Λεωνίδας Βουρλιώτης Ως «χρόνιο πρόβλημα» χαρακτηρίζει η ετήσια έκθεση της ΕΘΑΑΕ για την Ποιότητα της Ανώτατης Εκπαίδευσης το 2024 την καθυστέρηση αποφοίτησης από των φοιτητών από τα Πανεπιστήμια της Ελλάδας.
Όπως αναφέρει, στην Ελλάδα, στον τομέα της ανώτατης εκπαίδευσης, η καθυστέρηση αποφοίτησης αποτελεί χρόνιο πρόβλημα, το οποίο όμως επηρεάζεται και από την κατάσταση της οικονομίας αλλά και την ποιότητα θεσμικής οργάνωσης και λειτουργίας της αγοράς εργασίας.
Άμεση συνέπεια της παράτασης του χρόνου σπουδών είναι η καθυστέρηση εισόδου στην αγορά εργασίας και η συνεπακόλουθη απαξίωση των γνώσεων και των δεξιοτήτων των αποφοίτων, πέρα από τη μη παραγωγή αξίας στην οικονομία και την αποδυνάμωση της ανάπτυξης και των δυνατοτήτων βελτίωσης του επιπέδου ζωής σε ατομικό επίπεδο. Με άλλα λόγια, οι επιπτώσεις εντοπίζονται τόσο σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο (π.χ. απασχόληση, εισφορές και πόροι για το κράτος, απώλεια προστιθέμενης αξίας) όσο και σε προσωπικό επίπεδο (συναισθηματικές και υλικές).
Οι λόγοι για τους οποίος οι φοιτητές καθυστερούν να λάβουν πτυχίο
Στα πανεπιστήμια, στα οποία έχει θεσμοθετηθεί η απόκτηση αρχικής επαγγελματικής εμπειρίας και η συμβουλευτική σε θέματα σταδιοδρομίας από δομές όπως τα Γραφεία Διασύνδεσης, η καθυστέρηση ολοκλήρωσης των σπουδών φαίνεται να συνδέεται και με την ποιότητα της συνολικής εμπειρίας των φοιτητών από τις σπουδές τους και εν τέλει με τον βαθμό ικανοποίησής τους στο πλαίσιο της εφαρμοζόμενης φοιτητοκεντρικής προσέγγισης από την πλευρά των ιδρυμάτων.
Η διεθνής βιβλιογραφία καταγράφει ως προς τις αιτίες του φαινομένου:
- προσωπικούς λόγους των φοιτητών (π.χ. ατομικά χαρακτηριστικά όπως είναι η επίδοση στο Λύκειο και οι βαθμοί εισαγωγής στο πανεπιστήμιο, το φύλο, το επίπεδο εκπαίδευσης των γονιών, η συστηματική παρακολούθηση και συμμετοχή στα μαθήματα, ο βαθμός εσωτερικής παρακίνησης, η οικονομική κατάσταση),
- ακαδημαϊκούς λόγους οι οποίοι σχετίζονται με τα πανεπιστήμια (π.χ. αναλογία διδασκόντων/διδασκομένων, επάρκεια και ποιότητα υποδομών, ποιότητα διδασκαλίας),
- λόγους σχετικούς με την αγορά εργασίας (π.χ. ποσοστό ανεργίας, εργασιακές προοπτικές)
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει σε εθνικό επίπεδο μελέτη που να διερευνά επαρκώς το θέμα και τις αιτίες του ανά ίδρυμα, παρά μόνο μεμονωμένες έρευνες.
Μεγαλύτερη η καθυστέρηση τις προπτυχιακές σπουδές
Η καθυστέρηση ολοκλήρωσης των σπουδών συνδέεται, συνήθως, με τον προπτυχιακό κύκλο, όπου γίνεται διάκριση μεταξύ ενεργών και μη ενεργών φοιτητών, καθώς και μεταξύ αποφοίτων εντός και εκτός της προβλεπόμενης διάρκειας φοίτησης. Ωστόσο, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΠΕΣΠ της ΕΘΑΑΕ, το φαινόμενο της καθυστέρησης αποφοίτησης παρατηρείται και σε μεταπτυχιακό επίπεδο.
Ενδεικτικά, για το ακαδημαϊκό έτος 2023-24, στα παρακάτω σχήματα παρουσιαζονται: α) το ποσοστό ενεργών φοιτητών ΠΠΣ ανά επιστημονική κατηγορία ISCED-F 2013, β) το ποσοστό αποφοίτων σε κανονική διάρκεια σπουδών (ΚΔ) και σε εκτεταμένη διάρκεια σπουδών (ΕΔ) ανά επίπεδο σπουδών και ανά ίδρυμα.
Προπτυχιακές σπουδές: Μόλις το 24,2% των αποφοίτων ολοκληρώνει τις σπουδές του στον προβλεπόμενο χρόνο
Από το παραπάνω σχήμα προκύπτει ότι, κατά μέσο όσο, μόνο το 49,9% των εγγεγραμμένων φοιτητών είναι ενεργοί (παρακολουθούν μαθήματα και συμμετέχουν στις εξετάσεις) και αποφοιτούν σε ν, ν+1, ν+2 ή ν+3 έτη, ανάλογα με το πρόγραμμα σπουδών. Η εκπαίδευση, οι επιστήμες υγείας και κοινωνικής πρόνοιας και οι τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών είναι οι τρεις επιστημονικές περιοχές με τα υψηλότερα ποσοστά ενεργών φοιτητών. Ποσοστό (%) ενεργών φοιτητών μικρότερο του 50% καταγράφεται στις φυσικές επιστήμες, τα μαθηματικά και στη στατιστική, στη διοίκηση επιχειρήσεων και στη νομική, στις ανθρωπιστικές επιστήμες και στις τέχνες αλλά και στον τομέα των μηχανικών.
