Νίκος Μακρής Η νομοθεσία για το διδακτικό και το εργασιακό ωράριο των εκπαιδευτικών είναι ξεκάθαρη: καμία συνεδρίαση ή αντικατάσταση δεν μπορεί να ξεφεύγει από το πλαίσιο που ορίζει ο νόμος. Ωστόσο, η καθημερινότητα στα σχολεία φέρνει συχνά αντιφάσεις. Μαθητές μένουν χωρίς μάθημα λόγω απουσιών, οι γονείς ζητούν ενημέρωση εκτός σχολικού ωραρίου, ενώ οι εκπαιδευτικοί καλούνται να ισορροπήσουν ανάμεσα στις απαιτήσεις του θεσμικού ρόλου τους και την προσωπική τους ζωή.
Το ζήτημα του διδακτικού και εργασιακού ωραρίου των εκπαιδευτικών, αλλά και οι υποχρεώσεις τους όσον αφορά συνεδριάσεις, σεμινάρια και αντικαταστάσεις, αποτελεί διαχρονικό θέμα συζήτησης και παρερμηνειών στη σχολική κοινότητα. Η κείμενη νομοθεσία, αλλά και η νομολογία των δικαστηρίων, καθορίζουν με σαφήνεια τα όρια και τις υποχρεώσεις, διαχωρίζοντας το διδακτικό από το διοικητικό έργο.
Νομικό πλαίσιο
Νόμος 1566/1985, άρθρο 11, ΣΤ.2: Οι συνεδριάσεις του συλλόγου διδασκόντων πραγματοποιούνται εντός του εργασιακού ωραρίου και ποτέ σε ώρες διδασκαλίας. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να οριστούν μετά τις 14:00, ούτε σε αργίες.
Νόμος 1566/1985, άρθρο 13 παρ. 8, όπως τροποποιήθηκε με τον ν. 4823/2021: Το εργασιακό ωράριο των εκπαιδευτικών είναι κατά ανώτατο όριο 30 ώρες την εβδομάδα, χωρίς να σημαίνει ότι όλοι υποχρεούνται να παραμένουν στο σχολείο αυτό το διάστημα.
Διάκριση ωραρίων
Διδακτικό ωράριο: Αφορά αποκλειστικά τις ώρες διδασκαλίας στην τάξη. Ορίζεται αυστηρά από τον νόμο και διαφοροποιείται ανάλογα με τα χρόνια υπηρεσίας.
Εργασιακό ωράριο: Περιλαμβάνει τυχόν διοικητικό έργο που μπορεί να ανατεθεί στον εκπαιδευτικό (τήρηση βιβλίων, ενημέρωση γονέων, συμμετοχή σε εκδηλώσεις).
Σύμφωνα με απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών (438/2009), αν δεν έχει ανατεθεί συγκεκριμένο διοικητικό έργο, ο/η εκπαιδευτικός δικαιούται να αποχωρήσει με τη λήξη του διδακτικού του ωραρίου.
Συνεδριάσεις και υποχρεώσεις
Η πρακτική που εφαρμόζεται στα περισσότερα σχολεία είναι η σύμπτυξη των μαθημάτων τις ημέρες που συγκαλείται ο σύλλογος διδασκόντων, ώστε να μείνει χρόνος για συνεδρίαση πριν τη λήξη του ωραρίου.
Ομοίως, υποχρεώσεις όπως ενημερώσεις γονέων ή παιδαγωγικά σεμινάρια δεν μπορούν να ορίζονται εκτός ωραρίου. Για τους εκπαιδευτικούς δεν υπάρχει υποχρέωση παραμονής μετά τις 14:00
Αντικαταστάσεις και «κάλυψη κενών»
Ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα είναι η αντικατάσταση εκπαιδευτικού που απουσιάζει ή η απασχόληση μαθητών σε ώρες κενού.
Η νομολογία είναι σαφής:
Η αντικατάσταση μαθημάτων ή η απασχόληση τμήματος αποτελεί διδακτικό έργο.
Αν αυτό δεν εντάσσεται στο επίσημο διδακτικό ωράριο του εκπαιδευτικού, τότε πρόκειται για παράνομη υπερωρία.
Ο/η εκπαιδευτικός δεν υποχρεούται να «απασχολεί» παιδιά κατά τα κενά του.
Η μόνη μορφή επιτήρησης που προβλέπεται εκτός τάξης είναι η εφημερία και η επιτήρηση στα διαλείμματα.
Το ισχύον πλαίσιο προστατεύει τους εκπαιδευτικούς από υπερεκμετάλλευση, διαχωρίζοντας καθαρά το διδακτικό έργο από το διοικητικό. Συνεδριάσεις, ενημερώσεις και σεμινάρια πρέπει να διεξάγονται αποκλειστικά εντός του εργασιακού ωραρίου, ενώ οι αναπληρώσεις δεν μπορούν να επιβάλλονται πέρα από το διδακτικό όριο.
Επισήμανση
Το Υπουργείο Παιδείας, μέσω εγκυκλίων έχει κατά καιρούς επιδιώξει πιο «ευέλικτες» πρακτικές για την κάλυψη κενών. Ωστόσο, η πάγια θέση της νομολογίας είναι πως κάθε εκπαιδευτική δραστηριότητα που συνδέεται με την τάξη λογίζεται ως διδασκαλία και όχι ως διοικητικό έργο.
