Προϋπολογισμός 2026: Ανάπτυξη βιτρίνας, σχολεία σε εγκατάλειψη

Στον κρατικό προϋπολογισμό του 2026 που κατατέθηκε σήμερα, η κυβέρνηση επιλέγει για ακόμη μια χρονιά να διαφημίσει μια εικόνα οικονομικής ευρωστίας. Το ΑΕΠ ανεβαίνει, αλλά το όφελος δεν διαχέεται στην κοινωνία: το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης κατευθύνεται προς τα επιχειρηματικά κέρδη και όχι προς τους μισθούς, τη δημόσια Υγεία ή τη δημόσια Παιδεία.

Οι δημόσιες επενδύσεις αυξάνονται σημαντικά, όχι λόγω κάποιου συνεκτικού εθνικού σχεδίου, αλλά επειδή το 2026 είναι η τελευταία χρονιά επιλεξιμότητας του Ταμείου Ανάκαμψης και η κυβέρνηση σπεύδει να απορροφήσει τα ευρωπαϊκά κονδύλια πριν αυτά λήξουν. Η αύξηση είναι συγκυριακή και επιβαλλόμενη από το χρονοδιάγραμμα της ΕΕ, όχι από κάποια μεγάλη εθνική στρατηγική για τις δημόσιες υποδομές. Οι οίκοι αξιολόγησης διατηρούν την επενδυτική βαθμίδα όχι επειδή αναβαθμίζονται οι δημόσιες υπηρεσίες, αλλά επειδή η Ελλάδα έχει δεσμευτεί —μέσα από τους νέους ευρωπαϊκούς δημοσιονομικούς κανόνες και τις ίδιες τις επιλογές της κυβέρνησης— σε σταθερή πορεία πρωτογενών πλεονασμάτων, της τάξης περίπου του 2% του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια, περιορίζοντας τον δημοσιονομικό χώρο για ένα ισχυρότερο κοινωνικό κράτος.

Πίσω από αυτόν τον λογιστικό ΄΄θρίαμβο΄΄, όμως, κρύβεται μια πραγματικότητα που αποκαλύπτει τη στρατηγική γύμνια της κυβερνητικής πολιτικής: η δημόσια Παιδεία βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο δεκαετίας ως ποσοστό του ΑΕΠ και ως μερίδιο των κρατικών δαπανών. Αν και ανεβαίνουν οι δείκτες που «βλέπουν» οι αγορές, η Παιδεία χαμηλώνει.

Τα στοιχεία είναι αμείλικτα. Βλέπουμε ενδεικτικά τα τέσσερα τελευταία χρόνια, από το 2023 έως το 2026, με την Παιδεία να χάνει σταθερά έδαφος ως προτεραιότητα της δημοσιονομικής πολιτικής. Ο παρακάτω πίνακας είναι αποκαλυπτικός:

Δαπάνες Παιδείας ως ποσοστό του Κρατικού Προϋπολογισμού (2023–2026) 

Μέσα σε μια τετραετία «ανάπτυξης», το ποσοστό των δαπανών για την Παιδεία πέφτει από 8,5% στο 7,8%. Η χώρα δαπανά περισσότερα συνολικά, αλλά λιγότερα αναλογικά για εκπαίδευση. Η εικόνα είναι ακόμη πιο έντονη όταν κοιτάξει κανείς το ΑΕΠ. Η Παιδεία στην Ελλάδα παραμένει σχεδόν στο μισό του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Ο επόμενος πίνακας συμπληρώνει το παζλ:

Δαπάνες Παιδείας ως ποσοστό του ΑΕΠ (2023–2026) 

Και εδώ πτώση, ενώ οι ανάγκες των σχολείων και των πανεπιστημίων μεγαλώνουν. Η κυβέρνηση προτιμά να διατηρεί χαμηλές τις κοινωνικές δαπάνες για να εξασφαλίζει πλεονάσματα και να εκπέμπει «δημοσιονομική πειθαρχία», την ώρα που το εκπαιδευτικό σύστημα ασφυκτιά.

Πέρα όμως από τα συνολικά μεγέθη, εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και το από πού προέρχονται τα χρήματα για την Παιδεία. Αν συγκρίνουμε τις επιμέρους πηγές χρηματοδότησης του Υπουργείου Παιδείας για τα έτη 2025 και 2026, προκύπτει μια εικόνα που αποκαλύπτει τις πραγματικές κυβερνητικές προτεραιότητες. Η κυβέρνηση ενισχύει οριακά τον Τακτικό Προϋπολογισμό, κρατά σχεδόν αμετάβλητο το ΠΔΕ και μειώνει δραστικά τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης για την εκπαίδευση. Ο παρακάτω πίνακας συνοψίζει τη μεταβολή:

Συγκριτικός πίνακας δαπανών Παιδείας ανά πηγή χρηματοδότησης (2025–2026) 

*Το σύνολο 2026 (6.877 εκ. €) περιλαμβάνει και περίπου 113 εκ. € από «πιστώσεις υπό κατανομή» για νέους διορισμούς εκπαιδευτικών.