Στην Ελλάδα, η διάρκεια προπτυχιακών σπουδών κυμαίνεται από 4 έως 6 χρόνια ανάλογα με το επιστημονικό πεδίο σπουδών. Το παρακάτω σχήμα παρουσιάζει, ανά ίδρυμα, το ποσοστό των αποφοίτων που ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους στην κανονική διάρκεια (ακριβώς στα ν έτη), όπως αυτή ορίζεται στον οδηγό σπουδών κάθε ΠΠΣ85.
Το εν λόγω ποσοστό αντανακλά τους ενεργούς φοιτητές που βρίσκονται στα ν έτη σπουδών. Είναι άξιο αναφοράς πως ένα υψηλό ποσοστό αποφοίτων (από 60,1% έως 100%) αποτυγχάνει να ολοκληρώσει τις σπουδές του στον προβλεπόμενο χρόνο. Το Πάντειο Πανεπιστήμιο (39,9%), το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας (35%) και το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (34,8%) είναι τα τρία ιδρύματα με τη βέλτιστη επίδοση, ενώ έξι iδρύματα έχουν ποσοστό αποφοίτων σε κανονική διάρκεια σπουδών μικρότερο του 10%.
Επιχειρώντας μια διαφορετική προσέγγιση με βάση την επιστημονική περιοχή ISCED-F 2013, προκύπτει ότι ποσοστό κατά μέσο όρο 24,2% των αποφοίτων ολοκληρώνει τις σπουδές του στον προβλεπόμενο χρόνο σπουδών.
Οι περισσότερο συνεπείς απόφοιτοι είναι εκείνοι του επιστημονικού πεδίου της εκπαίδευσης (53,3%) και έπονται οι απόφοιτοι του πεδίου των Επιστημών Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας(40,2%) και των Υπηρεσιών (34%). Στον αντίποδα και κάτω από το μέσο ποσοστό βρίσκονται οι απόφοιτοι του πεδίου Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών (19,5%), Διοίκησης Επιχειρήσεων και Νομικής (18,7%), Φυσικών Επιστημών, Μαθηματικών και Στατιστικής (17,8%), Γεωργικών Επιστημών, Δασοπονίας, Αλιείας & Κτηνιατρικής (12,3%) και των Μηχανικών, Κατασκευών και Δόμησης (9,2%).
Και στην Ελλάδα, λοιπόν, καταγράφονται διαφορές ως προς τον χρόνο αποφοίτησης ανάλογα με την επιστημονική περιοχή των σπουδών, όπως συμβαίνει και σε άλλες χώρες.
Μικρότερο αλλά υπαρκτό το πρόβλημα στις μεταπτυχιακές σπουδές
Η κατάσταση είναι καλύτερη στην περίπτωση των μεταπτυχιακών σπουδών, αλλά το πρόβλημα της καθυστέρησης αποφοίτησης παραμένει. Με εξαίρεση το ΟΠΑ που κατέχει την καλύτερη επίδοση (88,9%) αποφοίτων ΠΜΣ που ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους στα ν έτη, το ΠΠΚΠΕ, το ΙΠ, το ΠΑΠΕΛ, το ΠΑΠΑΤ, το ΠΔΜ και το ΠΑΔΑ παρουσιάζουν ποσοστά αποφοίτων σε κανονική διάρκεια σπουδών άνω του 50%, ενώ σε 17 ιδρύματα το εν λόγω ποσοστό είναι μικρότερο του 50%. Οι χαμηλότερες επιδόσεις καταγράφονται στην ΑΣΚΤ (0%), στο ΕΛΜΕΠΑ (0,7%), στο ΠΟΚΡΗ (5,3%) και στο ΠΙ (8,5%).
Αντίστοιχα, παρουσιάζεται η κατάσταση και ανά επιστημονική περιοχή ISCED-F 2013. Στην περίπτωση των μεταπτυχιακών σπουδών, ποσοστό 39,1% των αποφοίτων ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στον προβλεπόμενο χρόνο φοίτησης.
Οι περισσότερο συνεπείς απόφοιτοι είναι εκείνοι του επιστημονικού πεδίου της εκπαίδευσης (49,8%) και έπονται οι απόφοιτοι του πεδίου των Επιστημών Διοίκησης και Νομικής (47,3%) και των Κοινωνικών Επιστημών, Δημοσιογραφίας και Πληροφόρησης (46,2%). Στον αντίποδα βρίσκονται οι απόφοιτοι των Φυσικών Επιστημών, Μαθηματικών και Στατιστικής (24,9%), των Ανθρωπιστικών Επιστημών και Τεχνών (22,4%) και των Γεωργικών Επιστημών, της Δασoκομίας, της Αλιείας και της Κτηνιατρικής (15,9%).
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Η πιο εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών στην Ελλάδα σε 2 ημέρες στα χέρια σου - Δίνεις από το σπίτι σου
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 18/12
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
