Χρήστος Κάτσικας Από τη μια στιγμή στην άλλη, ο άνθρωπος που δίδαξε μια τάξη όλη τη χρονιά, που αντικατέστησε τον μόνιμο δάσκαλο, που στάθηκε σαν πυλώνας στο σχολείο της ακριτικής ή νησιωτικής Ελλάδας, παύει να έχει επαγγελματική υπόσταση.
Όταν οι μαθητές ξεκινούν τις διακοπές τους και οι περισσότεροι εργαζόμενοι σχεδιάζουν τις καλοκαιρινές τους εξορμήσεις, μια μεγάλη ομάδα ανθρώπων ζει ένα διαφορετικό καλοκαίρι – γεμάτο προσμονή, αβεβαιότητα και συχνά, σιωπηλή απόγνωση. Οι αδιόριστοι εκπαιδευτικοί, που στελεχώνουν κάθε χρόνο χιλιάδες σχολικές αίθουσες σε όλη την Ελλάδα, βρίσκονται κάθε Ιούνιο μπροστά στο ίδιο ερώτημα: Θα εργαστώ ξανά τον Σεπτέμβριο; Και αν ναι, πού;
Απόλυση κάθε Ιούνιο, προσδοκία κάθε Αύγουστο
Η σύμβαση του αναπληρωτή τελειώνει με το κλείσιμο των σχολείων. Δεν υπάρχει αοριστία, ούτε υπόσχεση συνέχειας – παρά μόνο μια «ευχαριστήρια απόλυση» και η προτροπή να κάνουν αίτηση ξανά. Από τη μια στιγμή στην άλλη, ο άνθρωπος που δίδαξε μια τάξη όλη τη χρονιά, που αντικατέστησε τον μόνιμο δάσκαλο, που στάθηκε σαν πυλώνας στο σχολείο της ακριτικής ή νησιωτικής Ελλάδας, παύει να έχει επαγγελματική υπόσταση.
Η αγωνία κορυφώνεται τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Οι πίνακες προσλήψεων, τα κενά, οι φήμες, οι εκτιμήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γίνονται καθημερινή ενασχόληση. Όλα παίζονται σε μια λεπτή ισορροπία μορίων, προϋπηρεσίας, ειδικότητας και γεωγραφίας. Ένας μικρός αριθμός μορίων μπορεί να σε πετάξει εκτός συστήματος. Ή να σε στείλει στην άλλη άκρη της χώρας.
«Τα καλοκαίρια μας είναι μικρά, σχεδόν ανύπαρκτα. Δεν προλαβαίνουμε να ησυχάσουμε. Δεν κάνουμε σχέδια. Κάθε χρόνο η βαλίτσα παραμένει ανοιχτή. Δεν ξέρουμε αν θα φύγουμε, πού θα πάμε, αν θα αντέξουμε» δηλώνει η Μαρία, φιλόλογος, 8 χρόνια αναπληρώτρια.
«Σα να είμαι ναυτικός»: Η οικογενειακή εξορία
Για όσους έχουν οικογένεια – παιδιά, συντρόφους, ηλικιωμένους γονείς – το βάρος γίνεται δυσβάσταχτο. Χρόνια ολόκληρα χωρισμένοι, σε διαρκή μετακίνηση, με μια βαλίτσα στο χέρι. Κάθε Σεπτέμβρης φέρνει αποχωρισμούς, κάθε Ιούνιος επανενώσεις. Κι ενδιάμεσα, ένας χειμώνας μοναξιάς και τηλεφωνικών συνομιλιών.