Η εικόνα είναι αποκαλυπτική: η συνολική αύξηση του προϋπολογισμού του ΥΠΑΙΠΘ το 2026 οφείλεται κυρίως σε λογιστικές μεταφορές και σε αυξήσεις μισθολογικών δαπανών, όχι σε επενδυτική ώθηση ή σε πραγματική ενίσχυση των σχολείων και των πανεπιστημίων. Το ΠΔΕ της Παιδείας παραμένει στάσιμο, ενώ το Ταμείο Ανάκαμψης -το οποίο θα έπρεπε να αποτελεί εμβληματικό χρηματοδοτικό εργαλείο για την εκπαίδευση- μειώνεται κατά 28%. Πρόκειται για μια εξέλιξη που αποδομεί πλήρως το κυβερνητικό αφήγημα περί «μεταρρυθμιστικής τομής» στην Παιδεία.

Η κυβέρνηση προβάλλει ως μεγάλη επιτυχία της τους διορισμούς εκπαιδευτικών. Φυσικά και ήταν αναγκαίοι - κανείς δεν μπορεί να υποστηρίξει το αντίθετο. Ήταν όμως διορισμοί που έγιναν επειδή το σύστημα είχε φτάσει στα όριά του μετά από δεκαετή παγώματα και τεράστιες ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό, όχι επειδή η κυβέρνηση επέδειξε κάποια ιδιαίτερη μεταρρυθμιστική τόλμη ή στρατηγική ενίσχυσης της Παιδείας. Και χρειάζονται ακόμη περισσότεροι μόνιμοι διορισμοί. Το μεγαλύτερο μέρος της αύξησης του τακτικού προϋπολογισμού αφορά μισθολογικά κόστη και όχι επενδυτικές δράσεις. Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών παραμένει ισχνή και αποσπασματική, η ειδική αγωγή βασίζεται σε αναπληρωτές που μετακινούνται κάθε χρόνο και οι ανάγκες σε παράλληλη στήριξη των μαθητών και μαθητριών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες παραμένουν τεράστιες.

Ακόμη πιο αποκαλυπτική είναι η εικόνα των επενδύσεων. Σε μια χώρα γεμάτη παλιά, επικίνδυνα ή λειτουργικά ανεπαρκή σχολικά κτίρια, το ΠΔΕ για την Παιδεία θα έπρεπε να είναι πολλαπλάσιο. Οι δημόσιες επενδύσεις ανεβαίνουν από $14,6$ δισ. το 2025 σε $16,7$ δισ. το 2026, όχι επειδή η κυβέρνηση έχει καταρτίσει ένα φιλόδοξο σχέδιο για τη χώρα, αλλά επειδή ο χρόνος για την απορρόφηση του Ταμείου Ανάκαμψης τελειώνει. Κι όμως, μέσα σε αυτή τη συνολική αύξηση, το ΠΔΕ της Παιδείας παραμένει κολλημένο στα $645$ εκατ. ευρώ. Η ανάπτυξη δεν φτάνει ποτέ στη σχολική τάξη ή στο πανεπιστημιακό αμφιθέατρο.

Το δε Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί ακόμα μεγαλύτερη χαμένη ευκαιρία. Τα κονδύλια για την Παιδεία μειώνονται κατά 28%, ενώ συνολικά το ΤΑΑ επεκτείνεται. Πώς είναι δυνατόν σε ένα πρόγραμμα που σχεδιάστηκε για «ανθεκτικότητα» η εκπαίδευση να παίρνει λιγότερα;

Η απάντηση είναι απλή: επειδή δεν υπάρχει πολιτική βούληση να αξιοποιηθεί το ΤΑΑ προς όφελος των πολλών. Η κυβέρνηση προτιμά να το κατευθύνει σε μεγάλες κατασκευαστικές συμβάσεις, ψηφιακά έργα βιτρίνας και υποδομές που δεν αλλάζουν τη ζωή των μαθητών ή των φοιτητών. Τα ελληνικά σχολεία και πανεπιστήμια παραμένουν στο περιθώριο. Παιδιά των λαϊκών στρωμάτων και των φτωχών περιοχών, βιώνουν καθημερινά τις επιπτώσεις της υποχρηματοδότησης: αίθουσες χωρίς θέρμανση, σχολικά κτίρια χωρίς συντήρηση, ΕΠΑΛ χωρίς εξοπλισμό, πανεπιστήμια χωρίς επαρκείς εργαστηριακές υποδομές.

Η Παιδεία δεν καταρρέει από φυσικό φαινόμενο — καταρρέει από πολιτική επιλογή. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έχει κάνει μια στρατηγική επιλογή: να οικοδομήσει ένα κράτος που δεν στηρίζει τη μόρφωση για όλες και όλους, την ισότητα και την κοινωνική κινητικότητα, αλλά ένα μοντέλο φθηνού εργατικού δυναμικού, ελαστικών σχέσεων εργασίας και ιδιωτικοποίησης των κοινωνικών αγαθών.

Σε αυτό το μοντέλο, άσχετο με το τι λένε στις συνεντεύξεις τους, η Παιδεία δεν είναι επένδυση, αλλά κόστος και βάρος. Και ο κρατικός προϋπολογισμός του 2026 μας λέει καθαρά, χωρίς περιστροφές: η Παιδεία δεν είναι προτεραιότητα της κυβέρνησης. Αντιμετωπίζεται ως ένα βαρίδι του κράτους που πρέπει όπως όπως να συντηρηθεί, όχι να αναπτυχθεί.

Χρήστος Πιλάλης,

Εκπαιδευτικός

MSc Στατιστικής (Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθήνας).

Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα

Black Friday σε μοριοδοτούμενα σεμινάρια και Πιστοποιήσεις Ξένων Γλωσσών για έξτρα 20 μόρια

Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς

Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 24/11

Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ 

Ακολουθήστε το Alfavita στo Google News Ακολουθήστε το Alfavita στo Viber