Νίκος Τσούλιας Υπάρχουν εποχές που φέρουν συχνά τη σφραγίδα κάποιας συγκεκριμένης επιστημονικής περιοχής και χαρακτηρίζουν συνήθως ένα ιδιαίτερο κοινωνικό ενδιαφέρον, ενώ ταυτόχρονα τροφοδοτούν με νέα στοιχεία τα κυρίαρχα ρεύματα της σκέψης.
Η δεκαετία του ‘60, για παράδειγμα, είναι «σημαδεμένη» από την προηγηθείσα εκρηκτική άνοδο της Φυσικής, η οποία στη συνέχεια διοχέτευσε τη δυναμική της στις παραγωγές της επιστήμες και κυρίως στην αστρονομία.
Στη συνέχεια αλλάξαμε σκηνικό. Το βλέμμα του ανθρώπου έγινε πιο γήινο, πιο ρεαλιστικό.
Η περιβαλλοντική κρίση έγινε το υπόστρωμα για να αναπτυχθεί εντυπωσιακά η οικολογία, η οποία λόγω της εκρηκτικής της δυναμικής ανέδειξε νέα κοινωνικά ρεύματα και επηρέασε σημαντικά τον ανθρώπινο στοχασμό.
Και ενώ αυτή η αλλαγή του σκηνικού έγινε στη δεκαετία του ‘70, η επόμενη δεκαετία διατηρεί μεν τον οικολογικό χαρακτήρα της, αλλά ταυτόχρονα κυοφορεί πιο εντυπωσιακούς επιστημονικούς χώρους, τη βιοτεχνολογία και τη μηχανική γενετική.
Είναι αυτονόητο, βέβαια, ότι οι προαναφερθείσες χρονικές περίοδοι των δεκαετιών δεν έχουν απόλυτα όρια.
Ο συγκεκριμένος επιστημονικός κυρίαρχος χαρακτήρας σε κάθε φάση είναι απόρροια πολλών παραγόντων: της οικονομικής και παραγωγικής διάρθρωσης, των κοινωνικών προτεραιοτήτων, των συγκρούσεων των ιδεών και των κοσμοθεωριών, των πολιτικών αντιλήψεων κλπ.
Προκύπτει δε μέσα από μια πορεία ασυνέχειας. Όταν η ποσοτική συσσώρευση της γνώσης γίνεται οριακή, τότε έχουμε μια ποιοτική δυναμική στη συγκεκριμένη επιστήμη, που συχνά παίρνει τη μορφή μιας επανάστασης.
Αυτό το σχήμα της συσσώρευσης, ποιοτικού μετασχηματισμού, ασυνέχειας και επανάστασης έχει αποτελέσει ξεχωριστό αντικείμενο της επιστημολογίας γενικά, αν και πρέπει να ξεχωρίσουμε την ιδιαιτερότητα της περίπτωσης του Τόμας Κουν – με την έννοια του “Παραδείγματος”.
Το ενδιαφέρον προς την αστρονομία εκδηλώνεται κυρίως μέσα από επίσημους κρατικούς φορείς ή από οργανωμένα επιστημονικά ιδρύματα.
Απουσιάζει στην πρώτη φάση, σχεδόν παντελώς, η λεγόμενη ιδιωτική – επιχειρηματική πρωτοβουλία, ακριβώς γιατί η έννοια του κέρδους (ως κινούσα αρχή στον κόσμο της σύγχρονης οικονομίας) δεν φαίνεται ούτε με το …τηλεσκόπιο.
Σήμερα βέβαια το όλο σκηνικό έχει αλλάξει, αφού αρκετές χώρες αλλά και ιδιωτικές εταιρείες έχουν εισέλθει δυναμικά στο χώρο της διαστημικής.
Τις προηγούμενες δεκαετίες και λόγω του οξύτατου ανταγωνισμού των δύο υπερδυνάμεων κατά τη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου υπήρξε μια τεράστια επενδυτική δραστηριότητα με κυρίαρχη προσέγγιση εκείνη της πολεμικής υπεροχής έναντι του αντιπάλου.