«Ο μικρός μου με ρώτησε "μαμά, φέτος θα σε έχω;". Πέντε χρονών παιδί και έχει μάθει να με αποχαιρετάει κάθε Σεπτέμβρη. Τον τελευταίο χρόνο δεν πρόλαβα καν τη γιορτή του » λέει η Ελένη, νηπιαγωγός, μητέρα δύο παιδιών
Δεν είναι λίγοι οι εκπαιδευτικοί που ζουν «σαν ναυτικοί» – μόνο που αντί για πλοία, διασχίζουν χερσαία και νησιωτικά σχολεία, και αντί για μισθούς ναυτικών, αμείβονται με περίπου 900 ευρώ καθαρά. Πόσα μπορείς να κάνεις μ’ αυτά, όταν έχεις δύο σπίτια να συντηρήσεις, παιδιά να μεγαλώσεις, ταξίδια να πληρώνεις για να δεις τους δικούς σου;
Οικονομικός ακρωτηριασμός
Τα τελευταία χρόνια, η αύξηση του κόστους ζωής και των ενοικίων σε τουριστικούς και απομακρυσμένους προορισμούς έχει μετατρέψει την αναπλήρωση σε… οικονομικό άθλο. Σχολεία σε Κρήτη, Κυκλάδες ή Δωδεκάνησα μπορεί να μην έχουν προσωπικό, γιατί απλώς… κανείς δεν αντέχει να πληρώνει 500 και 600 ευρώ για μια γκαρσονιέρα, με μισθό που εξαντλείται στα πρώτα είκοσι του μήνα.
Υπάρχουν μαρτυρίες εκπαιδευτικών που αναγκάζονται να μένουν σε κοινόβια, σε κάμπινγκ, ακόμα και σε... τροχόσπιτα, προκειμένου να επιβιώσουν. Υπάρχουν ακόμα και περιπτώσεις που επέστρεψαν τα Φεβρουάριο στα σπίτια τους, γιατί απλώς δεν είχαν τα χρήματα να συνεχίσουν.
Το πιο σκληρό ίσως στοιχείο αυτής της πραγματικότητας είναι ότι όλα αυτά αφορούν ανθρώπους με υψηλή εκπαίδευση, με πολλαπλά πτυχία, επιμορφώσεις, παιδαγωγικό έργο, εμπειρία. Δεν είναι «περαστικοί» από το εκπαιδευτικό σύστημα. Είναι η ραχοκοκαλιά του, ειδικά στην περιφέρεια και στις δομές ειδικής αγωγής. Κι όμως, το σύστημα συνεχίζει να τους βλέπει ως προσωρινούς, αναλώσιμους.
Εκπαιδευτικοί: Μια βαλίτσα, δύο παιδιά, μια προσδοκία: Η ζωή μετά τον διορισμό
Για χιλιάδες αναπληρωτές εκπαιδευτικούς, ο μόνιμος διορισμός αποτελεί έναν στόχο σχεδόν λυτρωτικό. Όμως η πραγματοποίηση αυτού του ονείρου, αντί να σημάνει το τέλος της ανασφάλειας, μετατρέπεται για πολλούς σε υπαρξιακή αντίφαση: Από τη μια, η δικαίωση· από την άλλη, ο κλονισμός της οικογένειας, ο ξεριζωμός και η οικονομική εξουθένωση.
Ας δώσουμε πρώτα τον λόγο σε εκείνους που περιμένουν. Οι αφηγήσεις τους είναι γεμάτες ελπίδα, αλλά και μια βουβή αγωνία.
«Περιμένω τον διορισμό σαν ανάσα. Κάθε καλοκαίρι είναι ένας εφιάλτης – δεν ξέρω πού θα βρεθώ τον Σεπτέμβρη, ούτε πού θα ζουν τα παιδιά μου. Όμως, όσο πλησιάζει η ώρα, τόσο με τρώει η αγωνία: Αν με στείλουν στα Δωδεκάνησα, θα πρέπει να αφήσω την οικογένειά μου πίσω; Τι νόημα έχει να φτιάξω μια τάξη για τα παιδιά των άλλων, όταν τα δικά μου μεγαλώνουν χωρίς εμένα;» σημειώνει η Μαρία, 39 ετών, φιλόλογος, μητέρα δύο παιδιών, 13 χρόνια αναπληρώτρια
«Είμαι στους πίνακες από το 2019. Έχω γυρίσει εννιά νησιά και τέσσερα βουνά. Ο μόνιμος διορισμός θα είναι δικαίωση, αλλά με τον μισθό στα 800 ευρώ, τι ακριβώς θα κάνω; Θα μένω σε Airbnb με 400 ευρώ τον μήνα και θα τρώω κονσέρβες; Δεν με τρομάζει η δουλειά, αλλά η αξιοπρέπεια που χάνεται όταν δεν μπορείς να ζήσεις από το επάγγελμά σου» συμπληρώνει ο Νίκος, 33 ετών, μαθηματικός, χωρίς παιδιά ακόμα.
