες ανησυχίες αναφορικά με την ένταξη των προσφύγων στην πολιτική ζωή της χώρας, εξέλιξη που κατ’ αυτούς αποτελούσε το κλειδί για δραστικότερες ανατροπές της κοινωνικής τάξης.[1] Η εξήγηση που έδωσαν οι επίδοξοι πραξικοπηματίες ήταν η ανάμειξη του στρατού στην πολιτική και η δημιουργία ευνοούμενων και φατριών μέσα στο στράτευμα.[2] Εκείνο τον καιρό η Παμφοιτητική Δημοκρατική Νεολαία είχε περίπου 5.500 μέλη. Η οργάνωση σχετιζόταν με τη «Δημοκρατική Ένωση»[3] του Αλέξανδρου Παπαναστασίου. Μάλιστα της μέλη της «Π.Δ.Ν.» είχαν ονομάσει τον Παπαναστασίου επίτημο πρόεδρό τους και ήταν όλοι φανατικοί δημοκράτες.[4]  

Τα μεσάνυχτα  της 21^ης Οκτωβρίου δύο ανθυπολοχαγοί επισκέφτηκαν τον αντιπρόεδρο της Π.Δ.Ν. Κωνσταντίνο Ν. Κωνσταντά και του μετέφεραν μήνυμα του αρχηγού της «Επαναστάσεως του 1922» Νικόλαου Πλαστήρα, με το οποίο τον καλούσε να πάει στα γραφεία της Επαναστάσεως. Εκεί, ο Πλαστήρας του είπε πως χρειάζεται να επιστρατευτεί το σύνολο των μελών της Π.Δ.Ν. με σκοπό να σταλεί στον Ισθμό της Κορίνθου και να φράξει τη δίοδο προς τα στρατεύματα των κινηματιών. Ο αντιπρόεδρος της φοιτητικής οργάνωσης απάντησε θετικά.

[1] Χρήστος Χατζηιωσήφ: «Κοινοβούλιο και Δικτατορία», στο Χρήστος Χατζηιωσήφ (επιμέλεια), Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα, Ο μεσοπόλεμος 1922-1940, Β’ τόμος, μέρος 2^ο, εκδόσεις Βιβλιόραμα, Αθήνα, 2003, σελ. 57

[2] Απόστολος Ε. Βακαλόπουλος, Νέα ελληνική ιστορία, 23^η έκδοση, εκδόσεις Βάνιας, Θεσσαλονίκη, 2005, σελ. 373

[3] Αποτελούσε μετεξέλιξη του Λαϊκού Κόμματος, το οποίο ανασυγκροτήθηκε το 1922 και απέκτησε τον υπότιτλο "Αγροτικόν και Εργατικόν Κόμμα", ο οποίος από το 1928 και μετά έγινε ο οριστικός του τίτλος. 

[4] Χρήστος Λάζος, Ελληνικό φοιτητικό κίνημα 1821-1973, κοινωνικοί και πολιτικοί αγώνες, εκδόσεις Γνώση, Αθήνα, 1987, σελ. 218-219

Ο Πλαστήρας το 1921, ελαιογραφία του Γεωργίου Προκοπίου

Στους φοιτητές δόθηκε ως κατάλυμα ο χώρος της Γενικής Εφορείας Υλικών Πολέμου και 20 στρατιωτικά φορτηγά Leyland για να συγκεντρωθούν τα μέλη της Π.Δ.Ν. Επειδή οι φοιτητές ήταν καλοί σκοπευτές και χειριστές των όπλων δεν χρειάστηκε πολύ χρόνος για να ετοιμαστούν. Ντύθηκαν και οπλίστηκαν σε δύο ώρες: «Οι φοιτηταί, και μάλιστα οι δημοκρατικοί φοιτηταί της εποχής εκείνης, οργανωμένοι σε ένα μεγάλο και ιστορικό σύνολο [...] ντύθηκαν στα σβέλτα το χακί, πήραν στα χέρια τους τα μάνλιγκερ[5], τα μάουζερ,[6] τους γκράδες,[7] ό,τι βρέθηκε στις στρατιωτικές αποθήκες, γέμισαν τις παλάσκες τους με σφαίρες και βήμα τραχύ ξεκίνησαν για τον Κιθαιρώνα.»[8]

