Δημήτρης Τσιριγώτης Δεν υπάρχει εκπαιδευτικός που να μην έχει κάνει λάθη κατά τη διάρκεια της διδακτικής του εμπειρίας. Τα πιο πολλά από αυτά τα λάθη είναι απολύτως αναμενόμενα όπως συμβαίνει σε όλα τα επαγγέλματα που στηρίζονται στις ανθρώπινες σχέσεις. Για αυτό το λόγο και συγχωρούνται. Όμως υπάρχουν κάποια λάθη, που κατά τη γνώμη μου, δεν επιτρέπονται. Για αυτό και τα ονομάζω θανάσιμα αμαρτήματα. Η καταγραφή αυτών των αμαρτημάτων δεν αποσκοπεί στην επίκριση, αλλά στη συνειδητοποίηση και στη βελτίωση. Μόνο ο εκπαιδευτικός που γνωρίζει τις παγίδες του ρόλου του μπορεί να τις αποφεύγει.
Να είναι αδιάφορος για τους μαθητές του και το μάθημα
Η αδιαφορία ενός εκπαιδευτικού είναι με διαφορά το μεγαλύτερο θανάσιμο αμάρτημα που μπορεί να διαπράξει ένας εκπαιδευτικός. Ο μαθητής αισθάνεται ότι ο εκπαιδευτικός τού στέλνει σαφή μηνύματα του τύπου: «δεν σε βλέπω» και «δεν ενδιαφέρομαι για σένα». Υπάρχουν αρκετές μελέτες που δείχνουν ότι οι επιπτώσεις στον μαθητή από την αδιαφορία του εκπαιδευτικού προσομοιάζουν με εκείνες της ψυχολογικής κακοποίησης. Αυτό μπορεί να έχει τις εξής συνέπειες: χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, μοναξιά, από-επένδυση από το σχολείο, λιγότερη συμμετοχή, χαμηλότερες επιδόσεις, προβλήματα συμπεριφοράς.
Αδιαφορία του εκπαιδευτικού υποδηλώνει και η ειρωνεία ή η ταπείνωση ενός μαθητή ειδικά όταν γίνεται μπροστά στους συμμαθητές του. Μπορεί να δημιουργήσει βαθύ ψυχολογικό τραύμα στο μαθητή. Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να γνωρίζουν ότι οι κουβέντες τους μπορεί να αποτελέσουν ψυχικά τατουάζ για τους μαθητές τους.
Να είναι φοβικός στις αλλαγές
Ο κόσμος αλλάζει. Οι άνθρωποι αλλάζουν. Και δεν θα μπορούσε να μένει ανέγγιχτη η εκπαίδευση, αυτός ο ζωντανός οργανισμός που αναπνέει μαζί με την κοινωνία. Οι μέθοδοι, οι πρακτικές, οι αντιλήψεις οφείλουν κι αυτές να μεταμορφώνονται, να συμβαδίζουν με το πνεύμα των καιρών. Ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να στέκει ακίνητος, ενώ γύρω του όλα κινούνται. Χρειάζεται να ανανεώνεται, να είναι διαρκώς σε εγρήγορση, ανοιχτός, updated όχι μόνο στη γνώση, αλλά και στη σκέψη.