Αληθινές ιστορίες εκπαιδευτικών που βλέπουν το όνειρο του διορισμού να μετατρέπεται σε σταυρό οικονομικής διάλυσης και οικογενειακής αποξένωσης.
Όμως η πραγματικότητα επιβεβαιώνεται πιο τραγικά ακόμη από όσους έχουν ήδη διοριστεί – περσινούς ή προπέρσινους.
«Περίμενα τον διορισμό 16 χρόνια. Ήρθε – και νόμιζα ότι θα είναι η αρχή μιας ήρεμης ζωής. Αντί γι’ αυτό, ξενιτεύτηκα. Είμαι μακριά από τον άντρα και το παιδί μου, πληρώνω 350 ευρώ νοίκι σε χωριό που το χειμώνα έχει -10, και μένω σε ένα σπίτι χωρίς θέρμανση. Έχω αρχίσει να αναρωτιέμαι αν άξιζε τον κόπο. Δεν το λέω εύκολα αυτό – αλλά το λέω» λέει η Στέλλα, 41 ετών, δασκάλα, διορισμένη το 2023 σε δημοτικό στη Δυτική Μακεδονία
Το κράτος ζητά από τους νεοδιόριστους να αναπληρώσουν το κενό του δημόσιου σχολείου στην περιφέρεια, χωρίς να τους προσφέρει ούτε το στοιχειώδες: έναν αξιοπρεπή μισθό και μια πολιτική μέριμνα για τη στέγαση και την οικογενειακή συνοχή. Έτσι, οι μόνιμοι διορισμοί λειτουργούν σαν παγίδες: ανταμείβουν ένα όνειρο με ένα τίμημα – το οποίο κανείς δεν τους είχε προειδοποιήσει ότι θα είναι τόσο βαρύ.
Το φαινόμενο δεν είναι απλώς εργασιακό. Είναι κοινωνικό και ηθικό. Κλονίζει τον θεσμό της οικογένειας, πλήττει τη συναισθηματική ισορροπία του δασκάλου και παράγει μια νέα γενιά εσωτερικών "μεταναστών", που αποξενώνονται από τον κοινωνικό τους ιστό στο όνομα της σταθερότητας που ποτέ δεν φτάνει. Αν συνεχίσουμε να διορίζουμε ανθρώπους για να τους εξουθενώνουμε, τότε εκπαιδεύουμε μεν τα παιδιά, αλλά χάνουμε τους παιδαγωγούς.
Οι αφηγήσεις τους δεν είναι «παράπονα». Είναι το χρονικό μιας διαψευσμένης ελπίδας. Και είναι και μια κραυγή: δεν ζητούν πολυτέλεια. Ζητούν τη δυνατότητα να ζήσουν εκεί όπου επιλέχθηκαν να μορφώσουν.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
Έρχεται «βαρύς» καύσωνας στην Αττική: Πάνω από 42°C τις επόμενες ημέρες
750 ευρώ σε 170.000 πολίτες - Πάρτε τα με μια μόνο αίτηση και όλα εξα αποστάσεως μέσω golearn
Παν.Πατρών: Tο 1ο στην Ελλάδα Πανεπιστημιακό Πιστοποιητικό Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς
Πανεπιστήμιο Αιγαίου: Το κορυφαίο πρόγραμμα ειδικής αγωγής στην Ελλάδα - Αιτήσεις έως 2/7
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