Πίνακας: Σύνοψη υποχρεώσεων
| Δραστηριότητα | Χαρακτηρισμός | Επιτρέπεται εκτός διδακτικού ωραρίου; |
|---|---|---|
| Διδασκαλία στην τάξη | Διδακτικό έργο | ❌ Όχι |
| Συνεδριάσεις συλλόγου | Διοικητικό έργο | ❌ Όχι, μόνο εντός εργασιακού ωραρίου |
| Ενημέρωση γονέων | Διοικητικό έργο | ❌ Όχι |
| Εορταστικές/πολιτιστικές εκδηλώσεις | Διοικητικό έργο | ✔ Αν ενταχθεί στο πρόγραμμα |
| Επιτήρηση στα διαλείμματα/εφημερία | Διοικητικό έργο | ✔ Ναι |
Πώς μπορούν τα σχολεία να λειτουργούν καλύτερα χωρίς να καταπατούνται τα δικαιώματα των εκπαιδευτικών
Η νομοθεσία για το διδακτικό και το εργασιακό ωράριο των εκπαιδευτικών είναι ξεκάθαρη: καμία συνεδρίαση ή αντικατάσταση δεν μπορεί να ξεφεύγει από το πλαίσιο που ορίζει ο νόμος. Ωστόσο, η καθημερινότητα στα σχολεία φέρνει συχνά αντιφάσεις. Μαθητές μένουν χωρίς μάθημα λόγω απουσιών, οι γονείς ζητούν ενημέρωση εκτός σχολικού ωραρίου, ενώ οι εκπαιδευτικοί καλούνται να ισορροπήσουν ανάμεσα στις απαιτήσεις του θεσμικού ρόλου τους και την προσωπική τους ζωή.
Το ερώτημα είναι: Υπάρχουν τρόποι να οργανωθεί καλύτερα η σχολική ζωή, χωρίς να επιβαρύνονται παράνομα οι εκπαιδευτικοί;
1. Ενδοσχολικοί μηχανισμοί αναπλήρωσης
Η απουσία ενός εκπαιδευτικού δεν θα έπρεπε να οδηγεί αυτομάτως σε «αναγκαστική κάλυψη» από κάποιον συνάδελφο του. Λύσεις:
Δημιουργία “δεξαμενής ωρών” με εθελοντική συμμετοχή εκπαιδευτικών, οι οποίοι να αμείβονται υπερωριακά για αντικαταστάσεις.
Προγραμματισμός ειδικών μαθημάτων project (π.χ. ομαδικές εργασίες, εργαστήρια δεξιοτήτων), που μπορούν να ενταχθούν στο ωρολόγιο πρόγραμμα ως «ευέλικτη ζώνη» σε περίπτωση κενού.
2. Ορθολογικός προγραμματισμός συνεδριάσεων
Σήμερα πολλές συνεδριάσεις «στριμώχνονται» σε απογεύματα ή στο τέλος μιας κουραστικής ημέρας. Λύσεις:
Σύμπτυξη μαθημάτων και καθιέρωση σταθερών ημερομηνιών συνεδριάσεων, π.χ. μία φορά τον μήνα.
Μεικτό μοντέλο: συνδυασμός φυσικής παρουσίας και τηλεδιάσκεψης για πιο σύντομες συνεδριάσεις.
3. Ενίσχυση του ρόλου της σχολικής διοίκησης
Ο/η διευθυντής/ρια του σχολείου θα μπορούσε να λειτουργεί πιο ενεργά ως συντονιστής, ώστε:
να μοιράζεται δίκαια το διοικητικό έργο,
να αξιοποιεί εξωτερικούς συνεργάτες (π.χ. ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς) για ζητήματα που συχνά φορτώνονται στους εκπαιδευτικούς,
να αποφορτίζεται το ωράριο των διδασκόντων από καθήκοντα που δεν ανήκουν στον πυρήνα της διδασκαλίας.
Γιατί έχει σημασία αυτή η συζήτηση
Η εκπαίδευση δεν μπορεί να στηρίζεται σε «σιωπηρές παραχωρήσεις» από τους εκπαιδευτικούς. Όπως έδειξε η νομολογία, η προστασία του ωραρίου τους δεν είναι προνόμιο αλλά αναγκαία προϋπόθεση για ποιοτική διδασκαλία.
Ταυτόχρονα, οι μαθητές και οι γονείς δικαιούνται ένα σχολείο που λειτουργεί χωρίς κενά, με συνέπεια και οργάνωση. Η εξίσωση αυτή απαιτεί δημιουργικότητα και πολιτική βούληση:
να δοθούν πόροι,
να ενισχυθεί το προσωπικό,
να αξιοποιηθεί η τεχνολογία.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Νέο Προσκλητήριο Προσλήψεων Εκπαιδευτών Ενηλίκων: Αφορά όλα τα πτυχία ΑΕΙ-ΤΕΙ - Πιστοποιηθείτε άμεσα
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό ΤΕΧΝΗΤΗΣ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗΣ για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 14/9
Μοριοδοτούμενο σεμινάριο Ειδικής Αγωγής Πανεπιστημίου Πατρών με μόνο 60 ευρώ