Οι περισσότεροι από εμάς, στην αρχή της πορείας μας, ριχτήκαμε στα βαθιά. Μάθαμε μόνοι μας να κολυμπάμε στα αχαρτογράφητα και συχνά θολά νερά της σχολικής τάξης. Με τον καιρό, ο καθένας βρήκε τον δικό του ρυθμό, έναν τρόπο διδασκαλίας που φάνηκε να αποδίδει, και εκεί σταθήκαμε. Εκεί ριζώσαμε. Από τότε, σπάνια δοκιμάσαμε κάτι νέο. Δεν γνωρίζουμε σχεδόν τίποτα για τις μεθόδους των συναδέλφων μας, δεν ανταλλάσσουμε ιδέες, δεν συζητάμε για «καλές πρακτικές». Κι όταν έρχονται νέες προτάσεις, συχνά αντιδρούμε με εκείνη τη γνώριμη φράση: «Εγώ έτσι έκανα πάντα – δε θα μου μάθουν τώρα, μετά από τόσα χρόνια, πώς να διδάσκω». Κι όμως… πώς γίνεται, όταν η ίδια η εκπαίδευση είναι μια αδιάκοπη διαδικασία αλλαγής, να μένει ο εκπαιδευτικός ίδιος και απαράλλαχτος; Πώς γίνεται ο φορέας της γνώσης να φοβάται τη μεταμόρφωση; Ίσως γιατί κάθε αλλαγή είναι και μια μικρή επιστροφή στα βαθιά. Και εμείς, κάποτε, κουραστήκαμε να κολυμπάμε.
Τάξη νεκροταφείο ή παιδική χαρά
Υπάρχουν εκπαιδευτικοί που απαιτούν στρατιωτική πειθαρχία σε μία τάξη και χρησιμοποιούν όλα τα μέσα που παρέχει oτυπικός και ο άτυπος ποινικός κώδικας του σχολείου. Από αποβολές μέχρι απειλές για χαμηλές βαθμολογίες. Με το παραμικρό κιχ είναι έτοιμοι να τον θέσουν σε εφαρμογή. Και φυσικά εννοείται ότι σε μία τάξη η ησυχία είναι απαραίτητη για την συγκέντρωση των μαθητών αλλά ο τρόπος που αυτή επιτυγχάνεται από τον εκπαιδευτικό κάνει τη διαφορά. Άλλο είναι λόγω φόβου και επιβολής εξωτερικής πειθαρχίας και άλλο λόγω ενδιαφέροντος για το μάθημα και αυτοπειθαρχίας.
Στην αντιπέρα όχθη και μία τάξη που θυμίζει παιδική χαρά είναι επίσης καταστροφική. Σε μία τάξη όπου δεν υπάρχουν κανόνες και όρια, όπου το μπάχαλο και η φασαρία κυριαρχούν δεν μπορεί να λειτουργήσει η μαθησιακή διαδικασία. Εδώ δεν είναι ο φόβος που επικρατεί, όπως στην τάξη νεκροταφείο, αλλά το άγχος. Μπορεί να φαίνεται ότι οι μαθητές απολαμβάνουν μία χύμα και χαοτική κατάσταση, κατά βάθος όμως βιώνουν απίστευτη ανασφάλεια και λαχταρούν κάποιος να τους βάλει σε τάξη για να ηρεμήσουν.
Να κάνει μάθημα μόνο για τους καλούς
Ο γνωστός Αμερικανός παιδαγωγός Κέβιν Μάξουελ έλεγε: «Η δουλειά μας είναι να διδάσκουμε τους μαθητές που έχουμε. Όχι εκείνους που θα θέλαμε να έχουμε».