Οι επιστρατευμένοι φοιτητές χωρίστηκαν σε τρία τμήματα: Δύο των 2.000 και ένα των 1.500. Τα δύο πρώτα θα στέλνονταν στον Ισθμό της Κορίνθου και στον Κιθαιρώνα. Το τρίτο θα πλαισίωνε τα αστυνομικά τμήματα, τα φρουραρχεία και τα στρατιωτικά καταστήματα της Αθήνας και του Πειραιά, διότι δεν υπήρχε απόλυτη εμπιστοσύνη στα εκεί στρατιωτικά τμήματα.[9] Άσχετα με τον ακριβή αριθμό, ο αυθορμητισμός, η ετοιμότητα και η αφοσίωση του μεγάλου αυτού αριθμού φοτητών, που ούτε άνηκε σε συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα, ούτε υποκινούνταν από κάπου, ήταν ένα γεγονός που προκάλεσε θαυμασμό.[10]

Μέχρι τα μεσάνυχτα της 24^ης Οκτωβρίου, όλα τα τμήματα των φοιτητών βρίσκονταν στις θέσεις τους, αλλά, ουσιαστικά το ένοπλο αυτό φοιτητικό σώμα δεν έδωσε μάχη, διότι δεν έλαβε χώρα κάποια μάχη στον Ισθμό ή στον Κιθαιρώνα. Απλά εκτέλεσε τα καθήκοντα που του είχαν ανατεθεί, φράζοντας τον Ισθμό και συντελώντας με τον όγκο του στην καταπτόηση του ηθικού του αντιπάλου.[11] Οι στασιαστές αναγκάστηκαν να παραδοθούν, διότι ο κλοιός που είχε δημιουργηθεί και από άλλα τμήματα, ήταν ασφυκτικός από παντού.[12] Αποφασιστικό ρόλο έπαιξε και α αδράνεια των στασιαστών (ιδίως μετά την πληροφόρηση της αποτυχίας του συνταγματάρχη Γεώργιου Ζήρα στη Μακεδονία), σε συνδυασμό με την αποφασιστηκότητα των κυβερνητικών.[13]

[5] Τύπος επαναληπτικού τυφεκίου που χρησιμοποίηθηκε και από το στρατό της Αυστρο-Ουγγαρίας.

[6] Χειροκίνητο τουφέκι από τη Γερμανία.

[7] Είδος τυφεκίου γαλλικής προέλευσης.

[8] Γιώργος Γιάνναρης, Φοιτητικά κινήματα και ελληνική παιδεία, τόμος Α’, εκδόσεις Το Ποντίκι, Αθήνα, 1993, σελ. 437

[9] Χρήστος Λάζος, όπ., π., σελ. 221

[10] Γιώργος Γιάνναρης, όπ., π., σελ. 438

[11] Χρήστος Λάζος, όπ., π., σελ. 221

[12] Γιώργος Γιάνναρης, όπ., π., σελ. 438

Μετά την καταστολή της αντεπανάστασης οι φοιτητές επέστρεψαν στην Αθήνα. Δεν παρέδωσαν όμως τον οπλισμό τους, ούτε αποστρατεύτηκαν, καθώς αξίωσή τους ήταν η εγκαθίδρυση δημοκρατικού πολιτεύματος. Μόνο δύο βδομάδες μετά, με παρέμβαση του επίτιμου προέδρου της Π.Δ.Ν. Αλέξανδρου Παπαναστασίου, οι φοιτητές παρέδωσαν τα όπλα τους και αποστρατεύτηκαν.

Οι συλληφθέντες αξιωματικοί μεταφέρονται στην Ελευσίνα. Διακρίνεται ο Γαργαλίδης (στη μέση) και δίπλα του (από δεξιά) ο Λεοναρδόπουλος (σύμφωνα με σημείωση του φωτογράφου). Από το ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ

Θα μπορούσαμε να πούμε πως η συμμετοχή μεγάλου αριθμού φοιτητών της Παμφοιτητικής Δημοκρατικής Νεολαίας στην καταστολή της στάσης του 1923 αποτελούσε απόδειξη των δημοκρατικών πεποιθήσεων των φοιτητών. Οι αγώνες των φοιτητών για την επικράτηση δημοκρατικών ιδεωδών συνεχίστηκαν και κατά τα επόμενα δύο χρόνια (1924-1926), οπότε και η Π.Δ.Ν. μετονομάστηκε σε «Παμφοιτητική Ένωση». Η οργάνωση αυτή ασχολήθηκε και με άλλα αιτήματα, όπως η καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας, ενώ υποστήριξε διάφορες αγροτικές και εργατικές κινητοποιήσεις.[14]

Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα

ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση

Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό

ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)

Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 11/12

ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ

2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη

Ακολουθήστε το Alfavita στo Google News Ακολουθήστε το Alfavita στo Viber