Αντί, δηλαδή, ο άνθρωπος να μεταφέρει στο διάστημα την προσοχή του με μια διάθεση θαυμασμού, παρατήρησης, απορίας, διερεύνησης και σεμνότητας λόγω του χαοτικού περιβάλλοντος και των διαφορών των μεγεθών μεταξύ γήινης και συμπαντικής κλίμακας, μετέφερε την εχθρότητα, την αντιπαράθεση, την αλαζονεία, την κατάκτηση και την κατοχή!
Τα παραδείγματα είναι χαρακτηριστικά. Όταν ο πρώτος Σοβιετικός (ο Γκαγκάριν) πέταξε στο διάστημα, περπατώντας, για πρώτη φορά στην ιστορία του ανθρώπου, σε συνθήκες έλλειψης βαρύτητας, οι Αμερικάνοι ένιωσαν εθνική ταπείνωση. Έτσι η συνέχεια προσδιορίστηκε κάτω από ένα κλίμα απο-ενοχοποίησης της προσβολής.
Το βλέμμα προς το Σύμπαν δεν ήταν κυρίως απόρροια της επιστημονικής έρευνας και αναζήτησης αλλά μέσο υπεράσπισης της τρωθείσας τιμής.
Η χρηματοδότηση ακολουθούσε τις ανάγκες του εντυπωσιασμού προς έπαρση του λαού και του έθνους και όχι τις συνεργατικές μορφές της κατάκτησης της γνώσης σε έναν τομέα, όπου τουλάχιστον ο άνθρωπος νιώθει δέος και αισθάνεται ότι όλη η προσπάθεια πρέπει να έχει πανανθρώπινο χαρακτήρα.
Τα προγράμματα «Απόλλων» έδωσαν με τον πιο παραστατικό τρόπο το προβάδισμα στις Η.Π.Α., αφού τα πρώτα βήματα του Νηλ Άρμστρονγκ στο έδαφος της Σελήνης και η τοποθέτηση της «Αστερόεσσας» στο φυσικό δορυφόρο της Γης είχαν όχι μόνο επαναστατικό χαρακτήρα στη γνώση αλλά και έντονους συμβολισμούς στο πολιτικό – ιδεολογικό συγκρουσιακό περιβάλλον του διπολισμού εκείνης της εποχής.
Στη συνέχεια θα έχουμε μια διελκυστίνδα των διαστημικών επιχειρήσεων Η.Π.Α. και (της τότε) Σοβιετικής Ένωσης, όπου το κύριο εξαγόμενο είναι το ρεκόρ παραμονής (κάθε φορά) των ανθρώπων της μιας ή της άλλης υπερδύναμης στο διάστημα.
Έτσι ο τεράστιος όγκος της χρηματοδότησης έδωσε ως τελικά εκβάντα τα εξής στοιχεία. Πρώτον, την κατάρρευση της ίδιας της προσπάθειας, αφού στις μεν Ηνωμένες Πολιτείες το Κογκρέσο ήταν όλο και πιο επιφυλακτικό για το εθνικό αστρονομικό ενδιαφέρον στη δε Ε.Σ.Σ.Δ. οι όλες πολεμικές και διαστημικές δαπάνες άδειαζαν όλο και πιο γρήγορα τα ράφια στα καταστήματα και η εθνική – πατριωτική υπερηφάνεια δεν ήταν ικανή να γεμίζει τα στομάχια των ανθρώπων.
Δεύτερον, στη μεν Αμερική άφησε την πικρή γεύση ενός «πολέμου των άστρων», μέσω του οποίου θα μπορούσε να υπερισχύσει έναντι της «αυτοκρατορίας του κακού», χωρίς νόημα και αξία, στη δε Ρωσία άφησε έναν απέραντο εξοπλισμό που σκουριάζει στον υγρό άνεμο των στεπών, που θυμίζει μάλλον έναν αρχαιολογικό χώρο τεχνολογίας παρά εφαλτήριο ανθρώπου για άλλους κόσμους, για άλλες πατρίδες…
(Συνεχίζεται με το β μέρος)
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 22/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