Πολλοί εκπαιδευτικοί «πιέζονται» από τη γνώμη των «καλών» μαθητών της τάξης για εκείνους. Αυτός είναι ο βασικότερος λόγος που προσαρμόζουν το μάθημά τους surmesure στις απαιτήσεις των «καλών» μαθητών ώστε να είναι ευχαριστημένοι από εκείνους. Για πολλούς εκπαιδευτικούς οι «καλοί» μαθητές είναι οι άτυποι αξιολογητές τους και ας μην το παραδέχονται. Είναι γεγονός ότι οι εκπαιδευτικοί λαμβάνουν υπόψη τους ως feedbackγια την αξία της διδασκαλίας τους τις εντυπώσεις που έχουν μόνο οι «καλοί» από αυτή, δηλαδή στο μυαλό τους κυριαρχεί ο συνειρμός: «αν οι καλοί μαθητές είναι ευχαριστημένοι από το μάθημά μου τότε κάνω καλό μάθημα». Να μην υποτιμάμε μάλιστα το γεγονός ότι συνήθως πίσω από ένα «καλό» μαθητή κρύβονται και κάποιοι γονείς με μεγάλες προσδοκίες που είναι ιδιαίτερα απαιτητικοί από τους εκπαιδευτικούς του παιδιού τους και αυτό είναι κάτι που κάνει τους εκπαιδευτικούς να «πιέζονται» ακόμα περισσότερο από την γνώμη των «καλών» μαθητών. Οι αδύναμοι μαθητές χαρακτηρίζονται από αυτούς τους τους εκπαιδευτικούς αλλά και από τους εαυτούς τους ως ασήμαντοι που απλά εμποδίζουν τους σημαντικούς να ανεβάσουν και άλλο την επίδοσή τους. Απογοητευτικό πραγματικά αφού το σχολείο υποτίθεται ότι είναι ένας χώρος που έχει σκοπό να αμβλύνονται οι ανισότητες και όχι να αναπαράγονται. Είναι ανεπίτρεπτο οι εκπαιδευτικοί, έστω και χωρίς να το συνειδητοποιούμε, να εφαρμόζουμε το νόμο του ισχυρού.
Να μην γνωρίζει τον πολλαπλό του ρόλο (γνωστικό, παιδαγωγικό,κοινωνικό, πολιτικό)
Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει εκπαιδευτικούς να ορίζουν το ρόλο τους μονοσήμαντα: «εμένα η δουλειά μου είναι να κάνω μάθημα και τίποτα περισσότερο»; Βεβαίως, καμία αντίρρηση. Τι εννοούν όμως με την έννοια «μάθημα»; Προφανώς εννοούν το διδακτικό τους αντικείμενο. Είναι όμως αυτό το μοναδικό μάθημα που πρέπει να παρέχουν στους μαθητές τους; Ο ρόλος ενός εκπαιδευτικού δεν γίνεται να περιορίζεται μόνο στο γνωστικό κομμάτι. Ο ρόλος του είναι επιπλέον παιδαγωγικός και κοινωνικός. Και από την στιγμή που του έχει ανατεθεί να προετοιμάζει τους πολίτες του αύριο είναι και βαθύτατα πολιτικός. Μάθημα λοιπόν κάνει ένας εκπαιδευτικός όταν όχι μόνο παρέχει γνώσεις στους μαθητές του αλλά και όταν καλλιεργεί τις κοινωνικές τους δεξιότητες, την κριτική τους σκέψη, τη φαντασία τους, την συναισθηματική τους νοημοσύνη, την ενσυναίσθησή τους, την ηθική τους, τις αξίες τους, την αυτοπειθαρχία, την αξία της παιδείας και των τεχνών, το σεβασμό στην διαφορετικότητα, το πάθος για ελευθερία και ισότητα, το να μάχονται για τα ιδανικά τους, την αμφισβήτηση απέναντι σε οτιδήποτε προσπαθεί να πλασαριστεί ως αυθεντία ή βεβαιότητα. Μάθημα λοιπόν παρέχει ο εκπαιδευτικός στους μαθητές του ακόμα και όταν αντιστέκεται σε οτιδήποτε θεωρεί ότι βλάπτει το ζωτικό του χώρο που είναι το σχολείο. Εκπαιδευτικός δεν σημαίνει ουδετερότητα, σημαίνει επιρροή. Ο εκπαιδευτικός δεν είναι εργαλείο που κάνει μόνο ένα πράγμα, είναι δημιουργός.
