Το ζήτημα της αξιολόγησης των εκπαιδευτικών και των σχολείων έρχεται για ακόμα μια φορά στην επικαιρότητα με όρους πολεμικής και όχι διαλόγου. Κυβέρνηση και συνδικαλιστικές οργανώσεις καταλαμβάνουν τις θέσεις τους στα χαρακώματα. Ποια είναι τα “όπλα” τους;
Η κυβέρνηση (δια της κ. Κεραμέως) εμφανίζεται να δίνει λύση στο πρόβλημα της ανεπάρκειας ή/και αδιαφορίας μιας μικρότερης ή μεγαλύτερης- οι εκτιμήσεις διαφέρουν ανάλογα με την ιδεολογική τοποθέτηση- μερίδας των εκπαιδευτικών. Θεσπίζει ένα μείγμα κυρώσεων και ανταμοιβών, του οποίου η εφαρμογή δημιουργεί μια πολύ-επίπεδη ιεραρχία στελεχών εκπαίδευσης και εκπαιδευτικών. Η λογική του βασίζεται στην εσφαλμένη ιδέα ότι οι εκπαιδευτικοί βελτιώνουν την απόδοσή τους φροντίζοντας να αποτυπώσουν τη συνεισφορά τους, ώστε αυτή να αναγνωρίζεται ή τουλάχιστον να μην αμφισβητείται από τη διοίκηση. Πρόκειται για μια αντίληψη η οποία προσπαθεί να χωρέσει το εκπαιδευτικό έργο σε φόρμες, ερωτηματολόγια και κλείδες παρατήρησης και να το καταστήσει προϊόν προς ανταλλαγή . Σαν να μπορούσε η συνολική διανοητική και συναισθηματική συγκρότηση της προσωπικότητας του εκπαιδευτικού, στην οποία βασίζεται η παιδαγωγική επικοινωνία, να κατευθύνεται από τη λογική κόστους-οφέλους.
Στο άλλο “στρατόπεδο”, το πιο “μαχητικό” κομμάτι του εκπαιδευτικού κινήματος, ταυτίζει την αξιολόγηση με τις εκδοχές της που αναπτύχθηκαν σε νεοφιλελεύθερες εκπαιδευτικές πολιτικές στις Η.Π.Α. και την Μ. Βρετανία και προβάλλονται από διεθνείς οργανισμούς ως πρότυπα. Ανεξάρτητα από ιδεολογική τοποθέτηση, ο συνδικαλιστικός λόγος φροντίζει πάντα να διατυπώνει επιφυλάξεις για τη χρησιμότητα μιας επιπλέον της διδασκαλίας και της προετοιμασίας της-που είναι και το βασικό έργο του εκπαιδευτικού- δραστηριότητας, αποδίδοντας προθέσεις χειραγώγησης και περιορισμού της παιδαγωγικής ελευθερίας στην εκάστοτε κυβέρνηση.
Στην πραγματικότητα, η έγνοια για την αύξηση της αποδοτικότητας στην εκπαίδευση είναι μέρος της ευρύτερης διαδικασίας μεταφοράς μοντέλων οργάνωσης της εργασίας από την οικονομία και τις επιχειρήσεις προς τις δημόσιες υπηρεσίες, η οποία λαμβάνει χώρα στις σύγχρονες βιομηχανικές κοινωνίας και από την οποία δεν ξέφυγαν ούτε οι σοσιαλιστικές χώρες. Μάλιστα, μοντέλα αξιολόγησης των εκπαιδευτικών με βάση τις βαθμολογίες των μαθητών, για την κατάργηση των οποίων το εκπαιδευτικό κίνημα στις ΗΠΑ έχει δώσει μάχες, εφαρμόζονται στην Κούβα*. Από την άλλη πλευρά, σε μια χώρα με οικονομία της αγοράς όπως η Φινλανδία, οι εκπαιδευτικοί έχουν πάρει στα χέρια τους την αξιολόγηση θεωρώντας την εχέγγυο της επαγγελματικής τους υπόστασης και αυτονομίας**. Σε κάθε περίπτωση, η στόχευση των νεοφιλελεύθερων πολιτικών αξιολόγησης στην καλλιέργεια του ανταγωνισμού μεταξύ των εκπαιδευτικών και μεταξύ των σχολείων δε χαρακτηρίζει τις πολιτικές αξιολόγησης εν γένει.
Κανένα μαζικό, δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα δεν μπορεί να επαφίεται στον πατριωτισμό ή τον ηρωισμό του κάθε εκπαιδευτικού. Παντού, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, τυπικά ή άτυπα, εμφανίζεται η ανάγκη για έλεγχο της ποιότητας της δουλειάς που γίνεται “ανάμεσα στους τοίχους”, η ανάγκη για κοινωνικό έλεγχο της εκπαίδευσης, ώστε να ενθαρρύνονται οι επιθυμητές και να αποθαρρύνονται οι ανεπιθύμητες συμπεριφορές, πριν το στάδιο του πειθαρχικού ελέγχο,υ το οποίο αφορά μόνο ακραίες περιπτώσεις απόκλισης.
Φυσικά, είναι αφελείς οι αόριστες επικλήσεις για συναίνεση σε ζητήματα παιδείας. Οι ταξικές διαιρέσεις αναπαράγονται και μέσα από τις άνισες συνθήκες πρόσβασης στην εκπαίδευση και τους τίτλους σπουδών. Η αξιοποίηση της γνώσης και ο έλεγχος των διαύλων επικοινωνίας συνδέονται όλο και περισσότερο με την κοινωνική και πολιτική ισχύ. Ωστόσο, εφόσον ένα εκπαιδευτικό κίνημα τάσσεται υπέρ της κοινωνικής πλειοψηφίας και κατά της αυθαίρετης κυριαρχίας των ελίτ, οφείλει, χωρίς υπεκφυγές, να καταθέσει πειστικές και τεκμηριωμένες προτάσεις για το πώς το μοντέλο οργάνωσης και διοίκησης της εκπαίδευσης που προκρίνουν υπηρετεί όχι μόνο τα δικά τους συμφέροντα αλλά και τα συμφέροντα αυτής της κοινωνικής πλειοψηφίας.
Πόσα χρόνια έχουν να επεξεργαστούν προτάσεις για την αξιολόγηση οι συνδικαλιστικές οργανώσεις ΟΛΜΕ και ΔΟΕ; Πώς έχουν αξιοποιήσει οι πολιτικές δυνάμεις την εμπειρία από τα πιλοτικά προγράμματα αξιολόγησης; (Ανάμεσα σε αυτά αξίζει να αναφερθεί το πρόγραμμα του 1999 με επιστημονικό υπεύθυνο τον Ιωσήφ Σολομώντα, συνεργάτη και μεταφραστή στα ελληνικά του Μπ. Μπέρνσταϊν, ενός εκ των κορυφαίων εκπροσώπων της Κοινωνιολογίας που ανέδειξε τα αποτελέσματα των κοινωνικών ανισοτήτων στην εκπαίδευση.)*** Σε ότι αφορά την αξιολόγηση, πολύ φοβάμαι πως, όσο διστάζουν οι εκπαιδευτικοί που υπερασπίζονται την εκπαίδευση ως δημόσιο δημοκρατικό θεσμό να αναλάβουν το ρόλο της πρωτοπορίας τόσο θα αναγκάζονται να δίνουν μάχες οπισθοφυλακής σε ένα μέτωπο που καταρρέει.
* Lavinia Gasperini, The Cuban Education System: Lessons and Dilemmas, Country Studies Education Reform and Management Publication Series Vol. I No. 5 July 2000
** James H. Williams and Laura C. Engel, How do other countries evaluate teachers?, Kappan December 2012/January 2013
*** “Εσωτερική και αξιολόγηση και προγραμματισμός του εκπαιδευτικού έργου στη σχολική μονάδα”, Τμήμα Αξιολόγησης Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, Επιστημονικός Υπέυθυνος: Ιωσήφ Σολομώνμ 1999.
*Ο Κώστας Σπυριδάκης είναι Κοινωνιολόγος-Εκπαιδευτικός στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Όλες οι σημαντικές και έκτακτες ειδήσεις σήμερα
ΕΛΜΕΠΑ: Το κορυφαίο πρόγραμμα Ειδικής Αγωγής στην Ελλάδα για διπλή μοριοδότηση
Το 1ο στην Ελλάδα Πρόγραμμα επιμόρφωσης Τεχνητής Νοημοσύνης για εκπαιδευτικούς με Πιστοποιητικό
ΑΣΕΠ: Η πιο Εύκολη Πιστοποίηση Αγγλικών για μόρια σε 2 ημέρες (δίνεις από το σπίτι σου με 95 ευρώ)
Παν.Πατρών: Μοριοδοτούμενο σεμινάριο ΕΙΔΙΚΗ ΑΓΩΓΗΣ με 65Є εγγραφή - έως 11/12
ΕΥΚΟΛΕΣ πιστοποιήσεις ΙΣΠΑΝΙΚΩΝ - ΙΤΑΛΙΚΩΝ - ΓΑΛΛΙΚΩΝ - ΓΕΡΜΑΝΙΚΩΝ για ΑΣΕΠ - Πάρτε τις ΑΜΕΣΑ
2ος Πανελλήνιος Γραπτός Διαγωνισμός ΑΣΕΠ: Τα 2 μαθήματα εξέτασης και η ύλη