Να μην αντιμετωπίζειτο λάθος ως εργαλείο μάθησης
Όταν το λάθος αντιμετωπίζεται ως κάτι «κακό» ή «απορριπτέο», οι μαθητές διστάζουν να ρισκάρουν και να συμμετάσχουν ενεργά. Η σωστή διαχείριση του λάθους μπορεί να είναι πηγή πολλαπλών ωφελειών για τη μάθηση. Η παιδαγωγική αξιοποίηση του λάθους είναι πιθανόν η πιο σημαντική αλήθεια στη μαθησιακή διαδικασία.
Να είναι το «παιδί» του διευθυντή
Πολλοί εκπαιδευτικοί μοιάζουν να μην αποτινάσσουν ποτέ από πάνω τους την ψυχολογία του «καλού μαθητή». Εκείνου που έμαθε να υπακούει, να επιζητεί την επιδοκιμασία, να αντλεί αυτοπεποίθηση μόνο μέσα από το βλέμμα του δασκάλου. Μόνο που, με τα χρόνια, η θέση του δασκάλου έχει απλώς αλλάξει πρόσωπο∙ τώρα λέγεται Διευθυντής. Έτσι, αναζητούν την εύνοιά του με κάθε τρόπο. Δεν φέρνουν αντίρρηση σε ό,τι τους ζητήσει, δεν εκφράζουν διαφωνία, δεν αντέχουν τη σκέψη ότι μπορεί να δυσαρεστηθεί. Μια καλή του κουβέντα τούς λούζει με γλυκιά ανακούφιση. Μια παρατήρηση, όσο ασήμαντη κι αν είναι, τους τσακίζει σαν επίπληξη σε παιδική ψυχή. Στις συνεδριάσεις του συλλόγου διδασκόντων, η άποψη του Διευθυντή είναι γι’ αυτούς νόμος. Και κάποιες φορές, στην άγρια λαχτάρα να ξεχωρίσουν, δεν διστάζουν να ψιθυρίσουν λόγια εις βάρος συναδέλφων τους, πιστεύοντας ότι έτσι θα γίνουν το αγαπημένο του παιδί. Τέτοιες συμπεριφορές είναι πληγές στη δημοκρατική καρδιά του σχολείου.
Να είναι βαρετός
Επικρατεί η αντίληψη πως το μυστικό για μία επιτυχημένη διδασκαλία είναι η πιστή εκτέλεση ενός άρτιου προκατασκευασμένου σεναρίου. Όμως έτσι ελλοχεύει ο κίνδυνος ο εκπαιδευτικός να υποπέσει στο μεγαλύτερο διδακτικό αμάρτημα: να γίνει προβλέψιμος. Ένα από τα λάθη που είναι ανεπίτρεπτο για έναν εκπαιδευτικό είναι το να κάνει βαρετό μάθημα. Η επανάληψη είναι ο χειρότερος εχθρός του εκπαιδευτικού και η έκπληξη ο καλύτερός του φίλος. Και εννοούμε, όχι μόνο να εκπλήσσει τους μαθητές του, αλλά κυρίως τον εαυτό του.
Οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να είναι εφευρετικοί, να αναζητούν την πρωτοτυπία, να χρησιμοποιούν το μεγάλο όπλο που λέγεται χιούμορ, να τσαλακώνουν την εικόνα τους, να έχουν παιγνιώδες ύφος διδασκαλίας, να παρασέρνουν με το δικό τους πάθος τους μαθητές τους, να βουτάνε σε αχαρτογράφητα νερά, να προκαλούν τους μαθητές τους και γενικά να είναι απρόβλεπτοι. Οι εκπαιδευτικοί «ομιλούσες κεφαλές» με τους ατέλειωτους μονολόγους χωρίς ανάσα, το μόνο που μπορούν να καλλιεργήσουν στους μαθητές είναι η τέχνη της υπομονής. Μέχρι το λυτρωτικό ήχο του κουδουνιού.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Παραλήρημα Λατινοπούλου: Σκουπίδια οι Εκπαιδευτικοί - Να απολυθούν - Ζήτω ο Μεταξάς (Βίντεο)
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 29/10
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
